Oruç Fidyesi Öğrenciye Verilir Mi

Ramazan’da fitre vermek vacip olan bir ibadettir ve temel ihtiyaçlarının dışında mal varlığı olan herkesin vermesi gerekmektedir. Ancak fitre kimlere verilir kimlere verilmez konusu hemen her yıl yeniden tartışma konusu olmakla birlikte Diyanet İşleri Başkanlığı yaptığı açıklamayla son noktayı koymaktadır. Peki, öğrenciye, yeğene, dayıya, anne karnındaki doğmamış bebeğe fitre verilir mi? İşte yanıtı…

ÖĞRENCİYE FİTRE VERİLİR Mİ?

Öğrencinin maddi durumu uygun değilse, öğrenciye fitre verilebilmektedir.

YEĞENE FİTRE VERİLİR Mİ?

Kardeş çocukları olan yeğenler maddi olarak ihtiyaç duyuyorsa fitre verilebilmektedir.

DAYIYA FİTRE VERİLİR Mİ?

İhtiyaç sahibi olan dayıya fitre verilebilmektedir.

ANNE KARNINDAKİ DOĞMAMIŞ BEBEK İÇİN FİTRE VERİLİR Mİ?

Anne karnında henüz doğumu gerçekleşmemiş bebek için fitre verilmesi gerekmemektedir.

RAMAZAN’DA FİTRE KİMLERE VERİLİR, KİMLERE VERİLMEZ?

Diyanet İşleri Başkanlığı Ramazan’da kimlere fitre verilip kimlere verilmeyeceğini şu şekilde listelemiştir;

a) Ana, baba, büyük ana ve büyük babalara,
b) Oğul, oğlun çocukları, kız, kızın çocukları ve bunlardan doğan çocuklara,
c) Eşine,
d) Zengine yani aslî ihtiyaçları dışında nisap miktarı mala sahip olan kişiye,
e) Babası zengin olan ergen olmamış çocuğa (Merğinânî, el-Hidâye, II, ).
Şâfiîlere ve Ebu Yusuf’a göre fitre, Müslüman olmayana da verilemez (Mâverdî, el-Hâvî, III, ; X, ; Merğinânî, el-Hidâye, II, ).
Bunların dışındaki kardeş, teyze, dayı, amca, hala ve onların çocukları, gelin, damat, kayınpeder ve kayınvalide gibi akrabalar zengin değillerse kendilerine zekât, fitre ve fidye verilebilir (Zeylaî, Tebyîn, I, ).

BU YIL FİTRE NE KADAR?

Fitre miktarı her yıl Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından belirlenmektedir. Fitre miktarı belirlenirken ise bir kişinin bir günlük gıda ihtiyacı hesaplanır. Diyanet’in yılı için belirlediği fitre miktarı ise 70 TL’dir.

Oruç fidyesi nedir, hangi durumlarda gerekir? Oruç fidyesi ne kadar? Oruç fidyesi nasıl ödenir? Oruç fidyesi ne zaman ve kimlere verilir? Fidye verme gücü olmayan kişiler ne yapmalıdırlar?

Diyanet İşleri Başkanlığı, yılında en düşük fitre (fıtır) ve oruç fidyesi (günlük) bedelini, kişi başı 40 lira olarak belirledi.

ORUÇ FİDYESİ NEDİR?

Fidye, bir kimseyi bulunduğu sıkıntılı durumdan kurtarmak için ödenen bedel demektir. Dinî bir terim olarak ise, oruç ibadetinin eda edilememesi sebebiyle veya hac ibadetinin edası sırasında işlenen birtakım kusurların giderilmesi için ödenen maddi bedeli ifade eder.

Oruç Fidyesi Ayeti

Kur’an-ı Kerim’de, “Oruç tutmaya güç yetiremeyenler, bir yoksul doyumu fidye öder.” (Bakara, 2/) buyrulmaktadır. Buna göre ihtiyarlık ve şifa ümidi olmayan bir hastalık sebebiyle oruç tutamayan kimse, daha sonra bu oruçları kaza etme imkânı bulamazsa, her gününe karşılık bir fidye öder. (Serahsî, el-Mebsût, III, ; İbn Kudâme, el-Muğnî, IV, )

Öte yandan Şâfiîlere göre Ramazan ayının kaza borcu herhangi bir mazeret olmaksızın yerine getirilmeden, öteki Ramazan gelecek olursa, kaza borcuna ilaveten bir de fidye ödeme yükümlülüğü ortaya çıkar. (Nevevî, el-Mecmû’, VI, ; Şirbînî, Muğni’l-muhtâc, I, )

Şâfiî mezhebinde fidye ödeme yükümlüğünün ortaya çıktığı bir diğer mesele de gebe ve emzikli kadınlarla ilgilidir. Emzirme ve hamilelik sebebiyle çocuğunun sağlığı hakkında endişe duyan annelerin, oruç tutamadıkları günleri hem kaza etmeleri hem de fidye vermeleri gerekir. Fakat çocuk hakkında değil de kendileri hakkında endişe ederlerse o zaman sadece kaza gerekir. (Nevevî, el-Mecmû’, VI, )

Hac ve umre ile ilgili görevler yerine getirilirken meydana gelen bazı eksiklikler için uygulanması gereken maddi yaptırım da fidye kapsamına girer (Bakara, 2/).

Bir fidye, bir kişiyi bir gün doyuracak yiyecek miktarı veya bunun ücretidir. Bu da “sadaka-i fıtır” ile aynı miktarı ifade eder. Bu, fidyenin asgari ölçüsüdür. İmkânı olanların daha fazla vermesi daha iyidir. (Bakara, 2/; Merğînânî, el-Hidâye, II, )

ORUÇ FİDYESİ NASIL ÖDENİR?

Oruç fidyesinin tutarı fıtır sadakası kadardır. Bu fidyeler Ramazan’ın başlangıcında verilebileceği gibi, Ramazan’ın içinde veya sonunda da verilebilir. Fidyelerin tamamı bir fakire topluca verilebileceği gibi, ayrı ayrı fakirlere de verilebilir. Bu durumda olan kimseler, fidye vermeye güçleri yetmiyorsa Allah’tan bağışlanmalarını isterler.

Oruç tutmaya gücü yetmeyen yaşlılar ile iyileşme ümidi olmayan hastalar, ileride tutabilecek duruma gelirlerse, fidyelerini vermiş bile olsalar tutamadıkları oruçları Hanefîlere göre kaza ederler. (Kâsânî, Bedâî’, II, ; Merğînânî, el-Hidâye, II, ) Önceden verdikleri fidyelerin hükmü kalmaz, bunlar nafile bağış/sadaka sayılır.

ORUÇ FİDYESİ KİMLERE VERİLEBİLİR?

Oruç fidyesi, tıpkı fıtır sadakasında olduğu gibi onları verecek kişinin bakmakla yükümlü olmadığı yoksul Müslümanlara verilir. Fıtır sadakası ve oruç fidyesini vermek durumunda olan kimsenin bunlardan doğrudan ya da dolaylı olarak yararlanmaması esastır. Zekât için de aynı kural geçerlidir. Bu sebeple bir kimse zekâtını, fıtır sadakasını ve fidyesini kendi usûl (üst soy) ve fürûuna (alt soy) veremez. Usûl, bir kimsenin anası, babası, dede ve nineleri; fürû ise, çocukları, torunları ve onların çocuklarıdır.

Yine, bir kimse hanımına zekât, fitre ve fidyesini veremeyeceği gibi, hanımı da kocasına bunları veremez.

Bunların dışındaki kardeş, teyze, dayı, amca, hala ve onların çocukları, gelin, damat, kayınpeder ve kayınvalide gibi akrabalar zengin değillerse kendilerine zekât, fitre ve fidye verilebilir. (Zeylaî, Tebyîn, I, )

Oruç Tutacak Gücü Olduğu Hâlde Tutmayan Bir Kimse, Bu Oruçlarının Fidyesini Vererek Oruç Borcundan Kurtulmuş Olur mu?

Oruç için fidye verilmesi, oruç tutmaya gücü yetmeyen yaşlı kimseler ile iyileşme ümidi olmayan hastalar için geçerlidir. Hz. Peygamber ve sahabenin uygulaması, fidyeden bahseden âyetteki “oruç tutmakta zorluk çekenler.” (Bakara, 2/) ifadesinin yalnızca yukarıda sayılan kimseleri kapsadığını göstermektedir. Buna göre, oruç tutmaya gücü yettiği hâlde tutmayan veya geçici bir sebeple tutamayan kimseler hakkında fidye hükmü yoktur. (Müslim, Sıyâm, ,)

Mazeretsiz oruç tutmayanların, tutmadıkları oruçları kaza etmeleri ve tövbe istiğfar etmeleri gerekir. Ayrıca, oruç tutmaya gücü yetmeyen yaşlılar ile iyileşme ümidi olmayan hastalar, fidye vermiş bile olsalar, ileride tutabilecek duruma gelirlerse tutamadıkları oruçları Hanefîlere göre kaza etmeleri gerekir. Önceden verdikleri fidyeler oruç borcunu düşürmez. (Kâsânî, Bedâî’, II, ; Merğînânî, el-Hidâye, II, )

FİDYE VERME GÜCÜ OLMAYAN KİŞİLER NE YAPMALIDIRLAR?

Senenin hiçbir mevsiminde oruç tutamayacak kadar yaşlı olan (pîr-i fânî) kimselerin, maddî durumları uygunsa Ramazan’ın her bir günü için bir fakire fidye (yani bir fitre) vermeleri gerekir. İyileşme umudu olmayan hasta da bu hükme tâbidir. (Bakara, 2/)

Fidye verecek gücü olmayanlar ise, fidyeden sorumlu olmazlar. (İbn Kudâme, el-Muğnî, IV, ) Ancak kasten tutmadıkları oruçların uhrevî sorumluluğunu taşırlar. Bu durumda olanların yapabileceği Cenab-ı Hak’tan bağışlanma dilemektir.

Kaynak: Diyanet Fetva Kurulu

İslam ve İhsan

Ramazan ayında bir hastalık veya yaşlılık nedeniyle oruç tutamayan Müslümanların tutamadığı oruçlara kefaret olarak ödediği bedele fidye denir. Oruç fidyesi, tıpkı fitrede olduğu gibi onları verecek kişinin bakmakla yükümlü olmadığı yoksul Müslümanlara verilir. Buna göre; Oruç fidyesi kimlere verilir, kimlere verilmez? Oruç kefareti (fidye) kardeşe verilir mi?

FİDYE NEDİR, HANGİ DURUMLARDA GEREKİR?

Fidye, bir kimseyi bulunduğu sıkıntılı durumdan kurtarmak için ödenen bedel demektir. Dinî bir terim olarak ise, oruç ibadetinin eda edilememesi sebebiyle veya hac ibadetinin edası sırasında işlenen birtakım kusurların giderilmesi için ödenen maddi bedeli ifade eder.

Kur'an-ı Kerim'de, "Oruç tutmaya güç yetiremeyenler, bir yoksul doyumu fidye öder." (Bakara, 2/) buyrulmaktadır. Buna göre ihtiyarlık ve şifa ümidi olmayan bir hastalık sebebiyle oruç tutamayan kimse, daha sonra bu oruçları kaza etme imkânı bulamazsa, her gününe karşılık bir fidye öder.

Öte yandan Şâfiîlere göre Ramazan ayının kaza borcu herhangi bir mazeret olmaksızın yerine getirilmeden, öteki Ramazan gelecek olursa, kaza borcuna ilaveten bir de fidye ödeme yükümlülüğü ortaya çıkar.

Şâfiî mezhebinde fidye ödeme yükümlüğünün ortaya çıktığı bir diğer mesele de gebe ve emzikli kadınlarla ilgilidir. Emzirme ve hamilelik sebebiyle çocuğunun sağlığı hakkında endişe duyan annelerin, oruç tutamadıkları günleri hem kaza etmeleri hem de fidye vermeleri gerekir. Fakat çocuk hakkında değil de kendileri hakkında endişe ederlerse o zaman sadece kaza gerekir.

ORUÇ FIDYESI KIMLERE VERILEBILIR?

Oruç fidyesi, tıpkı fıtır sadakasında olduğu gibi onları verecek kişinin bakmakla yükümlü olmadığı yoksul müslümanlara verilir.

Fıtır sadakası ve oruç fidyesini vermek durumunda olan kimsenin bunlardan doğrudan ya da dolaylı olarak yararlanmaması esastır. Zekât için de aynı kural geçerlidir.

Bu sebeple bir kimse zekâtını, fıtır sadakasını ve fidyesini kendi usûl (üst soy) ve fürûuna (alt soy) veremez. Usûl, bir kimsenin anası, babası, dede ve nineleri; fürû ise, çocukları, torunları ve onların çocuklarıdır.

Yine, bir kimse hanımına zekât, fitre ve fidyesini veremeyeceği gibi, hanımı da kocasına bunları veremez.

Oruç fidyesi ve fıtır sadakasını vermek durumunda olan kimsenin bunlardan doğrudan ya da dolaylı olarak yararlanmaması esastır. Zekât için de aynı kural geçerlidir.

Fidye, zekat verilen kişilere verilebilir. Yani bireyin kendi torunu veya çocuğuna fidye vermesi mümkün değildir. Bunun yanında dedeye, anneye, babaya, büyük anneye, toruna, hanıma, evlada fitre verilmez. Eğer gelin, damat, kayınvalide, kayınpeder, üvey çocuk ve kayınbirader gibi kan bağı olmayan akrabalar fakir ise onlara verilebilir. Hala, dayı, amca, teyze gibi kan bağı olan akrabalara fitre vermek daha çok sevaptır.

ORUÇ KEFARETİ (FİDYE) KARDEŞE VERİLİR Mİ?

Kardeş, teyze, dayı, amca, hala ve onların çocukları, gelin, damat, kayınpeder ve kayınvalide gibi akrabalar zengin değillerse kendilerine zekât, fitre ve fidye verilebilir (Zeylaî, Tebyîn, I, ).

FİDYE NE KADAR?

Fitre bedeli her yıl olduğu gibi bu yıl da Diyanet İşleri tarafından açıklandı. Fitre ve oruç fidyesi Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından günlük 40 TL olarak belirlenmiştir fakat durumu yerinde olan Müslümanlar daha fazla da verebilir.

Fidye ve fitre miktarları hesaba referans ücret olarak temelde aynı rakamlardır. Ancak Fitre her halükarda 1 birim ödenirken fidye ise elinde olmayan nedenlerle tutamadığı oruç günü sayısı ile çarparak ödeyeceği miktardır.