Menasik Ne Demek

HAC VE UMRE İLE İLGİLİ KAVRAMLAR

Hac ve umre ile ilgili kavramlar nelerdir? Tüm Müslümanlar için rehber niteliğinde hac ve umre ibadeti ile ilgili bilgiler.

Hac ve umre ibadeti ile ilgili kavramlar ve anlamları.

ÂFÂK-ÂFÂKÎ NE DEMEK?
Sözlükte ufuklar anlamına gelen “âfâk”, “mîkât” sınarları dışında kalan bölgelere, “âfakî” ise bu bölgede yaşayan­lara denir.

ALTINOLUK (MİZÂB) NE DEMEK?

 K’abe’nin damında biriken yağmur sularının dışarıya akmasını sağlamak amacıyla Hatîm’in bulunduğu taraftaki duvarın üstüne yerleştirilen altından yapılmış oluktur.

ARAFAT NE DEMEK?                                                                                                             

Sözlükte; bilme, anlama ve tanıma anlamlarındaki a-r-f kökünden türeyen “Arafat”, Mekke’nin 25 km. güney do­ğusunda ova görünümünde düz bir alanın adıdır. Doğu, kuzey ve güneyi dağlarla çevrilidir. Arafat, Hıll bölgesinde Harem sınırları dışında kalır. Harem sınırı ile Arafat arasın­da Urene vadisi vardır. Arafat’ın ortasında “Cebel-i Rahme” (rahmet dağı), batısında “Nemîre Mescidi” yer alır. Arafat, günümüzde ağaçlandırılmış ve dokuz oto yol ile Müzdelife’ye bağlanmıştır. Haccın aslî rüknü olan vakfe burada yapılır.

AREFE GÜNÜ NE DEMEK?                                                                                                     

Sözlükte; bilme, anlama ve tanıma anlamlarındaki a-r-f kökünden türeyen “Arefe” zilhicce ayının 9. (kurban bay­ramından bir önceki) gününe verilen isimdir. Arafat vakfesi bugün yapılır.

BEDEL (NÂİB) NE DEMEK?                                                                                                             

Sözlükte karşılık, denk, eşit anlamlarına gelen bedel, bir hac terimi olarak, üzerine hac farz olduğu halde bu iba­deti hastalık ve yaşlılık gibi şer’î bir mazeret sebebiyle biz­zat yapamayan kimsenin yerine hac yapan kimse demektir.

BEDENE NE DEMEK?                                                                                                                       

Sözlükte büyükbaş hayvan anlamına gelen “bedene”, bir hac terimi olarak hacda bazı ihram yasaklarının ihlal edilmesi sebebiyle Harem bölgesinde kurban olarak kesilen deve veya sığır demektir.

CEM-İ TAKDİM NE DEMEK?                                                                                                                           

Sözlükte öne alarak birleştirme anlamına gelen “cem-i takdim”, Arafat’ta öğle namazı ile ikindi namazını, öğle vaktinde peş beşe kılmak demektir.

CEM-İ TE’HÎR NE DEMEK?                                                                                                                  

Sözlükte geciktirerek birleştirme anlamına gelen “cem-i te’hîr”, Müzdelife’de akşam namazı ile yatsı namazını, yatsı vaktinde peş beşe kılmak demektir.

CEMRE NE DEMEK?                                                                                                                    

Sözlükte çakıl taşı ve ateş koru anlamına gelen “cem­re”, bir hac terimi olarak, haccedenlerin kurban bayramı günleri Mina’da, halk arasında şeytan diye isimlendirilen yerlere attıkları küçük taşların her birine denir. Bu taşların atıldığı yere de mecazi olarak cemre denir.

CEMRE-İ AKA’BE NE DEMEK?
Mekke yönündeki cemrelerin ilkine verilen isimdir. Bu cemreye Büyük Cemre, halk arasında ise “Büyük Şeytan” denir.

CEMRE-İ VUSTA NE DEMEK?                                                                                                           

Orta Cemre demektir. Mekke yönündeki ikinci cemre­dir. Halk arasında “Orta Şeytan” denir.

CEMRE-İ ULÂ NE DEMEK?                                                                                                         

Birinci cemre demektir. Mekke yönünden üçüncü ce­medir. Halk arasında bu cemreye “Küçük Şeytan” denir.

DEM NE DEMEK?                                                                                                                 

Sözlükte kan anlamına gelen “dem” bir hac terimi ola­rak, hac ve umre esnasında ibadet maksadıyla veya bir va­cibin terki, geciktirilmesi ya da bir ihram yasağının ihlal edilmesi sonucu ceza olarak koyun veya keçi kesilmesi an­lamına gelir.

EYYÂM-I MİNA NE DEMEK?                                                                                                             

Mina günleri demektir. Zilhicce ayının 10, 11 ve 12. günleridir. Bu günlerde hacılar Mina’da bulunurlar ve şey­tan taşlama görevini yaparlar.

EYYAM-I NAHR NE DEMEK?                                                                                                              

Kurban kesme günleri demektir. Zilhicce ayının 10., 11. ve 12. günleridir.

EYYAM-I TEŞRÎK NE DEMEK?                                                                                                      

Teşrîk günleri demektir. Zilhiccenin 9-13. günleridir. Bu günlerde teşrîk tekbirleri alınır.

“Teşrik” Arap dilinde etleri doğrayıp kurutmak demek­tir. Vaktiyle bayramın birinci günü Mina’da kesilen kurban­ların etleri, bayramın 2., 3. ve 4. günlerinde güneşte kuru­maya bırakılırdı. Bu sebeple bu üç güne et kurutma günleri anlamında “Eyyam-ı Teşrik ” denilmiştir.

FEVAT NE DEMEK?                                                                                                                     

Sözlükte yitirmek, zamanını kaçırmak anlamlarına ge­len “fevat”, süresi içinde Arafat vakfesine yetişememek, vakfenin zamanını kaçırmak demektir.

HAC NE DEMEK?                                                                                                                     

Sözlükte; saygı duyulan büyük ve önemli bir şeye yö­nelmek, ziyaret etmek, bir yere gidip gelmek, delil getirmek suretiyle ile galip gelmek anlamlarına gelen “hac” kelimesi bir fıkıh terimi olarak; belirlenmiş zaman içinde Kâ’be, Ara­fat, Müzdelife ve Mina’da belli dînî görevleri yerine getir­mek suretiyle yapılan ibadet demektir.

HACERÜL ESVED NE DEMEK?                                                                                                      

Siyah taş demektir. Kâ’be’nin doğu köşesinde bulunan 18-19 cm kuturunda kırmızımsı, siyah ve parlak bir taştır. İbrâhim ve İsmail (a.s) tarafından Kâ’be inşa edilirken Ebû Kubeys dağından getirilmiştir. Kâ’be’nin doğu köşesine, ta­vafa başlangıç işareti olarak konulmuştur.

HAREM BÖLGESİ NE DEMEK?                                                                                            

Sözlükte yasak bölge anlamına gelen “Harem Bölgesi” Mekke ve çevresine verilen bir isimdir. Mekke ve çevresine bu ismin verilmesi, zararlılar dışındaki hayvanlarının öldü­rülmesinin ve bitkilerinin koparılmasının yasak olması se­bebiyledir.

Harem bölgesinin sınırlarını ilk defa Cibrîl’in rehberli­ğiyle Hz. İbrâhim (s.a.s.) belirlemiş, sınırları gösteren işa­retler daha sonra Hz. Peygamber (s.a.s.) tarafından yeni­lenmiştir. Bu sınırların Kâ’be’ye en yakını, Mekke’ye 8 km. mesafede Medine istikametinde “Ten‘îm”; en uzak olanları ise Tâif yönünde “Ci‘râne” ve Cidde istikametinde Hudeybiye yakınlarında “Aşâir”dir. Diğerleri; Irak yolu üzerinde “Seniyyetülcebel”, Yemen yolu üzerinde “Edâtü Libn” ve Arafat sınırında “Batn-ı Nemîre”dir.

Kur’an-ı Kerîm’de Kâ’be’ye “el-beytü’l-harâm” (Mâide 5/2) onu çevreleyen mescide “el-mescidü’l-harâm” (İsrâ 17/1) denildiği gibi, bu mescidin içinde bulunduğu Mekke şehri de “harem” (Kasas 28/57, Ankebût 29/67) yani “saygı­ya lâyık” sözüyle vasıflandırılmıştır.

HİLL BÖLGESİ NE DEMEK?                                                                                                      

Sözlükte serbest bölge anlamına gelen “Hıll Bölgesi”; Harem Bölgesini çevreleyen, Zülhuleyfe, Cuhfe, Karn, Yelemlem ve Zât-ı Irk adındaki yerleşim yerlerini birleştiren itibâri daire ile Harem sınırları arasında kalan bölgedir. Bu bölgeye “hıll” adı; harem bölgesinde haram olan işlerin bu­rada helal olması sebebiyle verilmiştir.

HATÎM NE DEMEK?                                                                                                            

Kâ’be’nin kuzeyinde Rükn-i Irâkî ile Rükn-i Şâmî ara­sındaki batı duvarının karşısında, yerden 1 m yükseklik­te 1.5 m kalınlığında yarım daire şeklindeki duvara denir. Hatîm, Kâ’be’den sayılır. Tavaf, Hatim’in dışından yapılır.

HEDY NE DEMEK?                                                                                                                     

Sözlükte hediye etmek, göndermek, yol göstermek, izinden gitmek anlamlarına gelen hedy, bir hac terimi ola­rak, hac ve umre sırasında Harem’de kesilen kurbanlık hay­vanlar, Kâ’be’ye ve Harem bölgesinde hediye olmak üzere kesilen kurban demektir. (Bakara 2/196; Mâide 5/2, 95, 97; Fetih 48/25)

HERVELE NE DEMEK?                                                                                                                        

Safa ile Merve tepeleri arasında sa’y yaparken yeşil ışık­lar arasında kısa adımlarla koşarak, canlı ve çalımlı yürü­mek demektir.

HICR-İ KABE (HATÎRA, HICR-İ İSMAİL) NE DEMEK?                                                               

Kâbe’nin kuzey-batı duvarı ile Hatim arasındaki boş­luğa denir. Buraya Hatîra ve Hicr-i İsmail de denir. Bura­da namaz kılıp dua edilir. Hz. İbrâhim (a.s.) ile oğlu İsmail (a.s)’ın yaptığı Kâbe binası bu kısmı da içine alıyordu. M. 605 yılında yapılan tamirde bu kısım inşaat malzemesi yet­mediği için Kâbe dışında bırakılmıştır. Bu boşluk Hatîm adı verilen yarım daire şeklinde bir duvar ile çevrilidir.

İFRAD HACCI NE DEMEK?                                                                                                                                    

Hac aylarında sadece hac yapmak üzere ihrama girilip umresiz olarak yapılan hacdır. Bir hac mevsiminde sadece hac yapıldığı için “tek yapma” anlamında ifrad denilmiştir

İHRAM NE DEMEK?                                                                                                                       

Sözlükte hürmet edilmesi gereken bir yere ya da za­mana girmek anlamına gelen “ihram”, hac ibadetiyle ilgili bir terim olarak; bir kimsenin, hac veya umre ya da hem hac hem umre yapmak niyeti ile, sair zamanlarda helal olan bazı davranışları kendisine haram kılması demektir.

İHSAR NE DEMEK?                                                                                                                 

Sözlükte alıkoymak, men etmek, engellemek ve âciz olmak anlamlarına gelen ihsâr, bir hac terimi olarak, hac veya umre yapmak üzere ihrama girdikten sonra, hac ve umrenin tamamlanmasının engellenmesi; herhangi bir se­beple tavaf ve vakfe yapma imkanının ortadan kalkması de­mektir.

İSTİLAM NE DEMEK?                                                                                                                     

Sözlükte selâmlamak anlamlarına gelen istilâm, bir hac terimi olarak, Kâbe’yi tavaf ederken izdiham nedeniyle

Hacer-i Esved’i öpmenin mümkün olmaması durumunda el işareti ile selamlamak demektir.

IZTIBA NE DEMEK?                                                                                                                

Sözlükte bir şeyi koltuğun altına sokmak anlamına ge­len ıztıbâ, peşinden sa’y yapılacak tavafta erkeklerin omuz­larına aldıkları “rida”nın bir ucunu sağ koltuk altından ge­çirip sol omuzları üzerine atıp sağ omuzuı ve sağ kolu açık bırakmak demektir. Ardından sa’y yapılmayan tavaflarda ıztıba yapılmaz.

KABE NE DEMEK?                                                                                                                 

Sözlükte geometrik şekillerden “küb” anlamına gelen Kâbe, Mekke’de Mescid-i Haram denilen Cami-i Şerîfin or­tasında yaklaşık 13 m. yüksekliğinde, 11-12 m. eninde taş­tan yapılmış kare şeklinde bir binadır. Kur’an’da Kâ’be; bu ismin (Mâide, 5/97) dışında, el-beytü’l-haram (saygı duyu­lan evi) (Mâide, 5/2) el-beytü’l-muharrem (saygın kılınmış ev) (İbrâhim, 14/37. Mâide, 5/2) el-beytü’l-atîk (eski ev), (Hac, 22/29, 33), el-beytü’l-ma’mûr (imar edilmiş ev) (Tûr, 52/4) ve el-beyt (ev) (Bakara, 2/125, 127) isimleri ile zik­redilmektedir. Kâbe, Beytullah (Allah’ın evi) diye de anılır.

Kabe Bölümleri                                                                                                                     

Kâbe’nin;

Doğu köşesine, Rüknü Hacer-i Esved,

Güney köşesine Rüknü Yemânî,

Batı köşesine Rüknü Şâmî,

Kuzey köşesine, Rüknü Irâki denir.

Kuzey batı tarafında Hatîm ve Mîzâb-ı Kâ’be,

Kuzey doğu duvarında, kapı,

Kuzey-doğu duvarı karşısında Makam-ı İbrâhim ve zemzem kuyusu,

Doğu köşesinde Hecer-i Esved vardır.

Kur’an’da Kâ’be’nin İbrâhim ve İsmail (a.s) tarafından yapıldığı bildirilmektedir (Bakara, 2/124-129).

Kâbe günümüze kadar bir çok kere tamir edilmiştir. Kâbe, her sene, üzerinde hac ayetlerinin yazılı olduğu siyah ipek örtü ile örtülür.

KIBLE NE DEMEK?                                                                                                                         

Sözlükte cihet, yön anlamına gelen kıble, dînî bir kavram olarak, Müslümanların namazda yönelmiş ol­dukları yön, Kâ’be manasına gelir. Müslümanların kıblesi, Mekke’de bulunan Kâ’be’dir. Kâ’be’yi görenler için kıb­le, Kâ’be’nin bizzat kendisidir. Kâ’be’yi görmeyenler için, Kâ’be’nin bulunduğu taraftır. Kâ’be’nin göğe doğru ve dün­yanın merkezine doğru uzantısı da kıbledir. Namazda bu cihete yönelmeye istikbâl-i kıble denir.

KIRAN HACCI NE DEMEK?                                                                                                                     

Bir hac mevsimi içerisinde umre ile hac ihramını bir­leştirmek suretiyle yapılan hacdır.

KUDÛM TAVAFI NE DEMEK?                                                                                                   

Sözlükte bir yere gelmek veya varmak anlamına gelen “kudûm” kelimesi, bir hac terimi olarak; “ifrad haccı” ya­panların Mekke’ye vardıklarında yaptıkları ilk, kıran haccı yapanların ise umreden sonra yaptıkları ilk tavaftır.

KURBAN NE DEMEK?                                                                                                            

Sözlükte yaklaşmak, Allâh’a yakınlaşmaya vesile olan şey anlamlarına gelen kurbân, dînî bir terim olarak, ibâdet maksadıyla, belirli şartları taşıyan hayvanı usulüne uygun olarak kesmeyi ve bu amaçla kesilen hayvanı ifade eder. Arapça’da bu şekilde kesilen hayvana udhiye denir.

MAHREM NE DEMEK?                                                                                                               

Sözlükte haram, haram kılmak ve haram kılınmış an­lamlarına gelen mahrem, dîni bir kavram olarak, genelde Allâh’ın haram kıldığı, yasakladığı şeylere, özelde ise, ken­dileriyle evlenilmesi ebedî olarak haram olan kişilere denir.

MAKAM-I İBRAHİM NE DEMEK?                                                                                         

İbrâhim’in Makamı demektir. Hz. İbrâhim (a.s)’ın Kâ’be’yi inşâ ederken iskele olarak kullandığı veya halkı hacca da’vet ederken üzerine çıktığı taşın bulunduğu yer­dir. Bu yer, Kâ’be’nin doğu tarafında, zemzem kuyusu ile Kâ’be’nin kapısı arasındadır. Buradaki taşta ayak izi vardır. Taş, cam bir fanus içine alınmıştır.

MEKKÎ NE DEMEK?                                                                                                                 

Mekke’de ve Harem bölgesinde, “Mîkat” sınırları içeri­sinde yaşayan kimselere denir.

MENASİK NE DEMEK?                                                                                                          

İbadetgâh, ibadet usulü, kurban boğazlanacak yer, bir adamın alıştığı yer anlamlarına gelen mensek kelimesinin çoğulu olan menâsik, dînî bir kavram olarak, en geniş an­lamda ibâdet, Allâh’a yakınlaşmak için yapılan her türlü ita­at; hacda yerine getirilmesi gereken vazifeler; kurban kes­mek ve kurban kesilen yer anlamlarına gelmektedir. Aynı kökten türeyen nüsük kelimesi de bu anlamdadır. Ayrıca hac menâsikine meşâir de denilmektedir.

Kâ’be’yi tavaf etmek, Safâ ile Merve arasında sa’y et­mek, Arafat ve Müzdelife vakfeleri ve Şeytan taşlama hac menasiki arasında yer almaktadır.

MES’A NE DEMEK?                                                                                                                        

Hac veya umre yapan kimselerin, Safâ ile Merve arasın­da, sa’y ettikleri yere verilen isimdir.

MESCİD-İ AKSÂ NE DEMEK?                                                                                                    

En uzak mescid demektir. Mescid-i Aksâ, Küdüs’dedir. Beyt-i Makdis (kutsal ev) ismiyle de anılan ve Mescid­i Haram’dan sonra yeryüzünde yapılan ikinci mesciddir (Buhârî, Enbiyâ, 10, 40. Müslim, Mesacid, 1-2). Mescid-i Aksâ, Müslümanların ilk kıblesi (Bakara, 2/144), Hz. Muhammed (s.a.s.)’in İsra olayında uğradığı (İsrâ, 17/1), Mira­cın başladığı, Hz. İsâ’ya kadar bir çok Peygamberin namaz kıldığı mesciddir.

Günümüzde Mescid-i Aksâ; Kudüste, Süleyman Ma’bedînin güney tarafındaki camiye denilmektedir. Peygamberi­miz ibâdet amacıyla seyahat edilebilecek üç mescidden biri­nin Mescid-i Aksâ olduğunu bildirmiştir. (İbn Mâce, Salât, 197)

MESCİD-İ HARAM NE DEMEK?                                                                                                  

Mekke’de ortasında Kâ’be’nin bulunduğu Cami-i Şerif­tir. Halk arasında Harem-i Şerif de denir. Yer yüzünde ilk yapılan mesciddir (Müslim, Mesâcid, 1).

Mescid-i Haram’da kılınan namaz diğer mescidlerde kılınan namazlardan yüz bin kat daha fazla sevaptır (İbn Mâce, Salat, 195).

MESCİD-İ NEMÎRE NE DEMEK?                                                                                                    

Mekke’de Arafat bölgesinin kuzey-batı tarafında Müzdelife istikametinde Urene vadisi sınırları içinde bulunan mescidîn adıdır. Hacda arefe günü arefe hutbesi bu mescitte okunur.

MEŞ’AR-İ HARÂM NE DEMEK?                                                                                                

Mekke’de, Arafat ile Mina arasında, Müzdelife’nin so­nunda Kuzeh tepesinin civarına verilen isimdir. Bu yer, say­gın olması ve burada haccın şiarlarından olan gecelemek, vakfe yapmak ve namaz kılıp dua etmek gibi ibadetler ya­pıldığından Meş’ar-ı Haram diye isimlendirilmiştir. (Bakara 2/198) Hz. Peygamber (s.a.s.), burada sabaha kadar kalıp dua etmiştir. (Müslim, Hac, 148)

METAF NE DEMEK?                                                                                                                      

Tavaf edilen yer anlamına gelir. Mescid-i Haram içeri­sinde, Kâ’be’nin etrafında tavaf etmek için tahsis edilen yeri ifade eder.

MÎKAT NE DEMEK?                                                                                                                      

Harem Bölgesine veya Mekke’ye gelmek isteyen “Âfâkîlerin” ihrama girmeden geçemeyecekleri sınırları belirleyen noktalara denir.

MİNA NE DEMEK?                                                                                                                          

Mekke ile Müzdelife bölgesi arasında bulunan Harem sınırları içinde kalan bölgenin adıdır. Büyük, orta ve küçük cemreler buradadır. Bayram günleri şeytan taşlama görevi burada yapılır. Hac ile ilgili kurbanlar burada kesilir.

MUHRİM NE DEMEK?                                                                                                                     

Hac veya umre ibadetini yapmak için “ihram”a giren kimseye ihramda bulunduğu sürede verilen isimdir.

MÜLTEZEM NE DEMEK?                                                                                                               

Hacer-i Esved’in bulunduğu köşe ile Kâ’be kapısı ara­sında kalan kısma denir.

MÜZDELİFE NE DEMEK?                                                                                                                        

İleri geçmek ve yaklaşmak anlamındaki “izdilâf” kö­künden türeyen “Müzdelife”, Arafat ile Mina arasında Ha­rem sınırları içinde bir bölgenin adıdır. Mina ile Müzdelife arasında “Muhassır Vadisi”, Müzdelife sınırları içerisinde Kuzeh dağı üzerinde “Meşar-i Harem” adında bir tepe var­dır.

Akşam ile yatsı namazı cem edilerek kılındığı için Müzdelife bölgesine “cem” ismi de verilmiştir. (Kurtubî, II, 421. İbn Kudâme, V, 283)

RAVZA-İ MUTAHHARA NE DEMEK?                                                                                          

Temiz bahçe demektir. Bu tâbir; Medîne’de Mescid-i Nebevî’de Peygamberimiz (s.a.s.)’in kabri ile minberi ara­sındaki bölüme denir. 10×20 = 200 metrekarelik bir alan­dır. Peygamberimiz (s.a.s.) “Evimle minberim arası, cennet bahçelerinden bir bahçedir” buyurmuştur. (Buhârî, Fadlü’sSalat. 6)

REMEL NE DEMEK?                                                                                                                             

Sözlükte süratli gitmek, koşmak, bir şeyde ziyadelik, ilave gibi anlamlara gelen remel, dînî bir kavram olarak ta­vafta kısa adımlarla koşarak ve omuzları silkerek çalımlı bir şekilde yürümek demektir.

REMY-İ CİMAR NE DEMEK?                                                                                   

Sözlükte remy atmak, ayıplamak ve yönelmek; cimar ise, çakıl taşları ve ateş koru, kor parçaları demektir. Remy-i cimâr ise, taş atmak demektir. Dînî bir kavram ola­rak, haccedenlerin kurban bayramı günleri Mina’da, halk arasında şeytan diye isimlendirilen yerlere, usulüne uygun olarak, küçük taşlar atmalarını ifade etmektedir.

RİDA NE DEMEK?                                                                                                                             

Umre veya hac yapmak isteyen kimsenin ihrama gir­mek için mutat elbiselerini çıkararak büründükleri iki par­ça havlu türü örtüden baş hariç vücudun belden yukarısını örten kısma denir. Belden aşağısını örten kısma da “izâr” denir.

RÜKN NE DEMEK?                                                                                                                         

Sözlükte köşe ve bir şeyin aslı anlamına gelen rükn, bir hac terimi olarak hac ve umre ibadetini meydana getiren ve yapılmaması, umre veya haccı geçersiz kılan temel menasik demektir. Ayrıca Kâ’be’nin köşlerine de rükün denir.

SAFA-MERVE NE DEMEK?                                                                                                      

Kâ’be’nin doğusunda bulunan iki tepenin isimleridir. Bugün Mescid-i Haramın duvarı ile bitişik haldedirler. Hac menasikinden olan sa’y, bu iki tepe arasında yapılır.

SA’Y NE DEMEK?                                                                                                                             

Sözlükte çalışmak, çalışıp kazanmak, gayret etmek, kastetmek, koşmak, yürümek gibi anlamlara gelen sa’y, dînî bir terim olarak, hac ve umre esnasında Kâ’be’nin do­ğusundaki Safâ ve Merve denilen iki tepeciğin arasında, Safâ’dan başlayıp Merve’de tamamlanmak üzere, yedi defa gidip gelmeyi ifade eder.

ŞAVT NE DEMEK?                                                                                                                            

Sözlükte tur, bir turluk koşu, işin bir kısmı, gaye, me­safe gibi anlamlara gelen şavt, dînî bir kavram olarak, tavaf­ta Hacer-i Esved’den başlayıp Hatîmin dışından Kâ’be’nin etrafında bir defa dolaşmayı; sa’yde ise, Sâfâ ile Merve ara­sındaki her bir gidiş veya gelişi ifade eder.

TAHALLÜL NE DEMEK?                                                                                                               

Sözlükte haram iken helal olmak anlamına gelen “tehallül”, ihram yasaklarının sona ermesi, ihram’dan çıkma demektir. İki tahallül vardır. Kurban bayramının birinci günü tıraş olduktan sonra birinci tahallül gerçekleşir. Bu durumda cinsel ilişki dışında bütün ihram yasakları sona erer. Ziyaret tavafından sonra ikinci tehallül gerçekleşir. Bununla cinsel ilişki yasağı da kalkar.

TAKSİR NE DEMEK?                                                                                                                                         

Umre veya hac yapmak için ihrama giren kimsenin belli menasiki yaptıktan sonra ihramdan çıkması için saçla­rını kısaltmasına denir.

TAVAF NE DEMEK?                                                                                                                  

Sözlükte bir şeyin çevresini dolaşmak, dönmek anlam­larına gelen tavaf, dînî bir kavram olarak, Hacer-i Esved’in hizasından başlayarak Kâ’be’yi sola almak suretiyle, yedi defa Kâ’be etrafında dönmek demektir.

TEHLİL NE DEMEK?                                                                                                                             

Dîn ıstılahında, (Allah’tan başka ilah yoktur) anlamın­daki “lâ ilâhe illâllah” tevhit cümlesini söylemeye denir.

TEKBİR NE DEMEK?                                                                                                                           

Dîn ıstılahında, Allah en büyüktür, Allah her şeyden daha büyüktür anlamına gelen Allâh’ü ekber diyerek Al­lah’ı azamet ve kibriya ile anmak demektir.

TELBİYE NE DEMEK?                                                                                                               

Sözlükte emre icabet etmek anlamına gelen “telbiye”, bir hac terimi olarak “lebbeyk” diye başlayan cümleleri söy­lemeye denir.

TEŞRÎK TEKBİRİ NE DEMEK?                                                                                                 

Zilhiccenin 9-13. günlerinde farz namazlardan sonra “Allahü Ekber Allahü Ekber La ilahe illallahü vallahü Ekber Allahü Ekber ve lillahilhamd” cümlesini söylemeye denir.

TEMETTU NE DEMEK?                                                                                                          

Sözlükte yararlanmak anlamına gelir. Aynı yılın hac ay­larında önce umre yapıp ihramdan çıktıktan sonra yeniden ihrama girip hac yapmaya temettu denir.

TERVİYE NE DEMEK?                                                                                                              

Sözlükte suya kandırmak anlamına gelen terviye Zil­hicce ayının 8. günü, yani Kurban Bayramı arafesinden bir önceki güne denir.

UDHIYYE NE DEMEK?                                                                                                                

Kurban bayramı günlerinde ibadet niyetiyle kesilen kurban demektir.

UMRE NE DEMEK?                                                                                                                    

Sözlükte ziyaret etmek, uzun ömürlü olmak, evi ma­mur etmek, bir yerde ikamet etmek, Allah’a kulluk yap­mak, korumak ve mal çok olmak anlamlarındaki “a-m-r” kökünden türeyene “umre” bir hac terimi olarak belirli bir zamana bağlı olmaksızın ihrama girip tavaf ve sa‘y yaptık­tan sonra tıraş olup ihramdan çıkarak yapılan ibadete denir.

VAKFE NE DEMEK?                                                                                                                         

Sözlükte belirli bir yerde bir süre kalmak anlamına gelen “vakfe”; bir hac terimi olarak, hac yapma niyetiyle ihrama girmiş olan kimsenin Zîlhicce ayının 9. günü öğle­den sonra Arafat’ ta ve aynı gece Müzdelife’de bir müddet kalmasıdır.

ZEMZEM NE DEMEK?                                                                                                            

Kâbe’nin doğusunda Yüce Allah’ın Hâcer ile oğlu İs­mail’e ihsan ettiği suya denir.

MENÂSİK: Nüsükler. Hacda belli yerlerde ve belli zamanlarda yapılan belli ibâdetler, vazifeler. Nüsük kelimesinin çoğuludur. (Bkz. Nüsük)

Haccın menâsikini benim yaptığım gibi yapın. (Hadîs-i şerîf-Müslim)

Tavâf (Kâbe etrâfında yedi kere dönmek) ve sa’y (Safâ ve Merve arasında gelip gitmek) hac ve ömrenin menâsikindendir. (M.Zihni Efendi, A.Haskefî)

Allah’a ait olan hak, O’nun rızası için yapılan her çeşit ibadet, hac, kurban vs; ibadetler anlamında bir fıkıh terimi. Arapça bir kelimedir. Neseke” kökünden gelir. “Nüsk” olarak da kullanılır. “Mensek” ve “mensik”le eş anlamlıdır. Kur’an-ı Kerimde iki yerde “nüsuk”, iki yerde “mensek” ve iki yerde de “menâsik” kelimeleri geçmektedir.

Bütün bu kelimeler, birbirine yakın manalar ifâde etmektedirler. Bunların bulunduğu ayetlerdeki anlamlarına gelince; Hani bir zamanlar İbrahim, İsmaiL ile beraber Ev’in temellerini yükseltiyor; “Ey Rabbimiz! Bizden kabul buyur, şüphesiz sen işitensin, bilensin. Ey Rabbimiz! Bizi sana teslim olanlardan kıl, neslimizden de sana teslim olan bir ümmet çıkar; bize menâsik (ibadet yerler) imizi göster, tevbemizi kabul et; zira tevbeleri kabul eden, çok merhametli olan ancak sensin” diyorlardı. (el-Bakara, 2/127, 128).