Ukrayna savaşı: Rusya, Donbas bölgesini neden ele geçirmek istiyor?
Kaynak, Getty Images
Rusya, Ukrayna'nın başkenti Kiev'deki güçlerini geri çektikten sonra savaşı ülkenin doğusunda yoğunlaştırdı. Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, Rusya'nın Donbas'ta geniş kapsamlı bir saldırı başlattığını, bölgedeki Harkov kentinde ve Dnipropetrovsk'ta saldırıların yoğunlaştığını duyurdu ve Rus ordusunun önemli bölümünün bölgede savaştığını söyledi.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in "özgürleştireceğini" iddia ettiği bu eski sanayi bölgesinde zafer ilan etmesi için ne yapması gerekiyor? Böyle bir zafer mümkün mü?
Ukrayna ordusunun en iyi eğitimli güçleri, 'te Rusya yanlısı ayrılıkçılara karşı başlayan ve sekiz yıldır aralıklarla da olsa süren savaştan dolayı halihazırda doğuda konuşlandırılmıştı. Bu süre içinde çok büyük kayıplar verdikleri biliniyor ancak hâlâ Rusya'nın işgalci ordusuna karşı çok güçlü bir savunma yapıyorlar.
Mariupol başta olmak üzere Rusya'nın kuşatması altındaki bölgelerde bir insani kriz var. Haftalardır bu durum sürmesine rağmen Rusya hâlâ Mariupol'ü ele geçiremedi. Ukrayna Devlet Başkanı Zelenskiy, "Her bir karış toprağımız için savaşacağız" dedi.
Donbas neden önemli?
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, "Donbas" dediği zaman, Ukrayna'nın eski kömür yataklarını ve demir üretim merkezini kast ediyor. Aslında bahsettiği yer doğudaki iki büyük bölge; Luhansk ve Donetsk, yani ülkenin Mariupol'den başlayıp en kuzeye kadar olan neredeyse tüm doğu bölgesi.
Royal United Services Enstitüsü'nden Sam Cranny-Evans, "Burada kilit nokta şu ki; Kremlin bu bölgeyi Ukrayna'nın Rusça konuşulan bölgesi olarak, Ukrayna'dan çok Rusya olarak görüyor" diyor.
Ancak bu bölgelerde çoğunlukla Rusça konuşulsa da artık çoğunluğu Rusya yanlısı değil.
Rochan Danışmanlık'ın başındaki savunma uzmanı Konrad Muzyka da, "Mariupol, Ukrayna'daki en Rus yanlısı bölgeydi" diyor.
Savaşın başlamasından bir ay sonra yani Mart sonunda, Rusya Luhansk'ın yüzde 93'ünün; Donetsk'in de yüzde 54'ünün kontrolünü ele geçirdiğini öne sürmüştü. Ancak Putin'in tüm bölgeyi ele geçirmesine yani zaferini ilan etmesine daha belli ki çok vakit var. Putin zafer ilan etse bile burası kontrol edebilmek için çok geniş bir alan.
Putin neden Donbas'ı kontrol etmek istiyor?
Putin, hiçbir zaman kanıt gösterememiş olsa da uzun süredir Ukrayna'nın ülkenin doğusunda soykırım yaptığına dair iddiaları dile getiriyordu.
24 Şubat'ta savaş başladığında, doğudaki bölgelerin üçte ikisi Ukrayna'nın kontrolündeydi. Geri kalanı 'teki savaştan bu yana Rus yanlıları tarafından tek taraflı ilan edilmiş; Rusya destekli küçük özerk bölgeler olarak varlığını sürdürüyordu.
Savaşın başlamasından birkaç gün önce Putin, bu iki bölgenin tümünün Ukrayna'dan bağımsızlığını kabul ettiğini açıkladı.
Eğer Rusya bu iki bölgeyi de tamamen ele geçirirse, bu Putin'e büyük bir "başarı" imkanı vermiş olur. Bir sonraki adım da Donbas'ı ilhak etmek olur. Tıpkı 'te tartışmalı ve uluslararası alanda kabul edilmeyen bir referandumla Kırım'da yaptığı gibi
Eğer böyle bir zafer ilanı 9 Mayıs'tan önce gelirse Putin, Zafer Günü'nde büyük kutlamalar yapmaktan da çekinmeyecektir. Bu tarih, 'te Rusya'nın Nazi Almanyasını mağlup ettiği günün yıldönümü olarak her yıl büyük kutlamalarla anılıyor.
Rusya'nın "kuklası" durumundaki Luhansk bölgesi lideri, daha şimdiden "ileride yapılacak bir referandumdan" bahsetmeye başladı. Elbette ki şu an savaşın devam ettiği bir bölgede referandumdan ya da herhangi bir oylamadan bahsetmek bir hayli garip görünüyor.
Putin'in stratejisi ne?
Ukrayna ordusu, Putin'in sadece Donbas'ın hakimiyetini istemediğini; Harson'un güneyinden kuzeye ve Kırım'ın batısına kadar tüm bölgeyi hedeflediğini düşünüyor. Çünkü bu şekilde güney kıyılarından Rusya sınırına kadar olan tüm bölgeyi ve Kırım'a giden su ikmal hattını kontrol etmiş olacak.
Donetsk'in büyük kısmı ve Luhansk'ın kritik bölgeleri hâlâ Ukrayna'nın kontrolünde; bu sebeple Rusya güçleri doğudaki güçlü Ukrayna birliklerini kuzey, güney ve doğudan yaklaşarak kuşatma altına almaya çalışıyor.
Londra'daki King's College'da çatışma ve güvenlik dersleri veren akademisten Tracey German, "Bu kontrol etmek için çok büyük bir alan, bunun coğrafi zorluklarını da gözardı etmemeliyiz" diyor.
Rusya sınırının hemen güneyinde yer alan Ukrayna'nın ikinci büyük şehri Harkov'un kontrolünü ele geçirmeyi henüz başaramadılar, ancak ayrılıkçıların kontrolündeki doğu bölgelerine erişimi sağlayan karayolunun üzerindeki kritik İzyum kasabasına girmeyi başardılar.
Prof. German, "İzyum'da yaptıklarına bakarsanız, anayolların üzerinden devam ettiklerini görürsünüz. Bu çok mantıklı çünkü araçlarının ve mühimmatlarının çoğunu karayolu ve trenyoluyla taşıyorlar" diyerek İzyum'un önemini anlatıyor.
Şu an Rusya'nın hedeflediği tüm yerleşim yerleri, 'te Rus yanlıları Donbas'ın geniş bölgelerini ele geçirdiğinden beri savaşla yüz yüze. M03 karayolu üzerindeki bir sonraki hedef, bin kişinin yaşadığı Slovyansk şehri. Bu şehir de Rus yanlısı ayrılıkçılar tarafından 'te kuşatılmış, ardından Ukrayna güçlerince geri alınmıştı. Slovyansk'ın ardından da hemen güneyindeki Kramatorsk geliyor.
ABD merkezli Institute for the Study of War'a (ISW) göre eğer Ukrayna Slovyansk'ta Rus güçlerine karşı durmayı başarırsa, Rusya'nın iki bölgenin tamamını ele geçirme planı "muhtemelen başarısızlıkla sonuçlanacak."
Rusya ordusu kuzeyden doğuya doğru ilerlerken Luhansk'ta Ukrayna kontrolündeki Kremenna, Rubizhne, Popasna ve Lysychansk dahil birçok kasabaya saldırdı bile.
ISW'ye göre bu kasabalar önemli çünkü bunların kontrolünü ele geçirirse Rusya batıya doğru askeri araçlarıyla ilerleyip İzyum'dan güneydoğuya doğru saldırılarını artıran güçlere katılabilir. Ukrayna ordusu da bu sebeple İzyum'un dışında karşı saldırılara ağırlık veriyor.
Kaynak, Serhiy Haidai/Luhansk OVA
Ruslar şimdi karayolları üzerindeki ikmal hatlarını kapatmak ve batıdan gelen demiryollarının önünü kesmek durumunda. Ukrayna ordusu için en etkili asker ve mühimmat takviye yöntemi demiryolları; bu yol aynı zamanda sivillerin tahliyesi için de en hızlı yol.
Demiryollarının kontrolünü sağlamak, Ruslar için de askerlerinin ve mühimmatın daha kolay taşınması anlamına geliyor.
Bu karşı saldırılar sırasında trenyollarının zarar görmesi ihtimali de var. Ukrayna bu sebeple sivillerin tahliyesini hızlandırdı.
İzyum'dan kuzeye giden ve güneyde Mariupo'le Melitopol'e giden trenyolları kesildi. Slovyansk'ta da tren yolculuklarında aksamalar yaşanıyor. Kramatorsk'ta da tahliye için bekleyen sivillerin beklediği ve 57 kişinin hayatını kaybettiği tren istasyonu saldırısından beri hiçbir tren çalışmadı.
Ukrayna güçleri dayanabilir mi?
Savaşın başında, Ortak Güçler Operasyonu'nu oluşturan güneydeki 10 tugay, Ukrayna ordusunun en iyi eğitimli ve en iyi donanmış güçleri olarak görülüyordu.
Sam Cranny-Evans, "Ukrayna güçlerinin şu anki gerçek gücünü gerçekten bilmiyoruz" diyor ancak son birkaç haftadır çok sayıda gönüllünün bu birliğe yazıldığını; bu sebeple daha da güçlenmiş olabileceklerini söylüyor.
Rusya güçleri de son yedi haftadır savaşta ciddi kayıplar verdi. Morallerinin de düşük olduğu tahmin ediliyor. Geniş Rus ordusunun yanı sıra Ukrayna içindeki ayrılıkçıların da katılımıyla savaşmaya devam ediyorlar.
Konrad Muzyka, "Ukraynalıların asıl amacı Rusya tarafında olabildiğince büyük zararlar vermek. Büyük savaşların önüne geçmek için de asimetrik taktikler kullanıyorlar" diyor.
fazla oku
Otokratlar tek bir kelimeden anlar: Hayır! Hayır ülkemi, özgürlüğümü ve geleceğimi alamayacaksın! Bir imparatorluğu yeniden inşa etmeye çalışan bir diktatör, halkın özgürlük sevgisini asla azaltamayacaktır. Ukrayna, Rusya için asla bir zafer olmayacak. Asla!"
Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Başkanı Joe Biden, bu sözlerin Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin için kullandı.
Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)
Bilindiği gibi Rusya'nın Ukrayna'yı işgal etmek için başlattığı savaşta yarın bir yıl geride kalıyor.
Rusya, 24 Şubat tarihinde Ukrayna'nın Donbass bölgesindeki Rus azınlığın zulüm gördüğü iddiasıyla Ukrayna'nın birçok bölgesine eşzamanlı saldırı başlatmıştı.
Saldırıdan bu yana Ukrayna'da büyük bir yıkım yaşandı.
Aralarında kadın ve çocukların da olduğu binlerce insan hayatını kaybederken, milyonlarca Ukraynalı göç etmek zorunda kaldı.
Rus lider Vladimir Putin'in önceki gün işgal girişiminin yıldönümünde yaptığı konuşmada savaşın devam edeceğini söyledi.
Bu ada Moskova'nın geri adım atmayacağı savaşın devam edeceğinin sinyali olarak görüldü.
Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski'nin kıdemli danışmanlarından Mikhailo Podoljak ise Putin'in ülkenin siyasi ve askeri seçkinlerine yaptığı konuşmanın gerçekle bağını kaybettiğini gösterdiğini savundu.
Podoljak'a göre Rusya çıkmazda ve olabilecek en umutsuz durumda. Ne yaparsa yapsın durumunu daha da kötüleştirecek. Bu hem savaş alanında hem de Rusya içinde kaosun büyüyeceği anlamına geliyor.
Rusya-Ukrayna savaşı / Fotoğraf: Reuters
Peki, bir yılı geride bırakan Rusya-Ukrayna Savaşı'nda kim ne kazandı ne kaybetti?
Uzmanlar, savaşın bir yıllık bilançosunu Independent Türkçe'ye değerlendirdi.
"Rusya medya gücüyle başarısızlığı başka şekilde yansıtıyor"
Esenyurt Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sait Yılmaz, Rusya'nın savaşı çok kısa sürede kazanacağının hesabını yaptığını, ancak yanlış istihbaratın ortaya çıkmasıyla kuvvetlerini 7 ayrı cepheden Donbass bölgesinde toplayarak büyük kayıplar verdiğini söyledi.
Moskova'nın ülke içindeki medyayı kontrol ettiği için başarısızlığı halka başka bir şekilde yansıttığına dikkati çeken Prof. Dr. Yılmaz, "NATO ve dış düşmanlar savaşıyor gibi gerekçelerle halkı milliyetçi duygularla arkalarında tutmaya çalışıyorlar" dedi.
Savaşın kısa sürede biteceği ve işgal ihtimalinin ortadan kalktığı için Ukrayna cephesinde morallerin yüksek olduğuna değinen Yılmaz'a göre Kiev şu an, acaba Rusya'yı tamamen Ukrayna topraklarından çıkarabilir miyiz arayışı içerisinde.
Yaşanan savaşta taraflardan binlerce insan hayatını kaybetti / Fotoğraf: Reuters
"Savaşın sonucu ne olursa olsun Rusya kaybedecek"
Gelinen aşamada Rusya'nın savaşı bir an evvel bitirmek istediği ve bunun için bin kişilik ordu hazırlayarak bahar aylarında büyük taarruzla Ukrayna'yı barışa zorlamak istediğine vurgu yapan Yılmaz, "Kiev tarafı ise işgal edilen topraklarını kurtarma peşinde. Tabii burada Batı ile olan iletişimde çok önemli. Savaşın sonucu ne olursa olsun iki taraf için de bir zafer olmayacak. Olmadığı gibi tam bir barış anlaşması da olmayacak" dedi ve devamında şunları kaydetti:
Muhtemelen savaş bölgede donmuş hale gelerek uzun zaman alacak. Bu sürenin sonunda Rusya'ya olan yaptırımlar kalkmayacak. Dolayısıyla savaşın sonucu ne olursa olsun Rusya kaybedecek, çünkü Batı yaptırımları sürekli hale gelecek. Bu değişim ancak Rusya'daki rejimin Batı yanlısı bir rejim ile değişmesiyle mümkün olabilir. Gelinen aşamada Rusya amaçlarına ulaşamadı. Ukrayna'nın da şu an savaşı zaferle sonuçlandıracak bir gücü yok. Bu savaş iki taraf için de bir zafer olmayacak."
"Rusya'ya karanlık bir gelecek görülüyor"
Emekli General Ali Er de Yılmaz ile benzer görüşte. Er'e göre dünya kamuoyunda güvenilir bir devlet olma vasfını kaybeden Rusya zararlı çıkan taraf.
Rusya'nın altına imza atmış olduğu Birleşmiş Milletler sözleşmesinin hükümlerini tanımadığını açıkça ortaya koyduğunu kaydeden Er, "Kaybeden bütün Rus halkıdır. Çünkü gerçekten yüzyılda Rusya'ya karanlık bir gelecek görülüyor" dedi.
Savaşın daha ne kadar süreceği bilinmiyor / Fotoğraf: Reuters
Moskova'nın yanı sıra Asya'nın da kaybedenler arasında olduğunu aktaran Er, "Rusya'nın çok geniş coğrafyasında bundan sonra Çin hakimiyeti yükselecektir. Dolayısıyla kazananlara geçersek burada en büyük kazanç sahibi olan Çin'dir. Çin eğer stratejik hata yapıp hedef ve kuvvet prensibi yani ele geçireceğiniz hedefler elinizdeki kuvvetlerle uyumlu olması stratejinin temel prensibiyle bunu dengeli olarak sürdürdüğü sürece Çin, yüzyılın en büyük gücü olma yolunda coğrafi ve kaynaklara da ulaşabilme kapasitesiyle önüne geçilemez bir yükselişin başlangıcı olabilir" ifadelerini kullandı.
"Ukrayna milletleşme sürecini kısa sürede tamamladı"
Kaybetti gibi görünse de bir anlamda Ukrayna'nın kazandığını dile getiren Er, "Çok insan kaybetti ancak Ukrayna milletleşme sürecini çok kısa sürede tamamladı. Bundan sonra kendi kültür ve değerleriyle bir Ukrayna milletin varlığından bahsedebiliriz" dedi ve şunları ekledi:
Avrupa'nın burada kazancı nedir? Dağılma sürecinden sonra çok net bir tehditle karşı karşıya kalınca artık bir arada olmanın zorunluluğunu gördü. ABD ne kazandı diye bakarsak; ABD kazançları Avrupa bazında çok önemli değil, çünkü ABD bir dünya gücü. Dolayısıyla kazançları ve kayıpları Çin'inkiyle karşılaştırmalı ki bunun da emareleri önümüzdeki on yıllarda belli olacak."
Savaşta en çok siviller zarar gördü / Fotoğraf: Reuters
"Tüm dünya kaybetti"
Stratejik Düşünce Enstitüsü (SDE) Başkanı Doç. Dr. Güray Alpar ise olmaması gereken bir yıllık savaşta tüm dünyanın kaybettiğini söyledi.
Sorunun barışçıl bir şekilde diplomasiyle çözülmesi gerektiğine değinen Doç. Dr. Alpar, "Burada Avrupa Birliği (AB) kaybedenlerden biri de. AB'nin enerji kaynakları yönünden uyguladığı ambargolar sebebiyle sıkıntıya düştüğünü görüyoruz. Rusya zaten kendisine uygulanan ambargo ve uğradığı askeri kayıplarla en fazla kaybedenler arasında yer alıyor" diye konuştu.
"Barışın tesisi için gerekli adımlar atılmalı"
Ukrayna'nın ise insan kaybı ve göçlerin yanı sıra yakılıp yıkıldığını hatırlatan Alpar, sözlerini şöyle tamamladı:
Savaşın kimseye bir faydasının olmadığını görüyoruz. Hepimiz için önemli olan tarafların bir araya gelerek barışın bir an önce tesis edilmesi için gerekli adımları atmasıdır. Barışın sağlanması enerji ve tahıl sevkiyatının yeniden sağlanması açısından önemlidir. Bu hem ekonomik hem de bölgedeki insanların huzur ve refahı açısından daha uygun olacaktır."
