Aristonun Erdem Anlayışı

kaynağı değiştir]

Ana madde: Ruh Üzerine

Aristoteles'in genel olarak Latince adıyla De Anima olarak bilinen Peri Psüke adlı metni, canlıların temel özelliklerini incelediği felsefe tarihinin en önemli ve en popüler metinlerinden biridir. Psüke Antik Yunanca zaman içinde çok farklı anlamlarda kullanılmış bir kelimedir, günümüzde ruh ve can kelimelerinin ikisi de yer yer psükeyi karşılamak için kullanılabilir ve temel olarak bir canlıya canlılık özelliğini veren şeydir. Aristo ise psükeyi doğal (yani doğası olan) ve maddesinde potansiyel olarak canlılığı barından bir varlığın özü olan formu olarak tanımlar, dolayısıyla bütün canlılar hem madde hem formdan oluşan şeylerdir. Bu anlamda Aristo Platon'un ruh ve bedenin birbirinden bağımsız oldu iddiasına karşı çıkarak bedenin canlıların maddesi olduğunu, canınsa canlı varlıkların canlılıklarını gerçekleştirdikleri bedenin formu olduğunu iddia eder. Bu form Aristo'ya göre canlı varlıkların özüdür, yani bir canlının ne olduğunu bilmek onun özünü, yani canlılık faaliyetini nasıl gerçekleştirdiğinin formunu bilmektir.

Canın farklı farklı fiili varlığı olduğunu iddia eden Aristo hepsinin farklı özleri olduğunu söyler, bütün canlılar beslenmekte ve çoğalmaktadır, ancak sadece hayvanlar kendi kendilerini hareket ettirme potansiyeline sahiptir, dolayısıyla hayvanların canlarının özü daha başka özelliklere sahiptir. Aristoteles farklı canları beslenen can, hayvan canı ve aklın canı olarak ayırır. Hayvanlar algılama gücüne sahiptirler ve en temelde bu açıdan bitkilerden ayrılırlar çünkü bitkiler kendilerini hareket ettirememenin yanı sıra algılayamamaktadırlar. Örneğin Aristo deniz süngerleri belirli bir yere sabit yaşayıp bitkilere benziyor olsalar da dokunduğumuzda kendilerini çektikleri için dokunma algısına sahip olduklarını, bu nedenle de hayvan olmaları gerektiğini söyler. Bireysel ve türsel olarak kendi varlığını sürdürme süreci olarak canlılıkla hayvan olmanın bir süreç olarak farklı bir canlılık biçimi olduğunu öne süren Aristo bu açıdan canlılar arasındaki özellikleri canlılık özellikleri ve bedenlerin faaliyetlerinin farklılıkları üzerinden ayrıştırmak ve sınıflandırmak konusunda hem öncü olmuştur hem de tarihte pek çok düşünürü ve bilim insanını etkilemiştir. Ayrıca algının beş duyudan (dokunmak, tat almak, işitmek, görmek, koklamak) oluştuğu fikri de Arito'ya dayanmaktadır. Algının düşünceden farklı bir kuvvet olması fikiri de tarihte Aristoteles sayesinde yaygınlaşmıştır.

Algının ne olduğunu açıklamak için Aristo fiilen gerçekleşmede önemli bir ayrım yapar, bazı şeyler birincil anlamda fiilen gerçekleşirken bazıları ikincil faaliyettedirler, birincil faaliyet meydana gelme potansiyeli olan bir şeyin bu potansiyelinin gerçekleşerek ortaya çıkmasıdır, örneğin bir öğrencinin matematik öğrenmesi, ikincil faaliyet ise bir şey yapmaya yönelik sahip olunan bir kapasitenin faaliyete geçirilmesidir, örneğin matematik bilen bir öğrencinin problem çözerek cevabı bulmasıdır. Bir canlının doğması birincil faaliyettir, algılamak da aynı şekilde birincil bir faaliyettir. Her algı türüne denk gelen algı organlarımız (görme-göz, duyma-kulak, tat-dil, koku-burun, dokunma-ten) biz bir şey algılamıyorken algılama potansiyeline sahip halde dururlar. Algılamak bir formu algılamaktır ve bir aracı gerektirir, görmek için ışığa, duymak için havaya ya da suya, tat almak için dilimizin ıslaklığına ihtiyacımız vardır. Bu aracı, örneğin ışık, faaliyete geçtiğinde, yani gerçekleştiğinde, nesnenin formunun taşınmasına ve bizim organımızda gerçekleşmesine neden olur, form aracı olan ışık gerçekleştiğinde organımızdaki potansiyeli gerçekleştirerek nesnenin formunun algı organımızda gerçekleşmesini sağlar ve bu şekilde algılarız. İlginç olan Aristo'nun algı teorisinin oldukça radikal biçimde realist ve nesnel bir algı teorisi olmasıdır çünkü bir nesnenin algıladığımız formu nesnenin kendi formuyla aynı şeydir çünkü nesnenin formu algı organımızda gerçekleşmektedir. Bundan yola çıkarak "doğada hiçbir şey gizli değildir" diyerek algılanabilecek olan formların biçim algılama kapasitemizin dışında olmadığını, biz bir şeyi algıladığımızda o şeyi o şey yapan özün gerçek formunu algıladığımızı iddia etmektedir.

Algıyla ilgili incelemesini bitirdikten sonra aklı ya da düşünceyi incelemeye başlayan Aristo, akıl faaliyetine sahip olan tek canlıların insanlar olduğunu iddia eder, fakat hayal gücü ve hafıza gibi sahip olduğumuz pek çok potansiyele başka hayvanlar da sahiptir. Aristo aklın da algı gibi faaliyete geçtiğini söyler, yani biz bir şey düşünmüyorken, akıl bir düşüncenin gerçekleşmesi potansiyeline sahiptir, bu anlamda Aristo aklın potansiyel olarak her şeyin gerçekleşebileceği bir şey olduğunu söyler çünkü ona göre her şeyi bilebiliriz ve bir şeyi bilmemiz demek o şeyin aklımızda gerçekleşmesidir. Bu açıdan bir pasif akıl bir de aktif ya da faal akıldan bahseden Aristo pasif aklın tıpkı kapalı gözler gibi sahip olduğu potansiyeli gerçekleştirmemiş halde duran akıl olduğunu söyler, örneğin öğrendiğimiz şeyler biz onları düşünüp kullanmadıkça hafızamızda beklerken pasif aklı oluşturur. Aktif akıl ise zihnin faaliyete geçip algı, hayal gücü, hafıza gibi kuvvetleri dolayısıyla sahip olduğu imgeleri kullanarak fiilen gerçekleşerek düşünceler oluşturmasıdır.

Aristo'nun pasif akıl ve faal akıl arasındaki ilişkiyi açıkladığı Can Üzerine kitabının üçüncü kitabının beşinci bölümü tarihte üstüne en çok tartışılmış metinlerden birisidir ve nasıl yorumlanacağıyla ilgili İbn-i Rüşt'ten Thomas Aquinas'a, Afrodisyaslı İskender'den modern felsefeye hemen hemen bütün filozofların farklı bir fikri vardır çünkü bu bölümde nasıl ki görme duyusunun aracısı olan ışık gerçekleştiğinde nesnedeki formun algı organında gerçekleşmesini sağlıyorsa, aynı şekilde bütün bilgimizin zihnimizde gerçekleşmesini sağlayan bir faaliyet olduğunu ve pasif aklı faaliyete geçirdiğinde bilmemizi sağladığı için bu faaliyetin gerçeği deneyimlememizi sağlayan faaliyet olduğunu söyler. Bu faaliyet maddeden tamamıyla ayrılabilen, aklın gerçekleşmesini sağlarken kendisi hiçbir şeyden etkilenmeyen, başka hiçbir şeyle karışmamış saf bir ikincil faaliyet yani bütün potansiyellerini tam anlamıyla gerçekleştirmiş olmalıdır çünkü bilgimiz bildiğimiz şeyin kendisi yani gerçektir. Burada Aristo'nun gerçeği deneyimleyebilmemizi dolayısıyla da bilebilmemizi sağlayan, her şeyi gerçekleştiren akıl olarak tanımladığı saf ikincil faaliyetteki aktif akıl, Metafizik kitabında Tanrı'yla ilgili söylediklerine oldukça benzemektedir. Orada Tanrı bütün maddeden arınmış, maddenin bütün hareketini sağlayan, mükemmelliğin kendisi olduğu için sadece saf ikincil faaliyette bütün potansiyellerini gerçekleştiren, dolayısıyla hiçbir şeyden etkilenmediği için sadece kendi kendini düşünen hareketsiz bir hareket ettirici olarak anlatılır. Bu anlamda felsefe tarihi boyunca temel teşkil eden tartışma Tanrı'yla insan arasında nasıl bir ilişki olduğu sorusudur. Öte yandan algıda olduğu gibi düşüncede de Aristo realist ve nesnelliği savunur, bir şeyi bilmek demek tam anlamıyla bilgilimizin bildiğimiz şey olması demektir. Çünkü bilmek bildiğimiz şeyin gerçekliğinin akılda faal olarak var olmasıdır.

Metafizik[değiştir

Aristoteles'in Adalet Anlayışı

Aristoteles günümüz politika anlayışından oldukça farklı bir politika portresi çizmektedir. Ona göre politika insanın mutlu, erdemli, daha da önemlisi, insan olabilmesi için en önemli koşuldur. Bu perspektife bağlı olarak adalet öğretisi de biçimlenmektedir. Ona göre adalet, hak edene hak ettiği ölçüde hakkını vermektir. Hakkın ölçüsünün belirlenmesi, dağıtılan şeyin doğasına uygun yapılmalıdır. Başka bir ifadeyle dağıtılan şey, zenginlik, soyluluk gibi ölçütlere göre değil o şeyin doğasına uygun kimseye verilmelidir. Aristoteles adaleti yalnızca bir pay dağıtma olarak görmez, bunun yanında düzeltici ve değiş tokuş adaleti olarak iki farklı adalet türünden de söz etmektedir. Bu çalışma, Aristoteles’in politika, erdem ve adalet ilişkisini inceleyerek, günümüz politik problemlerinin çözümlerine katkı sunmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Adalet, Politika, Etik, Erdem

Aristotle paints a very different policy portrait from today's policy understanding. According to him, politics is the most important condition for the human being to be happy, virtuous, and more importantly, human. Depending on this perspective, the doctrine of justice is also shaped. According to him, justice, to the extent that it deserves the right to give. The determination of the right should be done according to the nature of what is distributed. In other words, what is distributed should be given to someone who is in accordance with the nature of that thing, not according to criteria such as wealth and nobility. Aristotle not only sees justice as distributing a share but also speaks of two different types of justice, corrective and exchange justice. This study aims to contribute to the solution of today's political problems by examining Aristotle's relationship between politics, virtue and justice.

Keywords:

Justice, Policy, Ethics, Virtüe,

Tam Metin

___

• ARİSTOTELES, (b) Eudemos’a Etik, çev. Saffet Babür, BilgeSu Yayıncılık, Ankara.
• ARİSTOTELES, (a) Nikomakhos’a Etik, çev. Saffet Babür, BilgeSu Yayıncılık, Ankara.
• ARİSTOTELES, () Politika, çev. Özgüç Orhan, Pinhan Yayıncılık, İstanbul.
• ARSLAN A., () İlkçağ Felsefe Tarihi 2, Sofistlerden Platon’a, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• ARSLAN A., () İlkçağ Felsefe Tarihi 3, Aristoteles, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• COPLESTON F., () Felsefe Tarihi: Ön-Sokratikler ve Sokrates, çev. Aziz Yardımlı, İdea Yayınevi, İstanbul.
• HERAKLEİTOS, () Fragmanlar, çev. Cengiz Çakmak, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
• JAEGER W., () İlk Yunan Filozoflarında Tanrı Düşüncesi, çev. Güneş Ayas, İthaki Yayınları, İstanbul.
• PLATON, () Yasalar, çev. Candan Şentuna, Saffet Babür, Kabalcı Yayıncılık, İstanbul.
• SANDEL M. J., () Adalet: Yapılması Gereken Doğru Şey Nedir?, Felix Kitap Ankara.
• SOLOMON R. C., () Adalet Tutkusu, çev. Ertuğrul Altınay, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.

___

APA	Çiçek, M. (). Aristoteles&#;in Adalet Anlayışı . Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi , 18 (4) , . DOI: /cbayarsos

kaynağı değiştir]

Türkçede Aristoteles Çevirileri

Aristoteles, Atinalıların Devleti, (Çev., funduszeue.infon), 1. Baskı, Alfa Yayınları, İstanbul

Aristoteles, Eudemos’a Etik, (Çev., S. Babür), Dost Kitabevi Yayınları, Ankara,

Aristoteles, Fizik, (Çev., S. Babür), 2. Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul,

Aristoteles, Gökyüzü Üzerine, (Çev., funduszeue.infoür), 1. Baskı, Dost Kitabevi Yayınları, Ankara,

Aristoteles, İkinci Çözümlemeler, (Çev., A. Houshiary), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul,

Aristoteles, Kategoriler, (Çev., S. Babür), 2. Baskı, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara,

Aristoteles, Nikomakhos’a Etik, (Çev., S. Babür), Kebikeç Yayınları, Ankara,

Aristoteles, Peri Poetika - Şiir Sanatı, (Çev., Murat Temelli), Ark Kitapları, İstanbul,

Aristoteles, Poetika, (Çev., İsmail Tunalı), Remzi Kitabevi, İstanbul,

Aristoteles, Poetika (Şiir Sanatı Üzerine), (Çev., Samih Rifat), Can Yayınları, İstanbul,

Aristoteles, Poetika, (Çev., Yılmaz Onay), Mitos-Boyut Yayınları, İstanbul

Aristoteles, Poietika (Şiir Sanatı Üzerine), (Çev., N. Kalaycı), Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara,

Aristoteles, Yorum Üzerine, (Çev., S. Babür) 2. Baskı, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara,

Önemli Fransızca Çeviriler

Aristote, Notes Sur L'Histoire des Animaux D'Aristote, Paris,

Notlar[değiştir

nest...

29758 29759 29760 29761 29762