Milli Kültür Değerlerimizin Korunması Için Neler Yapılabilir

        Anahtar Kelimeler: Kültürel Miras, Kültür Varlığı, Tarihi Çevre Koruma, Savaş ve Kültür Varlıkları, UNESCO

        Genellikle kültürel mirasın önemi hakkında çok şeyler duyarız. Ancak kültürel miras nedir? Ve mirası kimler oluşturur? Leonardo da Vinci’nin Mona Lisa’sının kim olduğu kültürel bir mirasa ait midir?

        Her şeyden önce, kelimelerin anlamlarına bir göz atalım. “Miras”, miras olan, önceki nesillerden miras kalan bir özelliktir. “Kültürel miras” söz konusu olduğunda, miras para veya mülkten ibaret değil, kültür, değerler ve geleneklerden oluşur1. Kültürel miras, bir topluluğa ait paylaşılan bir bağ anlamına gelmektedir. Tarihimizi ve kimliğimizi temsil eder; Geçmişimize ilişkin, günümüze ve geleceğe olan bağımızdır. 

        Bu yazıda; Kültür Mirası ve Kültür Varlıkları kavramı üzerinde durularak, Kültürel Mirasın değeri ve korunmasının önemi üzerinde kısaca durulacaktır. 

        Kültürel Miras Kavram ve Tanımları

        “Kültürel Miras” kavramı bir ülkenin olduğu kadar, bazı koşullarda “Dünya Mirası” da sayılmaktadır. Kültür Miraslarının korunması kentsel kimliklerin korunmasına da yardımcı olmaktadır. 

        Kültürel miras veya kültür mirası daha önceki kuşaklar tarafından oluşturulmuş ve evrensel değerlere sahip olduğuna inanılan eserlere verilen genel bir isimdir. Dünya Kültürel ve Doğal Mirasın Korunması Sözleşmesi kültür mirasını üç sınıfta gruplandırmaktadır:

        • Anıtlar: Bu gruba mimari yapılar, heykeller, resimler, arkeolojik eserler, kitabeler, mağaralar ve eleman birleşimleri girmektedir. Bu grupta yer alan eserler tarihi veya sanatsal veya bilimsel olarak evrensel değerlere sahiptirler.

        • Yapı toplulukları: Bu gruba giren yapı toplulukları bulundukları konum nedeniyle tarihî veya sanatsal veya bilimsel olarak evrensel değerlere sahiptirler.

        • Sitler: Bu gruba giren sit alanları ya insan ürünüdür ya da doğal bir şekilde oluşmuştur. Ya da bu ikisinin kombinasyonudur. Bu gruba giren sit alanları ya estetik, ya etnolojik ya da antropolojik bakımdan evrensel değerlere sahiptirler.

        Eski Romalılar, bir eserin özel mülkiyete sahip olsa dahi, tüm topluluğun mirasının parçası olarak görülebileceğine karar vermişlerdi. Örneğin, özel bir binanın cephesini süsleyen heykeller, ortak bir değere sahip olduğu kabul edildi ve tüm vatandaşlar tarafından görülebilecekleri kamuya açık bir yerde durduklarından kaldırılamadı.

        Kültürel Mirasın Korunmasının Önemi

        Kültürel miras sadece geçmişten gelen bir dizi anıt yapı, konak, tarihî çevreler, arkeolojik alanlar veya kültürel nesne veya gelenekler değildir. Aynı zamanda bir koruma tercihinin ve sürecinin sonucudur: Sürekli olarak kültürel ve politik nedenlerle-gelecek nesiller için korunması gereken ve olmayanların seçimi ile uğraşan her toplumu karakterize eden bir “bellek” ve “unutkanlık” sürecidir. 

        Kültürel Mirasın Korunması aynı zamanda Kent Kültürü ve Kent Kimliğinin de korunması ve sürdürülmesidir. Nesneler, insanlık tarihinin incelenmesinin bir parçasıdır, çünkü her türlü kültürel ve bilimsel fikirler için somut bir temel oluştururlar. Onların korunması, geçmişin hikâyesini anlatan her şeyin gerekli olduğunun bir göstergesidir.

        David Lowenthal, korunan nesnelerin hatıraları da doğruladığını gözlemliyor. Kişisel bellek ve toplumsal bellek ancak korunan ve nesilden nesile aktarılan nesnelerle gerçekleşebilir. Dijital kazanım teknikleri, insanlık tarihinde benzeri görülmemiş bir hassasiyetle eserlerin şeklini ve görünümünü elde edebilen teknolojik bir çözüm sağlayabilirken, nesnenin gerçekliği, bir yeniden üretim yerine, insanları çeker ve onlara verir2. Ne yazık ki, fiziki mekânlar, şehir ve kasabalar, köyler ve eşyalar, hızlı kentleşmenin, çarpık kentleşme ve yapılaşmanın, yoğun turizm olgusunun baskısı altında kalmakta ve zamanla yok olmaktadır. Bu nedenlerle korunan “kültürel miras” aslında değişiyor, her neslin geçmişe ve geçmişe bağlayan eserler üzerindeki değeri değişiyor.

        UNESCO Dünya Kültür Mirası

        Bütün insanlığın ortak mirası olarak kabul edilen evrensel değerlere sahip kültürel ve doğal varlıkları dünyaya tanıtmak, toplumda söz konusu evrensel mirasa sahip çıkacak bilinci oluşturmak ve çeşitli sebeplerle bozulan, yok olan kültürel ve doğal değerlerin yaşatılması için gerekli iş birliğini sağlamak amacıyla UNESCO’nun 17 Ekim–21 Kasım tarihleri arasında Paris’te toplanan Genel Konferansı kapsamında, 16 Kasım tarihinde “Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme” kabul edilmiştir.

         tarih ve sayılı Kanunla katılmamız uygun bulunan bu Sözleşme, tarih ve 8/ sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla onaylanarak, tarih ve sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmıştır3.

         yılı itibariyle Dünya genelinde UNESCO Dünya Miras Listesi’ne kayıtlı kültürel ve doğal varlık bulunmakta olup bunların tanesi kültürel, tanesi doğal, 35 tanesi ise karma (kültürel/doğal) varlıktır. Her yıl gerçekleşen Dünya Miras Komitesi toplantıları ile bu sayı artmaktadır4. Ülkemizin, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün sorumluluğu altında yürüttüğü çalışmalar neticesinde bugüne kadar UNESCO Dünya Miras Listesi’ne 16 adet varlığımızın alınması sağlanmıştır.

        Bu varlıklardan;

        • İstanbul’un Tarihi Alanları []

        • Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası (Sivas) []

        • Hattuşa (Boğazköy)-Hitit Başkenti (Çorum) []

        • Nemrut Dağı (Adıyaman-Kâhta) []

        • Xanthos-Letoon (Antalya-Muğla) []

        • Safranbolu Şehri (Karabük) []

        • Troya Antik Kenti (Çanakkale) []

        • Edirne Selimiye Camii ve Külliyesi (Edirne) []

        • Çatalhöyük Neolitik Kenti (Konya) []

        • Bergama Çok Katmanlı Kültürel Peyzaj Alanı (İzmir) []

        • Bursa ve Cumalıkızık: Osmanlı İmparatorluğunun Doğuşu (Bursa) []

        • Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri  ()

        • Efes ()

        • Ani Arkeolojik Alanı ()

        kültürel olarak;

        • Göreme Milli Parkı ve Kapadokya (Nevşehir) []

        • Pamukkale-Hierapolis (Denizli) []

        hem kültürel hem doğal miras olarak listeye alınmıştır.

        Somut ve Somut Olmayan Kültür Varlıkları (Tangible and Intangible Cultural Heritage)

        Kültürel miras genellikle zanaatkârlık ve sanat alanlarını (ahşap ve metal işçiliği, dericilik, bakır vb. metal işçiliği, tablolar, çizimler, baskılar, mozaikler, heykeller vb.), tarihi anıtları ve binaları ve arkeolojik alanları akla getirir. 

        Fakat kültürel miras kavramı bundan çok daha geniş ve yavaş yavaş insan yaratıcılığının ve ifadesinin tüm delilleriyle dolup taşıyor: etnografik değerler, yemek kültürü, müzik kültürü, fotoğraflar, belgeler, kitaplar, el yazmaları ve enstrümanlar vb. bireysel nesneler ya da koleksiyonlar. 

        Günümüzde, yerleşimlerdeki kentsel ve arkeolojik sit alanları, su altındaki miras ve doğal peyzaj kültürel mirasın parçası olarak değerlendirilmektedir.

        Savaş ve Kültürel Miras

        Silahlı Bir Çatışma halinde Kültür Mallarının Korunmasına Dair Sözleşme”

        Bu Sözleşme La Haye’de 14 Mayıs Tarihinde İmzalanmış ve bunun uygulanmasına ülkemizin katılmasına yönelik Sayılı Kanun’da TBMM tarafından tarihinde kabul edilmiş. Tam metnini, Şubat tarihinde Mimarlar Odası Ankara Şubesi tarafından yayınlanan “Kültürel Miras” özel sayısında bulabilirsiniz.

        Buna göre “Her millet dünya kültürüne kendinden bir şey katmış olduğu cihetle, hangi millete ait olursa olsun, kültür eserlerine karşı vaki olacak tecavüzlerin bütün insanlığın kültür mamelekine (varlıklarına) karşı işlenmiş tecavüzler sayılacağına inanmıştır." 

        Ve de; “Kültür  mallarının korunması yönünde mümkün olan her türlü çareye başvurulmasına karar vermiştir."

        Savaşlar ülkelerin insan varlığını yok etmekle kalmıyor, kültürel mirasını yok ediyor ve yağmalanan kültürel değerler, heykel ve sanat objeleri o ülkeden kaçırılıyor. Ne yazık ki Suriye’deki Halep gibi tarihî İslam Medeniyet Şehirlerinin yanı sıra Antik Palymra Şehri de neredeyse tamamen tahrip edildi.

        “…….Suriye’de yüz binlerce insanın ölümüne yol açan iç savaş tarihi dokuyu da tahrip etti. Halep’in simgesi tarihi Emevi Camii, UNESCO’nun kültür mirası listesindeydi. yüzyıldan kalma cami de savaştan nasibini aldı. Halep’ten gelen görüntüler, yüzyıldan kalma Emevi Camii’ndeki yıkımı gözler önüne seriyor….”   monash.pw

        …….Irak’ta müzeler ve kütüphaneler yağmalanıp kundaklandı. Binlerce el yazması kitap ya çalındı, ya alevlere teslim edildi. Atlas, beş binden fazla eşsiz el yazması eserin saklandığı Evkaf Kütüphanesi’nin katalogunu inceledi ve yok olan kitaplardan küçük bir liste hazırladı. Bu liste, yok edilen değerin ne denli büyük olduğunu göstermeye yetiyor….” 

         “Bağdat’ta Yanan Kitaplar”; Ayşe Çavdar, Atlas Dergisi, 5 Ağustos

        • Mezopotamya Kültürlerinin bütünleştiği yer olan BABİL’ in büyük tahribat gördüğünü, burada restore edilen Helenistik Dönem tiyatrosunda eski Babil kültürünü temsil eden festivaller yapıldığını, hatta Saddam Hüseyin’in kendisini antik dönem Babil Kralları ile özleştirdiğini,

        • Irak’ta dünyaca önemli Arkeolojik Alan Nimrud Antik Kenti’nden çıkarılanlar müzelerde korunurken, I. Körfez Savaşı'nda bizzat ülkeyi yönetenler tarafından talan edildiğini, eserin yağmalandığını ve kaçırıldığını, 

        • İnsanlığın en eski kentlerinden Ur’da ’den fazla top mermisi deliği ve bombaların yarattığı kraterler olduğunu, birçoğu henüz okunmamış çivi yazılı tabletler ve mühürlerin yok edilmesi ile “tarih içinde tarihin kaybolduğunu”, 

        • Ninova Antik Kenti’ndeki buluntuların savaş esnasında top ateşi ile yerler bir edildiğini, hatta çalınan arkeolojik hazinelerle dünya tarihi eser piyasasında “Asur Modası” nın başladığını,

        • Bugünlerde, Bağdat’ta bombalanan Savunma Bakanlığı’nın bir Osmanlı Külliyesi olduğunu ve tamamen yıkıldığını, bu savaş esnasında dünyanın en eski üniversitelerinden birinin de bombalandığını ve yağmalandığını,

        biliyoruz.

        • Irak’ta Ulusal Müze uygarlığın beşiği Mezopotamya’dan çeşitli dönemlere ait yaklaşık bin esere sahipti. Şimdi çoğu kayıp ya da kırılmış durumda. Ulusal Kütüphane aralarında Osmanlı dönemine ait eserlerin de bulunduğu binlerce el yazması barındırıyordu. Onların da çoğu artık yok. Müze ve kütüphanenin yağmasını çok değişik açılardan ele almak gerekiyor. Yok olan eserler bir toplumun belleğini ve gururunu oluşturuyordu.

        “………..Dünyanın ilk yazılı kanunları Hammurabi tabletleri artık koruma altında değil ve akıbetleri belirsiz. Fuzuli’nin Leyla ile Mecnun eserinin en eski elyazmalarından biri de artık yok. Irak Tarihi Eserler Kurulu Araştırma Direktörü Donny George tepkisini `Bağdat Müzesi’nde olup bitenler yüzyılın suçudur’ diye dile getiriyor. İnsanlığın ortak mirasının, binlerce yıllık eserlerin birkaç günde talan edilmesini tarif etmek için `suç’ uygun kelimelerden biri olabilir. Peki bu kimin suçu?” Tarihsizleştirme”; IRAK’TA KÜLTÜR YAĞMASI

        monash.pw

        Taşınır ve taşınmaz kültür varlıklarının korunması için dokümantasyon, bilgi ve belge arşivi çok önemli. Bilgisayarlar günümüzde sayısal ortama aktarmada ve çok büyük verileri küçük hacimlerde depolamada önemli bir rol üstlendi. 

        Bilgi bankası yanı sıra bölgesel, korunma önlemleri daha fazla olan, daha büyük, zengin ve güvenlikli müzeler oluşturulabilir ve korunması gerekli önemli eserler buralarda sergilenebilir.

        Kent Kimliği ve Kültürel Miras

        Kent kimliği nedir ve hangi öğelerden oluşur?

        Genel olarak; bir kentin kimliğini oluşturan en önemli öğeler “Kültürel Mimari Miras Öğelerdir”. Ayrıca “Doğal Miras Ögeleri” de kentlerin kimliğine damgasını vurur.

        Çevresel Öğeler: Kentin topografyası (Ankara’da Kale ve Çankaya), mikrokliması, doğal yapısı, bitki örtüsü (flora) (Ankara armudu) ve hayvan türleri (fauna) (Ankara keçisi), kentlerin doğal çevresini oluşturur. 

        Yapı Ögeleri: Kentlerde, Ankara dâhil özellikle binlerce yıllık geçmişe sahip Anadolu kentlerinde, kentin kültür mirasını oluşturan, kentlere kimlik kazandıran mimari öğelerdir. Ankara’da Ahiler tarafından yaptırılan en büyük eserlerin, şehrin en eski merkezi olan Atpazarı’nda konumlandığı görülmektedir. Atpazarı, Koyunpazarı ve Samanpazarı geleneksel zanaatkârların yer seçtiği sokakların açıldığı ve bir kısmı vakıf eseri olan Hanların yer seçtiği önemli bir merkezdir. Bu alışveriş ve konaklama mekânlarının mimarisi de geleneksel Osmanlı-Türk “Çarşı” mimari tipolojisine özgü özellikler taşımaktadır5. 

        Anıtsal Yapılar: Anıtsal öğeler olarak; kentleri oluşturan sokak dokusu (çıkmazlar, meydanlar, topografyaya uyum, vb.) (Eski Ankara dokusu), panoramik bakı noktaları (Çankaya, Kale, Anıtkabir, Atakule vb.), vista noktaları, anıtsal yapılar (han, hamam, cami, kilise vb.) (Anadolu Medeniyetleri Müzesi, Hacı Bayram-ı Veli Camii ve Augustos Tapınağı, Roma Hamamı, Çukur ve Çengel Hanlar, Atakule, İş Bankası, Ziraat Bankası, Meclis ve Bakanlıklar Binaları vd.) sayılabilir6.

        Anıtsal yapılar bir kentte eğer varsa, antik çağlardan bu yana, genel olarak Helenistik, Roma, Bizans, Selçuklu, Osmanlı ve Cumhuriyet Türkiyesi devirleri boyunca inşa edilmiş, büyük ölçekli ve genellikle sosyal-kültürel ve dinî nitelik taşıyan yapılardır. 

        Bu yapılar; tapınaklar, tiyatrolar, stadyumlar, odeonlar, agoralar, kiliseler, vb. antik çağ yapıları; hanlar, hamamlar, bedestenler, camiler, külliyeler, imarethaneler, arastalar, kapalı çarşılar vb. Selçuklu ve Osmanlı Dönemi yapıları; okul, hükümet binası, gar binası, belediye binası vb. kamu yapıları ile çeşitli kamu yatırımları (sağlık, kültürel, mali, idari yapılar) gibi Cumhuriyet Dönemi yapıları olabilir. 

        Sivil Mimarlık Örnekleri: Anadolu kentlerinde kent kimliğini oluşturan, kentlerde korunması ve geliştirilmesi gerekli dokuları oluşturan geleneksel mimarlık örnekleridir. Hemen her kentte o yöreye özgü mimari tarz ve malzeme ile yapılmış, konaklar, evler ve daha mütevazı ölçeklerde bazen bir doku oluşturan yapılar bulunmaktadır. 

        Sanat Ögeleri: Kentlerde yoğunlaşan, kültür ve sanat eylemleri, kentsel dokunun oluşmasında başlıca etmenlerden biridir. Kentlerin anıtsal ve sivil yapılarında, çevresel değerlerinde kültür ve sanat eserlerini gözlemek mümkündür. Resim ve heykel, ahşap, taş, alçı, oymacılık ve süsleme sanatları, vitray, cam, mozaik vb. sanatlar yapılarda ve çevre oluşumunda kullanılan sanat dallarıdır. 

        Bir kent, sadece orada yaşayanların ya da ziyaretçilerin, seyyahların düşünceleri ve yazdıkları ile değil, bilim, teknoloji, mimari, edebiyat, resim, müzik vb. sanat dallarına olan katkıları ile tanınır ve anılır. 

        Nasıl, “Roma” denilince; Roma medeniyetinin başşehri, Rönesans’ın geliştiği mimari, resim, heykeltıraşlık vb. sanat dallarının merkezi, Colesseum, Foro Romano, İspanyol Merdivenleri, meydanlar ve havuzlar, Vatikan vb kubbeler kenti olarak hatırlanırsa…

        Kentsel mekânlarda yapılan düzenlemelerde sanat ve mimari nitelikler ağır basar. Bu niteliği oluşturan öğeler ise, su, peyzaj ve mimari öğeler (cepheler, kapı pencere ölçüleri, çıkma, cumba, vb.) ile heykeller, müzik, ışık ve ses gösterileri, resim, rölyef, kabartma, çini, Türk el sanatları, seramik vb. sanat öğeleridir. 

        Kültür Miraslarının Korunması ve Ülkemiz

        Türkiye, binlerce yıllık bir geçmişe dayanan zengin uygarlıkların yaşadığı bir ülke olarak insanlığın kültürel mirasının korunması konusunda evrensel sorumlulukları yüksek olan ülkelerin başında gelmektedir. Kültür mirasının korunmasındaki önemi sadece geçmiş değerlerimizi gelecek kuşaklara tanıtabilmek amacıyla sınırlandırılamaz. Geçmiş birikimin geleceğin yaratılmasında en önemli kaynak olarak değerlendirilmesi yaşamsal bir zorunluluktur. Kişilikli bir toplum olarak gelişebilmek için ulusların kültürel kimliklerini yeni yaşam çevreleriyle entegre etmeleri önem kazanmaktadır7. Türkiye’de doğal ve kültürel değerlerin korunmasında; ’lerin başında Sayılı Eski Eserler Yasası, ’lerin başında ise Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yasası uygulamadaki sorunlarına rağmen, pasif korumacılıkta etkin olmuştur. ‘lı yılların başında ise uluslararası anlaşmalar doğrultusunda “Özel Çevre Koruma Bölgeleri” oluşturulmasına yönelik Sayılı Yasa çıkarılmış ve Özel Çevre Koruma Kurumu oluşturulmuştur. Günümüzde “Doğal Miras” alanları ile “Tarihî ve Kültürel Miras” alanlarının yönetimi ayrılmış ve iki ayrı Bakanlık birimi oluşturulmuştur. 

        Tarihsel, arkeolojik ve kentsel korumanın bir amacı da gelecek yerleşimlerin tasarlanmasında geçmişin tarihsel ve kültürel mimari öğelerinin kullanılması ve geçmişten geleceğe bir kültür köprüsünün kurulmasıdır. Bu konuda son yıllarda belirgin çabaların bulunduğu ancak yetersiz olduğu gözlenmektedir. Türkiye tarihin bütün dönemlerinde doğu ve batı arasında köprü niteliğinde olması, en önemli ticaret yolları üzerinde bulunması nedeniyle, sentez bir kültürün zengin örneklerine sahiptir. Özellikle Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerine ait anıtsal, dinsel ve sivil mimari örnekleri ülkenin her yöresinde zenginlikleriyle bulundukları yöreyi tarihi ve kültürel bir mekân haline getirmiştir. Sivil mimarinin en güzel örneklerine sahip geleneksel kent dokuları kendine has çıkmaz sokakları, iç içe girmiş evleri, çeşmeleri, meydanları ile açık hava müzesi niteliğindendir. Binlerce yıllık uygarlık tarihi içinde insanın doğrudan veya doğa ile birlikte yarattığı ve bugün “Kültürel ve Doğal Miras” diye adlandırılan değerlerin korunması, çağımızda insanlığın ortak sorunu olarak kabul edilen ve üzerinde önemle durulması gereken bir konudur.

        Tarihî ve kültürel çevrenin korunmasına yönelik toplumsal bilincin yeterince gelişmemiş olması, kentleşmenin hız kazanması ile kentsel arsa rantının çok yüksek düzeylere ulaşması, imar planlarına hatalı yaklaşımlar, ekonomik yetersizlik, tarihsel çevreyi korumak, onarmak için yeterli kaynak bulunmaması, eğitim eksiklikleri, turizm amaçlı hatalı kullanımlar, çevreden verilen ödünler, bazı yerel yönetimlerin duyarsızlığı, çevre ve eski eser konusunda söz sahibi olan kurum ve kuruluşlar arasındaki yetki ve sorumluluk kargaşası nedenleriyle sahip olduğumuz değerlerin tahribi sürmektedir.

        Kültürel varlıkların korunması eski bir sorundur. Kültürel mirasın korunmasında en sık tekrarlanan meselelerden biri, bireyin ve toplumun çıkarları ile özel ve kamusal haklar arasındaki denge arasındaki zor ilişkidir. Turizmin tarihsel çevreyi ve özellikle taşınmaz (intengible) kültürel değerleri yıprattığı, yozlaştırdığı muhakkaktır. 

        Bunun en çarpıcı örneklerini Bodrum, Side, Marmaris, Antalya gibi kitle turizminin yoğun olduğu yörelerde görmek olasıdır. Ancak, gelişmekte olan, turizm rekabeti az olan Beypazarı gibi yörelerde ise turizmin itici, kalkınmayı sağlayıcı rolünü de görmek gereklidir. 

        Sonuç ve Öneriler

        “Koruma Planları” ve “Yönetim Planları” ile hem taşınır kültür varlıklarını hem de sosyo-kültürel, folklorik değerleri koruma altına almak gereklidir. 

        Anadolu’da geleneksel yaşamı sürdüren toplulukların yüzyıllar boyunca kendi dil, kültür ve beğenileriyle oluşturup yaşattıkları Türk halk kültürü ve sanatı, globalleşmenin doğurduğu; “Toplumsal değişimlerden kaynaklanan yaşam biçimi, bilim, teknik ve teknolojideki ilerlemeler, iletişim-ulaşım hızının artması vb.” aracılığıyla, geleneksel özelliklerinin kaybolması tehlikesiyle karşı karşıyadır. 

        Ancak, Küreselleşme aynı zamanda; kapitalin ve işgücünün de küreselleşmesi boyutlarını içermektedir. Yerel ürün, kapital ve emek pazarlarının dünya pazarlarına, diğer yaklaşımla dünya çapında rekabete açılması anlamındadır. Bu nedenle rekabet edebilirlik “yerel değerlerin öne çıkartılması, özgün yarışabilirlik kapasitesinin oluşturulması” anlamı taşır.

        “…İnsanların öldüğü, öldürüldüğü, çocukların dahi vahşetten payını aldığı savaş ortamında neden kültür varlıklarını korumak bu kadar önemli?” Bu noktada bilimsel kaygılar önceliğini yitirmektedir. 

        Önemli, çünkü yok edilen veya kaçakçılığı yapılan bu eserler, söz konusu ülkelerin halkların geçmişleri, savaş öncesi hayatlarının işaretleri. Bu mirasa zarar veren her hareketin amacı orada yaşayan insanların umutlarını yok etmek, durumun eskiye dönemeyeceğine inandırmak, özetle kültürel mirası terörizm için bir propaganda aracı olarak kullanmak. Bu sebeple kültür varlıkları barışın yeniden inşası ve sağlıklı toplumların bina edilmesi için büyük önem taşımaktadır…”8

        Ülkemizde Doğal Sit Alanları, Özel Çevre Koruma Alanları ile Kültürel Çevre Koruma Alanlarının Korunması Ve Gelecek Kuşaklara Aktarılması Konusunda On Yıllardır Süregelen İhmal Ve Yağmanın Sonucunda Gelinen Nokta, Bu Varlıkları Tümüyle Olmasa Bile, Büyük Bir Kısmını Kaybetme Noktasıdır9. 

        Buna önlem alması gerekli merkezi ve yerel yönetimlerin bu konularda teknik ve mali yetersizlikleri ve hatta ihmali gözlenmektedir. Buna derhal dur denilmeli, “Sürdürülebilir Kalkınma” için yukarıda sıralanan önerilerin gerçekleştirilmesi için çaba gösterilmelidir.

        Kamu kurum ve kuruluşlarına, sivil toplum örgütlerine, özel sektöre ve her bireye düşen görev, doğal, kültürel ve tarihsel değerlerin korunması çabalarında aktif yer almaktır.

Milli Kültür, bir millete özgü bilgi, inanç, davranışlar ve bunlara bağlı maddi manevi oluşumların tümüdür. Dil, düşünce, gelenek, işaret sistemleri, kurumlar, yasalar, aletler, teknikler, sanat yapıtları gibi her türlü maddi ve tinsel ürününü kapsamına alır.  Medeniyetlerle beraber ortaya çıkan kültür; insanların günlük hayatını düzene koyma çabasıyla oluşturduğu maddi, manevi değerleri içerir. Farklı ülkelerde kültürün farklı şekilde açıklanması mümkündür. Bu sebepledir ki milli kültür tanımı da ülkeden ülkeye değişkenlik gösterebilmektedir.

Milli kültür unsurları toplulukların hayatında iz bırakan toplulukların hayatını şekillendiren bir güce sahiptir. Toplulukların benimsedikleri ortak değerler onları millet yapan bağlara dönüşmektedir. Toplumların geçmişindeki tüm tarihsel olaylar, kullandıkları dil, sanat anlayışı, mimari alanda oluşturdukları eserleri, hukuki düzenlemeleri, doğa ve uygulamalı bilimlerdeki çalışmaları, geliştirdikleri tekniklerle ürettikleri teknolojiler, felsefi görüşleri ve inançları milli kültürün en temel unsurlarıdır.

Milli Kültür Nedir?

Milli kültür, bir millete kimlik kazandıran maddi manevi değerlerine verilen isimdir. Milletin ortak değerlerinden meydana gelir. Milli kültür; milletlerin tarihi süreçler içindeki toplumsal yapılarını, dini inançlarını, edebi eserlerini, ahlak özelliklerini, düşünce sistemlerini ve bunların sonucu şekillenmiş olan mimari yapılarını içine alır. Mustafa Kemal Atatürk'e göre “Millet, aynı kültürden insanların oluşturduğu toplumdur.” Bu söz doğrultusunda milli kültürün, bir devleti ayakta tutan güç olduğunu söyleyebiliriz.

Her milletin milli kültürünü oluşturan ana unsurlar mevcuttur. Bunlar, dil, din, gelenek- görenek, sanat, dünya görüşü ve tarih olarak sayılabilir.

• Dil: Milli kültür ögeleri içinde en başı çeker. Çünkü dil olmadan öteki unsurların meydana gelmesi ve kuşaklar boyu aktarılması mümkün değildir. Bir dil, onu kullanan milletin kafa yapısını, düşünce tarzını, zihninin nasıl çalıştığını ve mantık kurgularını ortaya koyar.

• Din: Milli kültür ögeleri içerisinde çok önemli bir yerde kabul edilir. Bilhassa eski devirlerde yüzyıllarca din unsuru ön planda bulunmuş ve öteki kültür unsurlarını çoğu zaman gölgede bırakmıştır. Dinin milletler üzerindeki hakimiyeti her zaman devam etmiştir. Dini bayramlarımız ve törenlerimiz bunun açık örnekleri olarak gösterilebilir.

• Gelenek ve görenek: Bir milletin geçmişten getirdiği inanç ve davranışların tümüdür. Bunun içinde düğün dernek, yöresel kıyafetler, yemekler, toplumsal alışkanlıklar vs. ele alınabilir. Geçmişten izler barındıran her şey gibi gelenek görenekler de milli kültürü besler ve milli kültür ögeleri içindedir.

• Sanat: Sanat, bir milletin, güzeli yaratma ve bulma tarzıdır. Sanat, bir milletin ortak zevkinin ifade ediş biçimidir. Bur kültür unsuru edebiyat, resim, mimarı, heykel vb gibi kollara ayrılmaktadır.

• Dünya görüşü: Bir milletin hayat felsefesini ortaya koyar. Bir milletin fertleri ortak kültür dolayısıyla tutum, zihniyet ve davranış bakımından çeşitli ortak özellikler sergiler. Sosyal ve ruhî olaylar karşısında fertlerin bu ortak tutum ve davranışları o milletin dünya görüşünü oluşturmaktadır. Bunun için her millette değerler ve değer yargıları farlılık gösterir. Askerlik, kahramanlık, aşk, namus, temizlik, ahlak, ölüm, eğlence vs. gibi kavramlar her millette değişik davranışlarla karşılanır.

• Tarih: bir milleti, bugünün ve dünün bağlarıyla birbirine bağlayarak geleceğe taşır. Fertler arasında kader birliğini ortaya çıkarır. Aynı millete mensup insanlar tarih sayesinde geçmişleri hakkında bilgilenebilirler. Tarih bir milletin nereden gelip nereye gittiğini gösteren bir aynadır. Her milletin kendi tarihi, hayatında önemli bir yere sahiptir.

Milli Kültürün Önemi

Farklı etnik kökenlere ait olsa bile aynı coğrafya içinde yaşamak için ortak çaba gösteren topluluklar; ortak bir tarihi, ortak bir kültürü paylaşması neticesinde millet olarak ifade edilirler. Milletlerin ulusal kimlik kazanmasını sağlayan milli kültür kısa sürede meydan gelen bir birikim değildir. Aksine milli kültür ardında yüzyılları barındırır. Milli kültür farklı şekillerde tanımlanıp yorumlansa da herkesin ortak görüşü şudur; milli kültür toplulukları millet yapar. Dünya tarihi milli kültürün ne denli önemli olduğunu ortaya koyan örneklerle doludur. Milli kültüre sahip ve milli kültürünü koruyan ayakta tutan halkların her türlü zorluğa karşı varlıklarını korumayı başardığı bir gerçektir.

İkinci Dünya Savaşı’nın ağır sonuçlarına rağmen kısa sürede önemli bir güç haline gelen Almanya ve Japonya buna örnek verilebilir. Aynı şekilde, İstiklal Savaşı’nda Atatürk milliyetçiliği ile tamamlanan Türk milli kültürünün getirdiği zaferlerde buna verilebilecek en güzel örneklerdendir. Birlik beraberlik olmadığı sürece en güçlü teknolojiye ya da savaş aletlerine sahip olmak bile eksik bir gücü ifade eder. Milli kültürünün değerlerini öğrenen gençler ile bu değerler yaşatıldığı, geleceğe taşındığı ölçüde milletler yaşayabilir.

Milli Kültür Ve Dil

Dil, millet denilen toplulukların en önemli sosyal varlığıdır ve milli kültürün en önemli unsuru kabul edilir. Tarih boyunca da dili olmada yaşayan bir millet yoktur. Dil, bir ifade etme ve anlaşma konusunda en temel araçtır. Dil insanları yaklaştırıcı ve kaynaştırıcı bir etkiye sahiptir. Bir arada anlaşarak yaşayabilmenin, uyuşabilmenin yolu dil birliğinden geçer ve dil birliği olduğunda millet olmak için gereken en önemli bağ kurulmuş olur.

Bir milletin dili; o milletin duygularını, düşüncelerini içinde barındırır. Milletlerin hayata bakış açısı, düşünce biçimi, ruh derinliği, duygu inceliği o milletin dilinde saklıdır. Milletler geçmişlerindeki tarihsel olayları, edebi eserleri ve bağlılık gösterdikleri gelenek görenekleri dil sayesinde kuşaklar boyu aktarabilir. O nedenle dil ile diğer maddi manevi kültürel değerler arasında güçlü bir ilgi vardır, diyebiliriz.

Türk Milli Kültürün Özelikleri

İçinde yaşanılan coğrafyanın geçmişten bugüne izlerini taşır. İçinde barındırdığı çoklu ögelerle bir toplumun kültürel zenginliğini ifade eder. Anadolu bilinen en eski ve zengin kültürel zenginlikleri bağrında taşımaktadır. Doğum, düğün, sünnet, asker uğurlama, dini bayramlar, milli bayramlar, halk oyunları, müzik, diş hediği, Türk mutfağı, geleneksel sanatlar vs.; tüm bunlar Türk milli kültürünün değişmez parçalarını oluşturan olgulardır. Doğum Dünyanın her yerinde çok önemli sayılan yeni bir başlangıçtır. Anadolu kültüründe de doğum için yapılan gelenekler önemi olan bir kültürel değerdir.

Milli Bayramlar toplumu birbirine bağlayan tarihsel geçmişi ve kazanılan zaferleri kapsamaktadır. Cumhuriyet Bayramı, 30 Ağustos Zafer Bayramı bu sebeple resmi geçitler ve kutlamalar eşliğinde coşkuyla kutlanmaktadır. Dini bayramlar; özellikle küslüklerin bitirilmesi insanların hoşgörü ve saygı içinde bir arada olmasını amaçlayarak toplum huzuruna katkı sağlar. Halk oyunları; Milli Bayramlarda, düğünlerde, toplantılarda yöresel kıyafetlerle ve her yörede kendine has olarak oynanmaktadır. Türk Mutfağı ise geleneksel Türk yemeklerinin varlığını temsil ederler ve yemek kültürümüzü oluştururlar. Kendine has oluşuyla milli kültürün de bir parçası kabul edilirler. Her bölgenin damak tadına, coğrafi ve kültürel yapısına göre farklılıklar gösterebilmektedir.

Türk mutfağında oluşan zengin tatlardan Dünyaca tanınmış olanları da mevcuttur. Bu özelliğiyle evrensellik kazanmıştır. Geleneksel sanatlarımıza bakıldığı zaman ise çanak-çömlek, maden işçiliği, çinicilik, bakırcılık, deri işçiliği, müzik aletleri yapımı sayılabilecek milli kültür ürünlerimizi oluşturan mesleklerdir. Her birinde ayrı bir ruh ve geçmiş tarihin izleri barınmaktadır. Ayrıca mimari yapılarımız her bakımdan tarihi süreci yansıtmaktadır. Hatta dünya mirası listesine alınan birçok mimari yapımız sadece milli kültüre değil evrensel kültüre de hizmet etmektedir.

Bu yazımızda kültürel değerlerimizi korumak için neler yapmalıyız maddeler halinde kısaca olarak bilgi aktaracağız.

Kültür, zaman içinde oluşur. Gelenek ve göreneklerin, örf ve adetlerin ve dini inanışların yoğrulmasıyla birlikte bir inşa süreci yaşar. Kültürel değerler nesilden nesle aktarılan değerlerdir. Bir milletin kalıcı olmasını ve devamlılığın sağlar.

Bu bağlamda kültürel değerler, bir millete özgü değerlerdir. Bir ülkenin coğrafi özellikleriyle birlikte değişebilir. Coğrafi özellikler, tarih şuuru, bilimsel argümanlar tümüyle kültürel değerleri oluşturur. Kültür, bir toplumun ayırt edici özelliğidir. Bu nedenle toplumu besleyen dinamiklerin oluşturduğu bir kavramdır.

Kültürel değerlerimizi korumak için şunları yapmalıyız:

*Tarihi şuur sahibi olmalıyız.

*Yaşadığımız ülkenin coğrafi konumunu tam olarak bilmeliyiz.

*Yaşadığımız ülkenin özelliklerini bilmeliyiz.

*İçinde bulunduğumuz toplumu tanımalıyız.

*İçinde bulunduğumuz toplumun değerlerini korumalıyız.

*Eğitim, öğretim, sağlık, adalet gibi hizmet kavramlarını geliştirmeliyiz.

*Dil, din, tarih kurumları kurmalıyız.

*Kütüphaneler, okullar, hastaneler inşa etmeliyiz.

*Nüfusun artması için yatırımlar yapmalıyız.

*Yeni nesillere kültürümüzü tanıtmalıyız.

*Nesillerin kültürü tanıması için seminerler, sempozyumlar, konferanslar, etkinlikler ve dersler düzenlemeliyiz.

*Kültürel değerlerin korunması için devlet desteği gerekir.

*Kültürel değerlerin korunması için bireysel katkı gerekir.

*Gelenek ve göreneklerin, örf ve adetlerin yaşanması gerekir.

Kültürel değerler eğitim sayesinde korunur. Zaman içinde kökleşir ve yerleşik hale gelir. Kültürel değerler çok çabuk etkileşime girer. Bu nedenle farklı kültürlerden etkilenmeyi önlemek için sürekli tazeliğini koruması gerekir.

Kültürel Değerlerimizi Korumak İçin Neler Yapmalıyız Maddeler Halinde Hakkında Yorumlarınızı Aşağıdan Hemen Yazabilirsiniz.