Şafi Mezhebinde Kan Abdesti Bozar Mı

Selamün aleyküm çok değerli pek kıymetli hocam. Vermiş olduğunuz bilgilerden dolayı Allah razı olsun. Nasılsınız, afiyettesiniz inşallah.  Hocam Şafii mezhebinde ‘çizme dolusu kan abdesti bozmaz’ diye hüküm var. Buradaki çizme dolusundan kasıt nedir acaba..? Şimdiden teşekkürler hayırlı çalışmalar. 

Soru: AbdüsSamet Aydan tarafından yazıldı. Kategori: Soru - Cevap

*******

Ve aleyküm selam kardeşim; güzel temennileriniz için teşekkür eder, bilmukabele hayır-dualar ederim.

Sorunuzu vaktimiz ve imkânımız nisbetinde etraflıca cevaplamaya çalışalım. Ancak unutmayalım ki, bunlar bu mevzularda birer bilgilenmeden, mâlumattan ibarettir. Aslolan kendi mezhebinin hükümlerine uymaktır. Mezhepler arası taklit, sadece çok zaruri ve istisnai hallerde müracaat edilebilecek bir çaredir. Onu da öyle kendi kafamıza göre değil, ilim ehline havale etmemiz, onlara danışarak yapmamız icap eder.

Bu önemli hatırlatmayı yaptıktan sonra, dilerseniz gelelim söz konusu etttiğiniz meseleye…

Evet, Şâfiî ve Mâlikî mezheblerine göre, önden ve arkadan başka herhangi bir uzuvdan gelen kan, irin ve sarı su ile abdest bozulmaz. Sizin de bahsettiğiniz gibi, ‘çizme dolusu kan abdesti bozmaz’ da denilmiştir. Tabii ki bu söz, çokluktan kinâyedir. Yani çıkan kan ne denli fazla olursa olsun, abdesti bozmaz demektir. Bu cümleden olarak mesela kişi bayılmadıktan sonra kendisinden ne kadar kan akarsa aksın, Şâfiîlere göre onun abdesti bozulmuş olmaz.

İdrar ve dışkı yollarından gelen kanamanın abdesti bozduğunda ise, mezhepler arasında herhangi bir görüş ayrılığı yoktur. Farklılık, vücudun diğer azalarından akan kan hususundadır. Şöyle ki:

Hanefî mezhebine göre önden veya arkadan kan çıkması halinde abdest bozulur. [Bkz. Ebu Dâvud, Sünen, Taharet, , ; Nesâî, Sünen, Taharet, , Hayız, 6] Bunun haricinde ağız, burun veya bedenin diğer herhangi bir uzvundan kan, irin veya cerahat gibi şeylerin çıkması da abdesti bozmaktadır. [Bkz. Zeylaî, Nasbu`r-Râye, 1, , 44] Mesela ağızdan çıkan akıcı kan tükürükten daha çok veya eşit ise, abdesti bozar, değilse bozmaz. Bu da, renginden anlaşılır. Diğer uzuvlardan çıkan kan ise, çıktığı yeri geçip yanlarına yayılınca abdesti bozar; yoksa iğne ucu gibi çıkıp da yerinde kalan bir kan damlası abdeste mâni değildir. Böyle bir kanın el veya pamuk ile silinmesi de abdeste zarar vermez.

Yaradan çıkan irin, sarı su hakkında da hüküm böyledir. Bu husustaki diğer bir görüşe göre ise, bunlar abdesti bozmaz. Ama ihtiyat ve takva bakımından ilk görüşe uymamız iktiza eder.

Hanbelî mezhebine göre ise, bu noktada Hanefi mezhebinden farklı olarak, akan kanın çok miktarda olması şartı vardır.

***

Şâfiîlere göre abdesti bozan şeyler ve izahları

1. Ön ve arka menfezlerden herhangi bir şeyin çıkması.

2. Makadın iyice yerleşmemesi halinde uyumak.

3. Hastalık veya sarhoşluk sebebiyle aklını kaybetmek.

4. Hâilsiz olarak (arada bir perde, mâni, engel bulunmaksızın) mahrem sayılmayan (nikâh düşen) bir erkekle bir kadının, şehvetli olsun veya olmasın birbirinin tenine dokunmaları, her iki tarafın da abdestini bozar.

5. İnsanın tenasül uzvuna elin iç kısmıyla dokunmak.

6. Kavl-i cedîde (İmam Şâfiî’nin yeni görüşüne) göre dübür halkasına elin iç kısmıyla dokunmak. (Mesela basur hastalığı olanın mak'adının dışarı çıkmasıyla ellerinin iç kısmı değerse ab­desti bozulur.) [Kavl-i kadîm, İmam Şâfiî’nin Irak dönemine ait, kavl-i cedîd ise Mısır’a gittikten sonraki görüşünü ifade eder.]

***

Söz konusu maddelerin açıklaması

•  Ön ve arkadan çıkan herhangi bir şey; dışkı, sidik, kan ve yel gibi şey­ler abdesti bozar. Nitekim Kur'an-ı Kerim'de,

“yahut biriniz tuva­letten gelmişse” [Maide suresi, 6] buyrulmuştur.

• Bağdaşsız uykuya dalmak da abdesti bozar. Bu hususta Rasûlullah Efendimiz (s.a.v.),

“Uykuya dalan kimse abdest alsın.” buyurmuştur. [Bkz. Ahmed b. Hanbel, Ebu Dâvud ve İbni Mace rivayet etmişlerdir. Bu hadisin manası şudur: Uyanıklık dübürün bağıdır. Yani onun içinde bulunan şeyleri dışarıya çıkmaktan korur. Çünkü o uyanık olduğu sürece kendisinden çıkan şeyleri far keder. Neylü'l-Evtâr, I, ] Ama bağdaş kurup uykuya dalan kimsenin abdesti bozulmaz. Nitekim Enes (r.a.) şöyle demiştir:

“Peygamberimiz (s.a.v.) birisiyle yavaş-yavaş konuşurken, namaz için kamet edildi. Fakat ashabı (oturduk­ları halde) uyuyuncaya kadar ona gizli-gizli konuşmasından ayrılmadı. Sonra geldi ve onlara namaz kıldırdı.” [Ebu Dâvud, Müslim ve Tirmizî rivayet etmişlerdir. Bkz. Neylü'l-Evtâr, I, ] Bu hususta gene Hz. Enes’ten gelen benzer bir rivayet de şöyledir: “Rasûlullah’ın (s.a.v.) ashabı yatsı namazını beklerlerdi. (Uykudan dolayı) başları önlerine düşer, sonra da abdest almaksızın namaz kılarlardı”

•  Hastalık veya sarhoşlukla aklını kaybetmek abdesti bozar. Zira böyle bir durum uyku gibidir. Aklın gitmesi ile insan kendine hâkim değildir. İnsandan herhangi bir şeyin çıkması muhtemeldir.
•  Birbirine mahrem sayılmayan (dinimizce birbirlerine nikâhı düşen) erkek ile kadının çıplak tenlerinin birbirine temas etmeleri abdesti bozar. Buna delil şu ayet-ı kerimedir:

"yahut kadınlara dokunmuşsan" [Nisa suresi, 43]

•  Kıl, diş ve tırnaklardan (bunlara dokunmaktar dolayı) abdest bozulmaz.

Şehevî duygulardan anlamayan yedi yaşın altındaki çocuklardan abdest bozulmaz. [Muğni’l-Muhtâc, (Nevevî’nin Şâfiî fıkhına dair Minhâcü’t-Tâlibîn adlı eseri üzerine Hatîb eş-Şirbînî’nin (ö. /) yazdığı şerh)1, 35]

•  Tenasül uzvuna ve İmam Şâfiî'nin (rh.) cedid (yeni) görüşlerine göre, dübür halkasına elin iç kısmıyla dokunmak da abdesti bozar. Delili:

Ümmü Habîbe'den (funduszeue.info) rivayet edilen bir hadis-i şerifte Rasûl-i Ekrem Efendimizin (s.a.v.) aşağıdaki hadis-i şerifleridir:

“Her kim fercine (tenasül uzvuna) fercine dokunsa abdest alsın.” [Kadı Ebu Şuca’, Ğâyetü’l-İhtisâr ve Şerhi, Ravza Yayınları, ] Hadis-i şerifteki geçen "ferc" kelimesi, hem erkeğin hem de kadının cinsiyet organıdır. Yukarıda ifade edildiği gibi, İmam Şâfiî'nin (rh.) yeni içtihatlarına (Mısır’a geldikten sonraki görüşlerine) göre, elin iç kısmıyla insanın dübür halkasına dokunmak da abdesti bozar.

Tenasül ve dübür uzuvlarına elin iç kısmıyla dokunmak, herhangi bir yaş sınırı olmaksızın abdesti bozar. Şu halde, bir anne bebeğinin altını temizlerken çıplak elinin içi bebeğinin ön veya arkasına değerse ab­desti bozulur. Ona göre dikkat etmesi, bunu hatırdan çıkartmaması gerekir. 

Değerli kardeşimiz,

Hanefilere göre kan, cerahat ve irin gibi şeyler abdesti bozar. Hanefîlere göre, temizlenme hükmü söz konusu olan herhangi bir yere akması şartıyla abdesti bozar. Söz konusu temizlenme hükmüne tabi olan yer ise cesettir. Yani bunun genel olarak temizlenmesi gerekir. Temizlenmesi mendup olan yerde dahi durum böyledir. Meselâ, burnun içinden kanın akması gibi.

Hanbelilere göre, bunun çok olması hükmü de aranır. "Çok" ise, her insanın durumuna göre, fazla ve aşırı görülen miktardır. Yani bu durumda kişinin bedeninin zayıflığı ve iriliği göz önünde bulundurulabilir. Mesela, zayıf bir kimseden bir kan çıkar ve bu ona nisbetle çok kabul edilirse abdesti bozulur, değilse bozulmaz. Çünkü İbni Abbas: "Aşırıdan maksat senin gözünde aşırı görünendir." demiştir.

Hanefilerin görüşlerinin deliliise Hz. Peygamber (asm)'in,

"Her akan kandan dolayı abdest almak gerekir."(1) hadisi ile

"Her kim namazda iken kusar veya burnundan kan akarsa, namazda çıksın ve gidip abdest alsın. Ondan sonra da konuşmadığı sürece gelsin, namazını bıraktığı yerden tamamlasın."(2) hadisi ve aynı şekilde:

"Bir iki damla kan çıkmasından dolayı -akan bir kan olması hali müstesna- abdest almak gereği yoktur."(3) hadisleridir.

Hanbelilerin deliliise Fatıma b. Ebu Hubeyş'den Tirmizinin rivayet ettiği şu hadisdir:

"O bir damardan çıkan kandır. O bakımdan her bir namaz için abdest al."

Bunun az miktarının abdesti bozmasına gelice: İbn Abbas'ın kan hakkında, "Eğer aşırı olursa, abdesti iade etmesi gerekir." şeklindeki sözünden anlaşılan ve İbni Ömer'in bir sivilceyi sıkıp ondan kan çıktığı halde, abdest almaksızın namaz kılması, İbn Ebu Evfa'nın da bir çıbanı sıktığı halde böyle yapması ve diğerlerinin uygulamalarıdır.(4)

Malikiler ve Şafiilerkan ve benzeri şeylerden abdestin bozulmayacağı hükmüne varmışlardır. Bu konudaki delilleri ise Hz. Enes'in rivayet ettiği şu hadisi şerifitr:

"Resulullah (as) kan aldırdı ve abdest almaksızın namaz kıldırdı. Kan aldırdığı yerleri yıkamanın ötesinde bir şey yapmadı."(5)

Abbad b. Bişr'in hadisini de delil gösterirler:

"Kendisine namaz kılarken bir ok isabet ettiği halde namazını kılmaya devam etmiştir."(6)

Peygamber (asm)'ın böyle büyük bir olaydan haberdar olmaması ise uzak bir ihtimaldir ve eğer öyle olsa idi Hz. Peygamber (asm)'in ona namazının batıl olduğunu bildirdiği de bize nakledilmiş olurdu.

Dipnotlar:

1. Darekutni, Temim ed-Dari'den rivayet etmiştir.
2. İbni Mace bunu Hz. Aişe'den rivayet etmiştir.
3. Darekutni, Ebu Hureyre'den merfu olarak rivayet etmiştir.
4. Neylül Evtar, I,
5. Darekutni ve Beyhaki rivayet etmişlerdir.
6. Buhari bunu ta'likan zikretmiştir. Ayrıca Ebu Davud ve İbn Huzey de rivayet etmişlerdir.

(Prof. Dr. Vehbe Zuhayli, İslam Fıkhı Ansiklopedisi)

Selam ve dua ile
Sorularla İslamiyet

Mâlikî mezhebinde semavî özürle, yani elde olmayarak gelen kan, idrar gibi şeyler abdesti bozar mı?

Mâlikî mezhebinde, vücudun normal mahreçlerinden (çıkış yerlerinden), yani ön ve arkadan gelen idrar, gâita, yel, meni, mezi, vedi, istihaza kanı abdesti bozar; kan, irin, taş, solucan vs bozmaz. Deriden çıkan kan, irin gibi şeyler ile lezzetsiz kendiliğinden çıkan meni abdesti bozmaz. Abdesti bozan idrar, yel gibi şeyler, bir namaz vaktinin yarısından fazla elde olmayarak gelirse, o kişi özürlü olur ve abdesti bozulmaz. Eğer namaz vaktinin yarısından azda geliyorsa özürlü olmaz. Mâlikî’nin meşhur kavli budur. Bu halde özürlü olmak için bazı şartlar vardır: Bu da istihaza kanı dışındaki abdesti bozan hâlin ne zaman kesileceğinin bilinemez ve tedavi edilemez olmasıdır. Meselâ her zaman belli bir vakitte kesiliyorsa veya tedavisi mümkün ise özür olmaz, abdesti bozar. Özürlü kişi aldığı abdest ile vakit çıksa bile, o özürden başka bir özürle abdesti bozuluncaya kadar namaz kılabilir.
Bir de Mâlikî mezhebinde meşhur olmayan zayıf kavil vardır. Buna göre, abdesti bozan bir şey, elde olmayarak bir defa bile gelse, o kişi özürlü olur ve abdesti bozulmaz. Arada geliyorsa, abdest almak müstehab olur. Bu kavil, hasta ve yaşlılar için veya bunların vaziyetindekiler için bir kurtuluş yoludur. Hanefîler de, böyle bir musibete uğrarsa, Mâlikî mezhebini taklit eder. Gusl, abdest yahud namazda Mâlikî mezhebini taklit eden bir Hanefî, vücudundan her ne sebeple olursa olsun, yani semavi olsun, ihtiyarî olsun, kan geldiği zaman, Mâlikî’de abdest bozulmadığı halde, kendi mezhebinden çıkmış sayılmadığı için, abdest alacaktır. Yel, gâita, idrar kaçıran da böyledir. Yel, idrar, gâita kaçıran kimse de, Hanefî mezhebine göre özürlü olamıyorsa, zaruret varsa, Mâlikî’yi taklit edebilir.
12 Ağustos Salı

Hangi Mezhepte Kan Abdesti Bozar?

İki çeşit abdest vardır. Bunlardan biri namaz abdesti diğeri ise gusül abdestidir. Gusül abdesti oldukça önemlidir. Bunu almadan Müslümanlar hiçbir ibadeti yerine getiremez. Namaz kılacak olan Müslümanların gusül abdestinin yanında bir de namaz abdesti alması gerekmektedir. 

Namaz, Müslümanların en önemli ibadetleri arasında yer almaktadır. Bu nedenle de Kur'an'da pek çok ayette bahsedilmektedir. Namaz kılmak Müslümanlar için çok önemlidir. Çünkü bu şekilde Allah'ın huzuruna çıkıp dua edilmektedir. Namaz kılınacak yerin ve Müslümanların kıyafetlerinin temiz olması oldukça önemlidir. Bunun yanında beden temizliği de dikkat edilmesi gereken konular arasında yer almaktadır. Abdest namazın 12 şartı arasında yer almaktadır. 

Abdest bazı durumlarda bozulur. Böyle durumlarda tekrar abdest alınması gerekir. Vücudun herhangi bir yerinden kan gelmesi halinde de abdest bozulmaktadır ve tekrar alınması gerekmektedir.

Mezheplere Göre Kan Abdesti Bozuyor mu?

Hanefi mezhebine göre vücudun herhangi bir bölgesinden kan gelmesi durumunda abdest bozulmaktadır. Bunun yanında tuvalete gitmek de abdestin bozulmasına neden olur ve tekrar abdest alınması gerekmektedir. Uykuda olma durumunda abdestin bozulup bozulmadığı da merak konusudur. İnsan uykudayken bilinci yerinde değildir. Bu sebeple vücuttan çeşitli sıvılar gelebilir. Böyle bir durumda tekrar abdest alınması gerekir.

Şafi mezhebinde de vücuttan kan gelmesi abdestin bozulmasına neden olur. Ancak vücuttan meni gelmesi abdest bozulmasına neden olmaz. Uyku halleri de abdestin bozulmasına neden olmaktadır.