Besin Değeri Nasıl Hesaplanır

BESİN ÖĞESİ ANALİZLERİ VE ENERJİ HESAPLAMALARI

Haziran 18, 2018

Sağlıklı 

beslenmenin öneminin giderek artmasıyla  birlikte tüketiciler  gıdaların besin değerleri ve enerjisi ile daha yakından ilgilenmeye başladı. Günümüzde etiket okuma alışkanlığı giderek yaygınlaştı. Üreticiler etiketlerini yasal zorunluluklardan ve tüketicinin bu ihtiyacını karşılamak için , teorik hesaplamalar dışında laboratuvar test sonuçları ile destekleyerek etiketlemeye daha özen göstermeye başladı. 

Besin öğeleri ile birlikte, diyet lifinin farkındalığının da giderek artmasından dolayı ve etikette yer alması zorunluluğundan üreticiler ve tüketiciler diyet lifi testlerine önem vermektedir. Intertek İstanbul Gıda Kontrol Laboratuvarımızda diyet lif analizi akredite olarak gerçekleştirilmektedir.

Üretici olarak etiket beyanları oluştururken 26 Ocak 2017 tarihinde yayaınlanan Türk Gıda Kodeksi Etiketleme ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliği’nde verilen kurallar dikkate alınmalıdır. Bu tebliğin bazı önemli kısımları ise aşağıda belirtilmiştir.

• Bölüm 2, “Enerji Vitaminler ve Mineraller Dışındaki Bazı Besin Öğeleri İçin Referans Alım Değerleri”
• Ek 10, “Enerji Değerlerinin Hesaplanması İçin Kullanılan Çevrim Faktörleri”
• Ek 11, “Beslenme Bildiriminin Gösterim Biçimi”
• Ek 13, Beslenme Bildirimi ve Referans Alım (RA) Oranı Gösterim Biçimleri

Intertek Istanbul Gıda Laboratuvarı olarak aşağıdaki örnek tabloya göre besin öğesi tablonuzun oluşturmanızda  sizlere yardımcı olabiliriz.

Çok mükemmel bir gıda maddesi olan sütün besin değerini, bileşimine göre beş ana başlık altında toplayarak açıklayabiliriz.

   Laktoz (Süt şekeri)

• Doğada yüksek oranda sadece sütte bulunan laktoz, enerji sağlar.
• Sütte bulunan galaktoz, beyin ve sinir dokularının oluşumunda rol oynar.
• Laktozun hidrolizi sonucu oluşan laktik asit bağırsaklarda istenmeyen mikroorganizmaların gelişimini dolaylı olarak inhibe eder ve tipik barsak florasını geliştirici etki yapar.
• Laktoz vücudun kalsiyum ve fosfordan daha iyi yararlanmasını sağlar. Bu nedenle kemik ve diş oluşumunda, bebeklerin beslenmesinde önemli rol oynar.
• Laktoz enzimi yetersizliği nedeniyle laktoz intoleransı gösteren kişilerin süt yerine fermente süt ürünlerini tüketmeleri önerilmektedir.

Süt yağı

Dengeli beslenmede yeterli miktarda yağın gıdalarla birlikte alınması önemlidir.

• Süt yağı, enerji kaynağıdır.
• Süt yağı, laktozun en iyi şekilde kullanımını ve vücudumuz için gerekli olan A, D, E, K vitaminlerinin taşınmasını sağlar.
• Süt yağındaki fosfolipitler, beyin ve sinir hücrelerinin hayati önem taşıyan kısımlarını oluşturur.
• Vücut için gerekli olan doymamış yağ asitlerini bünyesinde bulundurmasından dolayı süt yağının beslenmede önemli fonksiyonları bulunmaktadır.
• Çeşitli gıda maddelerinde bulunan kolestrol miktarına göre süt, sanıldığı kadar yüksek oranda kolestrol içermemektedir. 100 mililitre sütün içerdiği kolestrol miktarı sadece 12 gramdır.

Süt proteini

Vücudun yapı taşı olarak kabul edilen proteinlerin beslenmede önemli bir yeri bulunmaktadır.

• Süt proteininin biyolojik değeri bitkisel proteinlere göre daha yüksek olduğundan, vücut  diğer proteinlere oranla süt proteininden daha iyi yararlanmaktadır.
• Süt proteini, hücre ve dokuların oluşmasında önemli rol oynar.
• Süt proteini, büyüme ve gelişmeyi sağlar.
• Süt proteini, saç ve tırnakların oluşumunda büyük rol oynar.
• Süt proteini, kasların kasılmasına yardımcı olur.
• Süt proteini, vücutta ödem yapan sıvıların toplanmasını önler.
• Süt proteinlerinde büyük bir kısmı “esansiyel amino asit” olan yaklaşık 23 adet amino asit bulunmakta olup, bunların bir kısmı hayati önem taşımaktadır.

Mineral maddeler

     İnsanların iyi bir şekilde beslenmesi için bütün minerallere ihtiyacı vardır. Sütte bulunan başlıca mineraller fosfor ve kalsiyumdur.

• Kalsiyum özellikle çocukların kemik ve diş oluşumlarının tamamlanmasında büyük rol oynar.
• Kemik yoğunluğunun en üst noktaya ulaştığı 25-30 yaşlarına kadar alınan kalsiyum kemik yoğunluğunun artmasına neden olmaktadır. Bu yaşlardan sonra kemik yoğunluğu artmamakta ancak kalsiyum alımına düzenli olarak devam edildiğinde kemik yoğunluğundaki azalma yavaşlamakta veya gecikmektedir. Süt içmenin kemik yapısına olan olumlu etkisi en fazla çocukluk ve gençlik yıllarında görülmektedir. Bu dönemlerde yeterli süt tüketimi, dolayısıyla kalsiyum alımı, tüm yaşam boyunca kemik sağlığı için önemlidir.
• Kalsiyum ihtiyacı özellikle hamilelik ve emzirme döneminde de önemli olup, bu dönemlerde yetersiz kalsiyum alımı, ileri yaşlarda "osteomalacia" ve "osteoporosis" gibi kemik hastalıklarına yol açmaktadır.
• Sütte bulunan fosfor, kemik oluşumunda önemli rol oynamaktadır.

Vitaminler

• Süt, beslenmemiz için gerekli olan, yağda ve suda eriyen vitaminlerin hepsini içermektedir.
• Özellikle zekâ gelişiminde etkili olan, deri ve göz sağlığında gerekli B2 vitamini (rib oflavin) için süt en iyi kaynaktır.
• Vücudun ihtiyacı olan B12, A ve C vitaminleri süt içerek önemli ölçüde karşılanabilmektedir.
• Sütteki vitaminler, hastalıklara karşı direnci arttırır.
• Sütteki vitaminler, büyümeye yardım eder.

Illinois Üniversitesi’nde gıda bilimi ve insan beslenmesinde yardımcı profesör olan Jim Painter, açıklıyor.

Bu soruya cevap vermek için, önce kaloriyi tanımlamak iyi olur. Kalori, enerjiyi ölçmek için kullanılan bir birimdir. Bir gıda paketi üzerinde gördüğünüz Kalori, aslında bir kilokalori veya 1.000 kaloridir. Bir Kalori (kcal), 1 kilogram suyun sıcaklığını 1 Celcius derece artırmak için gereken enerji miktarıdır. Bazen, besin üzerindeki enerji miktarı, metrik bir birim olan kilojul (kj) olarak ifade edilir. Bir kcal, 4.184 kj’ye eşittir. Bu yüzden, bir gıda pakedi üzerindeki Kalori, kimya ve fizikte kullanılan kaloriden 1.000 kat daha büyüktür.

Belirli bir besindeki kcal sayısını belirlemek için kullanılan asıl yöntemde, doğrudan besinin ürettiği enerji ölçülür. Besin, etrafında su olan ve kapalı bir kabın içine konur; bu cihaz, bomba kalorimetresi olarak bilinir. Besin tamamen yakılır ve bunun sonucunda suyun sıcaklığındaki yükseliş ölçülür. Bu yöntem bugün pek kullanılmaz.

1990 tarihli Besin Etiketlemesi ve Eğitimi Kanunu (NLEA), şu an gıda etiketleri üzerinde hangi bilginin sunulduğunu belirler. NLEA, paketlenmiş bir besin üzerine yerleştirilen Kalori seviyesinin, besin bileşenlerinden hesaplanmasını gerekli kılar. ABD Ulusal Veri Laboratuvarı’na göre, ABD Tarım Bakanlığı (USDA) ve endüstri besin tablolarındaki kalori değerlerinin çoğu, sözümona Atwater sistemi kullanılarak yapılan, dolaylı bir kalori ölçümüne dayalıdır. Bu sistemde kaloriler, doğrudan besin yakılarak belirlenmez. Bunun yerine, toplam kalori değeri, enerji içeren besinlerin sağladığı kaloriler eklenerek hesaplanır: bunlar protein, karbonhidrat, yağ ve alkoldür. Karbonhidratlar, vücut tarafından sindirilmeyen ve kullanılmayan bazı lifler içerdiği için, kaloriler hesaplanmadan önce lif bileşeni genelde toplam karbonhidrattan çıkarılır.

Atwater sistemi, protein için 4 Kcal/g, karbonhidrat için 4 Kcal/g ve yağ için 9 Kcal/g olan ortalama değerleri kullanır. Alkol 7 Kcal/g’da hesaplanır. (Bu rakamlar aslında yakmayla ve sonra ortalamanın alınmasıyla belirlenmiştir.) Bu yüzden, 10 g protein, 20 g karbonhidrat ve 9 g yağ içeren bir enerji barının etiketi, 201 kcal veya Kalori şeklinde okunacaktır. Bu konu üzerindeki tartışmanın tamamı ve 6.000’den fazla gıdanın içerdiği kalori, ABD Ulusal Veri Laboratuvarı sitesinde bulunabilir. Bu sitede ayrıca gıda veritabanını cep telefonunuza indirebilirsiniz. Kullanıcının çeşitli besinlerin kalori içeriğini toplamasını sağlayan bir başka çevrimiçi araç da, Besin Analizi Aracı‘dır.