Sakızın Faydaları Keşfedildi

TomFreeze/iStock

Bu sesli yayına Bilim Genç Spotify, Google Podcasts, Apple Podcasts ve YouTube kanalları üzerinden de ulaşabilirsiniz.

Çilekli, limonlu, karpuzlu, naneli, böğürtlenli… Çeşit çeşit renkleri ve aromalarıyla ağzımızı hatta bazen de gözlerimizi sulandıran sakızları sevmeyen var mı? Bugün yediden yetmişe çoğu insanın bazen tadından hoşlandığı bazen de balon gibi şişirip patlatmaktan zevk aldığı için çiğnediği sakızlar ilk defa nerede ve nasıl ortaya çıktı? Gelin şimdi geçmişe dönelim ve bu soruların cevaplarını bulmaya çalışalım.

Sakız Nedir? Sakız Neden Yapılır?

Sakız, geleneksel olarak ağaçlardan elde edilen reçinenin kimyasal yöntemlerle temizlendikten sonra farklı maddelerle karıştırılması ve tatlandırılması sonucu üretilen bir gıdadır. Ancak günümüzde reçine yerine sentetik olarak üretilen kauçuklar kullanılıyor.

Johny87/iStock

Çam ağacının reçinesi

Reçine Nedir?

Reçine bazı ağaçların, kabuklarında oluşan yaraları iyileştirmek ve kendilerini dış etkenlere karşı korumak amacıyla salgıladıkları katı veya yarı akışkan bir maddedir.

Sakızı Kim Buldu?

Sakız çiğnemek dünyanın en eski alışkanlıklarından biri. Antik Yunanlar dişlerini temizlemek ve nefeslerini tazelemek için sakız ağacının (Pistacia lentiscus) reçinesi olan ve mastika olarak adlandırılan maddeyi çiğnerdi. Mayalar ve Aztekler ise Manilkara zapota ya da Sapodilla olarak bilinen ağaçtan elde ettikleri reçineyi pişirip kurutarak “chicle” adını verdikleri bir tür sakız yaparlardı. Türkçede sakız anlamında kullanılan “ciklet” kelimesinin kökeni de “chicle”a dayanır. Kızılderililerin ise ladin ağacının reçinesini çiğnedikleri biliniyor. Diğer taraftan arkeolojik araştırmalar İskandinavya’da yıl önce huş ağacından elde edilen reçinenin çiğnendiğini gösteriyor. Ancak günümüzde çiğnediğimiz, hemen hemen her yerde satılan endüstriyel sakızların üretimi ’lü yıllara dayanıyor.

Md Sojibul Islam/iStock

Manilkara zapota ağacı

yılında ABD’li iş adamı John B. Curtis ladin ağacının reçinesini ve parafin mumunu kullanarak bir tür sakız yaptı ancak çok popüler olmadı. 

’lı yılların sonunda ABD’de sürgünde olan Meksikalı General Santa Ana, ülkesine geri dönebilmek ve kaybettiği gücü tekrar elde edebilmek için ekonomik olarak bir çıkar yol arıyordu. Mayaların ve Azteklerin çiğnediği “chicle”ın -doku ve kıvam olarak benzerlikleri nedeniyle- o dönemlerde hayli pahalı bir malzeme olan kauçuğun yerine kullanılabileceğini ve bu işten kazanç elde edebileceğini düşündü. 

Smith Collection/Gado/Getty Images

Meksikalı General Santa Ana

Santa Ana bu amaçla Thomas Adams adlı bir mucitle anlaştı ve ondan “chicle”ı kullanarak otomobil lastiği üretmesini talep etti. Adams, Meksika’dan bir ton “chicle” siparişi verdi ve bu maddeyi kauçuk yerine kullanmak için çalışmalarına başladı. Ancak aradan birkaç ay geçmesine rağmen Adams başarılı olamıyordu. Bu durumdan memnun olmayan Santa Ana, Thomas Adams ile yollarını ayırdı. Santa Ana bu kararı alırken büyük bir fırsatı teptiğinin farkında değildi.

Thomas Adams bir yandan çalışmalarına devam ederken bir yandan da elindeki bir ton “chicle” ile ne yapacağını düşünüyordu. Bir gün eczaneye uğradığında John B. Curtis’in ürettiği ama çok da rağbet görmeyen sakızı fark etti ve o an elindeki “chicle”ların endüstriyel sakız üretimi için kullanılabileceği fikri aklına geldi. Adams yatırımını kurtarmak amacıyla Curtis’in sakızına alternatif olarak “chicle” bazlı sakız üretmeye ve bunları eczanelere satmaya başladı. Adams, karışımının patentini 'de aldı ve formül çeşitli tatların eklenmesiyle popüler hâle geldi. 'lerin sonunda Adams talebi karşılamak için günlük beş ton sakız üretiyordu. William Wrigley adlı tüccarla ortak olan Adams işlerini daha da büyüttü. yılında Adams ailesinin serveti 2 milyon dolara yani günümüzdeki değeriyle 30 milyon dolara ulaştı.

Winai_Tepsuttinun/iStock

“Chicle”, İkinci Dünya Savaşı sonrasına kadar sakız üretiminin ham maddesi olarak kullanılmaya devam edildi. Ardından yaşanan ham madde sıkıntısı bilim insanlarını “chicle” yerine kullanılabilecek farklı maddeler üretmeye itti. ’lerden sonra sentetik olarak üretilen kauçuklar kullanılmaya başlandı.

Sergii Gnatiuk/iStock

Neden Sakız Çiğniyoruz?

Sakızın tarihine kısaca göz attık. Peki neden sakız çiğniyoruz? Bazılarımız tadını bazılarımız ise kokusunu sevdiği için sakız çiğniyor olabilir. Ama sakız çiğneme motivasyonumuzun ardında bunlardan farklı nedenler bulunabilir. Sakız çiğnediğimizde çene kaslarımız sürekli hareket eder. Bu da beyne daha fazla kan pompalanması ve dolayısıyla oksijen iletilmesi anlamına gelir. Bilim insanları bu nedenle sakız çiğnemenin stresi azaltmanın yanı sıra hafızayı güçlendiren bir etkiye sahip olduğunu düşünüyor. Ayrıca sakız çiğnemek açlık hissini bastırarak yemek yeme isteğini azaltıyor, diş ve ağız sağlığının korunmasına da yardımcı oluyor. Ancak çok fazla şekerli sakız çiğnemek diş ve ağız sağlığı için olumsuz etkilere yol açabiliyor. Bu nedenle şeker oranı az olan ya da içeriğinde şeker bulunmayan sakızların çiğnenmesi öneriliyor.

Kaynaklar:

Göknar A&#;ac&#;: Kazda&#;lar&#;’n&#;n Endemik Bitkisi

Toprakla ve suyla bulu&#;an tohumlar, dünyan&#;n pek çok noktas&#;nda birbirinden farkl&#; a&#;açlar&#;n olu&#;umu meydana getiriyor. Do&#;an&#;n kendine has dokular&#;ndan biri olan a&#;açlar, oksijen döngüsünün sa&#;lanmas&#; için büyük öneme sahip.

Sizlere bu sayfada ad&#;ndan s&#;kça söz ettiren bir a&#;ac&#; tan&#;taca&#;&#;z. Köknar a&#;ac&#;, as&#;rlard&#;r topraklarda olan ve faydalar&#;yla insanlar&#; sevindiren bir a&#;aç. Bak&#;n, köknar a&#;ac&#;n&#;n tür özellikleri varm&#;&#;? Köknar a&#;ac&#; hakk&#;nda bilgi edinmek ve a&#;ac&#;n anlam&#;ndan, &#;ifal&#; etkilerine kadar tüm özelliklerine dair detaylar&#; ö&#;renmek için yaz&#;m&#;z&#; okuyabilirsiniz.

Kozala&#;&#;, sak&#;z&#; ve ya&#;&#; ile bitkisel bir ilaç olan köknar a&#;ac&#; özellikleri ile &#;imdi bu sat&#;rlarda!

Baobab A&#;ac&#; ve Meyvesi: Farkl&#; Medeniyetlerin Uzun Ya&#;am &#;ksiri

Köknar Nedir?

• Bitkiler aleminde Çamgiller ailesinden olan köknar a&#;ac&#; Latincesi abiestir.
• Köknar a&#;ac&#;ndan Troya At&#; yap&#;ld&#;&#;&#;na dair hikayenin derinine inildi&#;inde ve köknar a&#;ac&#; anlam&#; köken aç&#;s&#;ndan incelendi&#;inde “at” manas&#;na gelen etimolojik kayna&#;a ula&#;&#;l&#;r.
• Köknar, i&#;ne yapraklara sahip olan bir tür a&#;açt&#;r ve ülkemizde yayg&#;n &#;ekilde bulunur.
• Köknar a&#;ac&#;n&#;n kozala&#;&#;ndan, tabakas&#;ndan al&#;nan sak&#;z&#;ndan ve ya&#;&#;ndan faydalan&#;l&#;r.
• Her bir parças&#; ile merak uyand&#;ran köknar a&#;ac&#; bitkisel tedavi yöntemleri aras&#;nda yerini al&#;r.
• Bu a&#;ac&#;n i&#;nelerinden elde edilen köknar ya&#;&#;, insanlar&#;n kullan&#;m&#; için uygundur ve do&#;ru kullan&#;mda birçok hastal&#;&#;&#; yok etmektedir.
• Dört mevsim ye&#;il kalabilen bu uzun boylu a&#;açlar, genellikle piramit &#;eklini and&#;r&#;r.
• Tepeden topra&#;a çok yak&#;n konuma kadar dallanma özelli&#;ine sahiptir.
• A&#;ac&#;n dallar&#;nda olu&#;an köknar kozala&#;&#;, aç&#;k ye&#;ilden kahverengine çalan bir tondad&#;r.
• Genellikle &#;l&#;man iklimlerde daha gür yeti&#;en köknar a&#;açlar&#;, ortalama 70 y&#;l ya&#;ayabilir.
• Kirli havaya ve so&#;u&#;a kar&#;&#; oldukça güçlü bir yap&#;s&#; olan köknar a&#;açlar&#;, bulunduklar&#; &#;ehirlerde oksijen döngüsünü sa&#;lamaktad&#;r. Özellikle de sanayi bölgelerinde havan&#;n yenilenmesini bu a&#;açlar gerçekle&#;tirir.
• Köknar nerede yeti&#;ir sorusunun yan&#;t&#;n&#; merak ediyorsan&#;z, &#;l&#;man iklimlerde yeti&#;ti&#;ini ifade edebiliriz.
• Köknar a&#;ac&#; Türkiye’de nerede yeti&#;ir sorusunun cevab&#; ise daha çok Güneydo&#;u Anadolu, Akdeniz ve Ege bölgeleri olmakla birlikte bu türün Marmara ve Karadeniz’in de baz&#; bölgelerinde oldu&#;unu söyleyebiliriz.
• Köknar a&#;ac&#; çe&#;itleri ülkemizde yayg&#;nl&#;k aç&#;s&#;ndan 4 ba&#;l&#;kta toplanabilir: Karadeniz Göknar&#;, Uluda&#; Göknar&#;, Kaz Da&#;&#; Göknar&#; ve Toros Göknar&#;.
• &#;&#;ne yaprakl&#; bir a&#;aç görüldü&#;ünde köknar a&#;ac&#; m&#; çam a&#;ac&#;m&#;, köknar a&#;ac&#; ile ladin aras&#;ndaki fark nedir gibi sorular gündeme gelebilir.
• En bilinen i&#;ne yaprakl&#; a&#;aç çam oldu&#;u için kar&#;&#;&#;kl&#;k ya&#;anmas&#; normaldir; bu yaprak türüne sahip birçok farkl&#; a&#;aç türü mevcuttur.
• Bu a&#;açlar aras&#;nda çam kozalaklar&#; olgunla&#;&#;nca aç&#;l&#;rken di&#;erlerinde bu durum olu&#;maz.

Köknar A&#;ac&#;n&#;n 5 &#;a&#;&#;rt&#;c&#; Özelli&#;i

• Köknar a&#;ac&#; endemik a&#;açlardan biridir. Kazda&#;lar&#;’nda görülen köknar a&#;ac&#;, bu civardaki 32 endemik bitki aras&#;nda yer almaktad&#;r.
• Tarihi ara&#;t&#;rmalara göre köknar a&#;ac&#;ndan elde edilen kaz&#;klar, Fatih Sultan Mehmet’in &#;stanbul Fethi esnas&#;nda gemileri Haliç’e ta&#;&#;mak için kullan&#;ld&#;.
• &#;stanbul’un Fethi’nde önemli bir rolü olan köknar a&#;açlar&#;, dönemin alimleri taraf&#;ndan ke&#;fedildi.
• Bal&#;kesir’de yayg&#;n olan köknar a&#;açlar&#;, &#;stanbul’a yak&#;n oldu&#;u için bu topraklardan al&#;nd&#;.
• Göknar ya da köknar ad&#;yla bilinen bu a&#;aç hem botanikte hem de tarihte önemli bir a&#;açt&#;r.

Sö&#;üt A&#;ac&#;n&#;n Bilmedi&#;iniz 8 Faydas&#;

Köknar A&#;ac&#;n&#;n 9 Faydas&#;

1) Enfeksiyonu Temizler

• Köknar i&#;nesinden elde edilen ya&#;&#;n içinde alfa-pinen, beta-karyofillen ve alfa-humulen maddeleri bulunuyor.
• Ad&#; geçen maddeler enfeksiyonu temizleme ve yay&#;lmas&#;n&#; önleme konusunda oldukça ba&#;ar&#;l&#;.
• Vücudu enfeksiyondan kurtarmak için köknar ya&#;&#;n&#;n kullan&#;m&#; önerilmektedir.

2) Kansere Kar&#;&#; Koruyucudur

• Alfa-humulen maddesi bak&#;m&#;ndan zengin olan köknar ya&#;&#;, kanserli hücrelerin yay&#;lmas&#;n&#; durdurmaktad&#;r.
• Bu ya&#;&#; çe&#;itli &#;ekillerde kullanarak vücudunuzu kanserden koruyabilirsiniz.
• Kanser ba&#;lang&#;c&#; olan ki&#;ilerde ise serbest radikallerin yay&#;lmas&#; önlenebilir.

3) A&#;r&#; Kesicidir

• Kan ak&#;&#;&#;n&#; h&#;zland&#;ran bir etkiye sahip olan köknar ya&#;&#;, kaslarda meydana gelen a&#;r&#;lar&#; dindirir.
• A&#;r&#; hissedilen anlarda bitkisel bir destek ar&#;yorsan&#;z köknar i&#;nesi ya&#;&#;ndan faydalanabilirsiniz.
• Kokusunun ve içinde bulunan maddelerin a&#;r&#;lar&#; k&#;sa sürede dindirdi&#;i ifade edilir.

4) Stresi Yok Eder

• Aromaterapi alan&#;nda s&#;kça önerilen köknar ya&#;&#;, sinir hücrelerini uyar&#;r ve kaslar&#; gev&#;etir.
• Stresle ba&#; edebilmek ad&#;na bu ya&#;&#; tercih edebilirsiniz. Dikkat da&#;&#;n&#;kl&#;&#;&#;n&#; giderici özelli&#;i vard&#;r.
• Köknar ya&#;&#;ndaki uçucu maddeler uyku bozuklu&#;unu ve strese ba&#;l&#; davran&#;&#;lar&#; çözmektedir.
• Köknar a&#;ac&#; bitkisi özündeki formlarla insan bedeninde rahatlat&#;c&#; bir etki yarat&#;r.

5) Toksinlerden Ar&#;nd&#;r&#;r

• Vücudun pek çok noktas&#;n&#; uyaran köknar ya&#;&#;, vücudu ar&#;nd&#;rmaktad&#;r.
• Zararl&#; maddelerin at&#;lmas&#;n&#; ve bedenin ar&#;nmas&#;n&#; sa&#;layan bu ya&#; sayesinde yeni hücre olu&#;umu desteklenir. Yap&#;s&#;ndaki tricyclene, alpha-pinene, camphene, limonen ve myrcene gibi maddeler sayesinde vücuttan bakterileri de temizlenir.
• Toksinlerden ar&#;nmak için uçucu ya&#;lar listenize köknar ya&#;&#;n&#; da eklemeyi unutmay&#;n!

6) Ev Temizli&#;ini Kolayla&#;t&#;r&#;r

• Köknar a&#;ac&#;n&#;n faydalar&#; aras&#;nda ev temizli&#;ini kolayla&#;t&#;rmas&#; da yer al&#;yor.
• Bu a&#;açtan elde edilen ya&#;, temizlik suyuna eklendi&#;inde evdeki yemek kokusu temizlenebilir.
• Ayr&#;ca yüzeylerin temizlenmesi için de köknar ya&#;&#;n&#; tercih edebilirsiniz. Bulundu&#;u noktadaki kirleri temizler.

7) Kemikleri Güçlendirir

• Köknar a&#;ac&#; üzerine yap&#;lan ara&#;t&#;rmalar, bu a&#;açtan al&#;nan ya&#;&#;n kemik sa&#;l&#;&#;&#;n&#; korudu&#;unu ifade eder.
• Kemiklerde olu&#;an a&#;r&#; ve hasar&#; iyile&#;tirmek için köknar a&#;ac&#; ya&#;&#; kullan&#;m&#; önerilir.
• &#;çerisindeki mineraller sayesinde kemiklerde olu&#;an hastal&#;k önlenebilir.

8) Terlemeyi Önler

• Ferah bir kokusu olan köknar a&#;ac&#; ya&#;&#;, ki&#;isel bak&#;mda kullan&#;l&#;r.
• Ter kokusunu önleyen köknar ya&#;&#;, vücudun daha temiz kalmas&#;n&#; sa&#;lar.
• Ter problemini bitkisel bir yolla çözmek isterseniz köknar ya&#;&#;n&#; kullanabilirsiniz.

9) Solunum Sistemini Korur

• Köknar yapra&#;&#; çay&#; ile haz&#;rlanan bitki çay&#;, solunum problemlerini gidermektedir.
• Nefesi açan bu etkili köknar çay&#;, solunum sisteminde herhangi bir hastal&#;k olu&#;mas&#;n&#; önler.
• So&#;uk alg&#;nl&#;&#;&#; ve grip gibi durumlarda köknar a&#;ac&#;n&#;n mucize etkilerini hat&#;rlayabilirsiniz.
• Köknar a&#;ac&#; yapra&#;&#; çay&#; müzmin öksürükler için de tüketilebilir.

Köknar Kozala&#;&#; Nas&#;l Kullan&#;l&#;r, Tüketilir?

• Köknar kozala&#;&#; faydalar&#; t&#;pk&#; ya&#;&#; gibi pek çok &#;ikayete iyi gelmektedir. Bu &#;ikayetleri çözmek için kozalaklar&#;n kaynat&#;lmas&#; gerekir.
• Ye&#;il kozalaklar toplan&#;r ve güzelce temizlenir.
• Temizlenen kozalaklar bol suyun içinde kaynat&#;l&#;r ve ard&#;ndan bir miktar &#;eker eklenir.
• &#;urup k&#;vam&#;n&#; alan köknar kozala&#;&#; suyu, &#;ifa niyetine &#;urup olarak tüketilir.

Köknar Ya&#;&#; Nas&#;l Kullan&#;l&#;r?

• Köknar ya&#;&#; aromaterapi alan&#;nda önerilir. Buhara damlat&#;lan köknar ya&#;&#; oda içindeki atmosferi de&#;i&#;tirir ve odadaki havay&#; yeniler.
• Ev temizli&#;inde temizlik suyuna eklenen köknar ya&#;&#;, yüzeylerin daha iyi dezenfekte olmas&#;n&#; sa&#;larken temizlenen yere ferah bir hava da katmaktad&#;r.
• Masaj ya&#;&#; olarak kullan&#;lan köknar ya&#;&#;, kaslar&#; gev&#;etir ve a&#;r&#;y&#; dindirir.
• Cilde uygulanaca&#;&#; durumlarda suyla seyreltilmesi önerilir. Yo&#;un miktarda cilde sürüldü&#;ünde tahri&#;e neden olabilir.
• Köknar ya&#;&#;n&#;n gözle temas&#; halinde an&#;nda so&#;uk suyla müdahale edilmesi gerekir.

Çay A&#;ac&#; Ya&#;&#; Nas&#;l Kullan&#;l&#;r? Ne &#;&#;e Yarar?

Köknar Sak&#;z&#; Nas&#;l Kullan&#;l&#;r?

• Köknar a&#;ac&#;ndan köknar sak&#;z&#; al&#;n&#;r. Bu sak&#;z&#;n kullan&#;lmas&#; için güvenli &#;ekilde sak&#;z&#;n a&#;açtan al&#;nmas&#; gerekir.
• Yara ve ç&#;ban gibi cilt sorunlar&#;n&#;n tedavisinde kullan&#;lan köknar sak&#;z&#;, as&#;rlard&#;r ciltteki hasar&#; iyile&#;tirmek için tercih edilirdi.
• K&#;zar&#;kl&#;k gibi durumlarda merhem gibi kullan&#;lmaktad&#;r.
• Antiseptik özelli&#;i ile bilinen köknar sak&#;z&#;n&#; do&#;al ortamdan veya aktardan temin edebilirsiniz.

Çay A&#;ac&#; Ya&#;&#; Faydalar&#; Nelerdir?

Ard&#;ç A&#;ac&#; Özellikleri ve Faydalar&#;

Barut A&#;ac&#; Kabu&#;unun 9 Mucizevi Faydas&#;

Ihlamur A&#;ac&#; Nerede Yeti&#;ir? Ne Zaman Toplan&#;r?

Zeytin A&#;ac&#; Bak&#;m&#;, Budama Teknikleri, Özellikleri ve Çe&#;itleri