Ulama Nedir Ses Bilgisi

Kelime anlamı "ek, ilave, katkı"dır. Ünsüzle biten bir sözcükten sonra ünlüyle başlayan bir sözcük geldiğinde sözcüklerin sonundaki ünsüzlerin bir sonraki sözcüğün başındaki ünlülere bağlanarak okunmasına ulama (vasl) denir. 

Ulama, konuşma dilindeki söyleyiş kolaylığından ortaya çıkmıştır. Ulama, aruz ölçüsünde kapalı bir heceyi kısa hece yapmaya yarar. 
 
Örnek

Bülbül akşam ağlarmış.
 
Hayat atılgan insanları başarılı kılar.  
 
Mutluluk insan için önemli bir duygudur.
 
Hayatın asil okulu ailedir.
 
Mehmet Akif Ersoy edebiyatımızın önemli şahsiyetlerindendir.

Ulama (vasl) ile İlgili Önemli Bazı Kurallar
 
1. Aralarında noktalama işareti bulunan sözcüklerde ulama olmaz.
 
Örnek

Akşam, eve geldi.
 
Çarşıdan portakal, elma aldım.
 
2. Sesli ile biten bir sözcükten sonra sessiz ile başlayan bir sözcük gelirse bu sözcükler arasında ulama (vasl) olmaz.
 
Örnek
 
Eve babası gelmişti.

Okula kitabı bıraktı.

3. Ulama, daha çok şiirde ortaya çıkan bir ses olayıdır. Ulamayı aruz vezni ile birlikte düşünmek gerekir.

Örnek

KIR UYKUSU 
 
Ne hoştur kırlarda yazın uyumak!
Bulutlar ufukta beyaz bir yumak,
Ağaçlar bir derin hulyaya varmış,
Saçında yepyeni teller ağarmış.
Baş yorgun, yaslanır yeşil otlara,
Göz dalgın, uzanır ta bulutlara.
 
4. Ulama (vasl) yazı dilinde değil konuşma dilinde gerçekleşir. Amaç aruz ölçüsündeki aruz kalıbına kelimeleri uydurmaktır. Yani kapalı olan heceyi açıp okumaktır.  
 
Bülbül akşam ağlarmış.
(Konuşma dilinde: Bülbü lakşa mağlarmış.)
 
Hayat atılgan insanları başarılı kılar.  
(Konuşma dilinde: Haya tatılga ninsanları)
 
Mutluluk insan için önemli bir duygudur.
(Konuşma dilinde: Mutlulu kinsa niçi ne nönemli)
 
Hayatın asil okulu ailedir.
(Konuşma dilinde: Hayatı nasi lokulu)  
 
Mehmet Akif Ersoy edebiyatımızın önemli şahsiyetlerindendir.
(Konuşma dilinde: Mehme taki ferso yedebiyatımızı nönemli)
 
Ayrıca bakınız

Ünsüzle biten bir sözcüğün ünlü ile başladığı durumlarda oluşan ses uyumuna ulama denmektedir. Son ocak, annem onun örneklerinde olduğu gibi ulama konuşma dilinde olağan gelişmektedir. Bir kelimenin diğerine bağlantısının ulama olarak tabir edilebilmesi için ilkinin ünsüzle bitip diğerinin ünlü harfle başlaması gerekmektedir. 

Ulama Nedir, Özellikleri Nelerdir?

Ulama gündelik konuşmalarda kendiliğinden gelişen Türkçe konulu dil bilgisine bağlıdır. Ünsüz harfle biten kelimeyi ünlü harfle başlayan kelimeye bağlanarak söylenme şekline ulama denmektedir. Ulama özellikleri arasında, bir ifadenin ulama olarak tabir edilebilmesi için, nokta, virgül ya da noktalı virgül kullanılmaması gerekir. Duraklama gerektiren bu işlemlere ulama gerek duymamaktadır. Gündelik yaşamda ulama konuşmaları kolaylaştırmaktadır.

Kendiliğinden gelişerek halk arasında sıklıkla kullanılmaktadır. Şiir gibi uyak gerektiren edebi eserlerde ulama kullanılmaktadır. Ses olayı tanımı yapılsa dahi, ses olayı kabul edilmeyen ulama, noktalama işaretleri kullanılan yerlerde bulunmaz. Ulama denilebilmesi için, ünsüzle biten bir sözcüğün son harfi kendisinden sonraki sözcüğün ilk ünlüsüne bağlanması gerekmektedir. Bu da ulamanın en belirgin özelliği olarak bilinmektedir.

Ulama terimi gündelik yaşam içinde kendi gelişen bir durumdur. Fakat şiir ve düz yazı gibi edebi eserlerde oldukça fazla kullanılmaktadır. Arapça kökenli ulama, vasl olarak ifade edilmektedir. Vasl ise kavuşma, ekleme şeklinde tanımlanabilmektedir. Ulamaya en belirgin örnek Sezen Aksu’ dur. Ulama noktalama işaretlerini kesinlikle kabul etmemektedir. Konuşma sırasında gelişen ulama yazı dilinde ayrı tutulmaktadır. Sezenaksu örneği ve damlaya damlaya göl olur. Gölolur şeklinde görülmektedir.

Ulama Örnekleri Nelerdir?

Günlük konuşma dilinde sıklıkla kullanılan ulama terimi kimilerine göre değil, kimilerine göre ise ses olayı olarak tanımlanmaktadır. Şiirde görüldüğü söylense de ulama düz yazı cümlelerinde de görülebilmektedir. Ulama örnekleri;

Korkma sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak!

Burada ulama olarak tanımlanabilecek bölüm “…yüzen al…” olacaktır.

Annem onun kırıcı kaba davranışlarına kırılmış ve üzülmüştür. Burada da “…Annem onun..”

Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak! Burada birden fazla ulama bulunmaktadır. Bu ulamalar; Yurdumun üstünde, tüten en son ocak şeklinde görülebilecektir.

Atamız Mustafa Kemal Atatürk' ü daha dün andım!..

Türkçe dersi içinde bulunan bir dil bilgisi terimi ulama, konuşma sırasında kendiliğinden gelişmektedir. Şiirde oldukça fazla kullanılan ulama, düz yazı içinde de yoğun olarak kullanılabilmektedir. Ünsüz harfle biten bir sözcüğün kendisinden sonra gelen kelimenin ünlü ile başladığı durumda ses uyumu oluşturmaktadır.