Alo Maliye Kıdem Tazminatı Tavanı

M. Fatih Köprü

İhbar aslında pek sevimli bir sözcük değil. Bildirme, bildirim, haber verme veya suçlu saydığı birini veya suç saydığı bir olayı yetkili makama gizlice bildirme, ele verme anlamına geliyor. İhbarın konusu ne olursa olsun toplumumuzda pek hoş karşılanmıyor. Ama diğer taraftan ihbarlar vergi inceleme nedenlerinden biri olarak da mevzuatımızda yer alıyor. Sayıları çok fazla olmasa da, yapılan bazı ihbarlara istinaden vergi incelemeleri gerçekleştiriliyor. İhbarlar bazı durumlarda asılsız çıkıyor. Bazı durumlarda ise büyük matrah farkları ve dolayısıyla vergi ve ceza tahsilatları yapılabiliyor.

Çok zaman önceydi. Alo maliye hattı 'un (şu anda 0 'dan hizmet veriyor) ilk yılları. Çok fazla bilinmiyor. Bir mükellef arayıp aynı caddede, karşısında faaliyette bulunan başka bir esnaf, yani komşusu için ihbarda bulunacağını söylüyor. Faturasız mal satıyor, sigortasız işçi çalıştırıyor gibi akla gelebilecek her türlü usulsüzlüğü sıralıyor. Biraz konuştuktan sonra nihayet ağzındaki baklayı çıkarıyor. "Aslına bakarsanız o da geçen ay beni ihbar etmişti. Onun için ben de onu ihbar ediyorum." diyor.

Ya da başka biri işten atıldığı için patronu hakkında ihbarda bulunuyor. Vergi kaçırıyor diyor, ama nasıl kaçırdığı konusunda hiçbir fikri yok. Bir başkası ev sahibi kendisini evden çıkardığı için soluğu telefonun başında, Maliyenin ihbar hattında alıyor. Benden şu kadar yıl, bu kadar kira aldı bunların vergisini ödemedi diyor. Aslında ev sahibinin beyanname verip vermediği konusunda hiçbir fikri yok. Amaç sadece ev sahibinden öç almak, onu biraz uğraştırmak.

Bizim ihbardan anladığımız galiba bu… Alo Maliye hattına gelen sözlü her ihbar veya şikayet Maliye İdaresi tarafından bu konuda uzmanlaşmış yoklamaya yetkili memurlar eliyle özenle değerlendiriliyor. Ama mevzuatta bu tür ihbarların pek yeri yok. İhbarın daha ciddi bir şekilde değerlendirilmesi için belli kurallar kapsamında yapılmış olması gerekiyor.

Bu haftaki yazımızda, mevzuatımızda ihbarlara ilişkin düzenlemeler ile ihbar ikramiyesi almanın şartları üzerinde duracağız.

Dilek ve şikayette bulunma hakkı

Anayasa'lar ile temel hak ve özgürlükler güvence altına alınır. Bizim Anayasa'mızın maddesinde de dilekçe ve bilgi edinme hakkına ilişkin düzenleme yer alıyor. Buna göre vatandaşlar, kendileriyle veya kamu ile ilgili dilek ve şikâyetleri hakkında, yetkili makamlara yazı ile başvurma hakkına sahiptir. Aynı maddede başvuru sonucunun, gecikmeksizin dilekçe sahiplerine yazılı olarak bildirileceği de belirtiliyor.

Dilekçe kanunu

Anayasa ile güvence altına alınan, kişilerin kendileriyle veya kamu ile ilgili dilek ve şikayetleri hakkında yetkili makamlara yazı ile başvuru hakkı "Dilekçe Hakkının Kullanılmasına Dair Kanun" ile düzenlenmiştir. Buna göre yetkili makamlara verilen veya gönderilen dilekçelerde dilekçe sahibinin;

- Adı, soyadının,

- İmzasının,

- İş veya ikametgah adresinin,

bulunması gerekiyor.

Diğer taraftan aynı yasada yukarıdaki şartları taşımayan dilekçeler ile beli bir konuyu ihtiva etmeyen veya yargının görev alanına giren konularla ilgili olan dilekçelerin incelenmeyeceği de belirtiliyor.

İhbar ikramiyesi

Dilekçe Kanunu uyarınca ihbar veya şikayetin yazılı olarak yapılması ve ihbarcıya ilişkin bilgilerin de dilekçede yer alması gerektiğini belirttik. Bu koşullara uyan dilekçelerle yapılan ihbarlar dolayısıyla bazı hallerde ihbarcılara ihbar ikramiyesi ödenebiliyor.

İhbar ikramiyesine ilişkin düzenleme çok eski tarihli bir yasada yer alıyor. yılının sonunda resmi gazetede yayımlanan sayılı yasa uyarınca, yanlış beyanname vermek veya çift defter tutmak veya sair suretlerle verginin bir kısmının veya tamamının gizlenmiş olduğunu haber verenlere ihbar ikramiyesi ödenebiliyor.

İhbarın konusu olabilecek vergiler

Gizlenen vergi türlerinin neler olabileceği aslında yasa hükmünde sayılmış durumda. Buna göre kazanç vergileri, veraset ve intikal vergisi, damga vergisi ve işlem vergileri gibi daimi vergiler kapsama giriyor.

Kanun çok eski tarihli olduğu için günümüzde uygulanan gelir ve kurumlar vergisi ya da KDV gibi vergiler ismen sayılmıyor. Zaten sayılması da mümkün değil. Çünkü bu vergilere ilişkin yasaların hepsi söz konusu yasadan sonra kabul edildi. Ama yasada çeşitli vergileri saydıktan sonra "gibi daimi vergiler" dendiği için gelir, kurumlar ya da KDV gibi vergiler dolayısıyla vergi ziyaına (kaybına) neden olunması durumunda bunu ihbar edenlere de ihbar ikramiyesi ödenmesi söz konusu olabilmektedir.

İhbar dilekçesinde kanıt olmalı

Sadece "vergi kaçırıyor" diyerek yapılan ihbarlar dolayısıyla bir inceleme yapılsa dahi ihbar ikramiyesi alınması mümkün değil. İhbar dilekçesinde vergi ziyaına sebebiyet veren fiillerin açıkça yazılması, olayların ve delillerin de sunulması gerekiyor. Örneğin mükellefin işlemlerin sadece belli bir kısmını yasal kayıtlarına intikal ettirdiği, gerçek işlemlerin tamamını ise ikinci bir deftere (el defteri) kaydederek hasılatının bir kısmını gizlediği yönünde ihbar dilekçesi verilmiş olabilir. Bu durumda ihbarcının ihbar dilekçesine; örneğin defterin nerede saklandığına ilişkin bilgi, defterin tamamının veya bir bölümünün kopyası ya da buna benzer deliller eklemesi yerinde olacaktır.

Yapılan vergi incelemesi sonucunda ihbarcının dilekçesinde belirttiği hususlar çerçevesinde el defteri bulunup, kazancının bir kısmını kayıt dışı bıraktığının tespit edilmesi durumunda, ihbarcı ihbar ikramiyesi almaya hak kazanmış olacaktır.

Burada en önemli konulardan biri de ihbar dilekçesinde belirtilen hususlarla, inceleme elemanı tarafından yapılan inceleme sonucu bulunan matrah farkı arasında bir illiyet bağının olması zorunluluğudur. Yukarıdaki örnekte aramalı inceleme yapılmış ama el defterine ulaşılamamış olsun. Ancak mükellefin yasal defter ve belgeleri üzerinde yapılan incelemede, vergi kanunlarına göre gider olarak indirimi mümkün olmayan masrafların kazançtan indirildiği tespit edilmiş olabilir. Bu durumda düzenlenen vergi inceleme raporuna istinaden tarh edilen vergi farkları ve veriye bağlı cezalar üzerinden ihbarcıya ihbar ikramiyesi ödenmesi söz konusu olmayacaktır. Çünkü ihbar konusu ile matrah farkı tespit edilen konu aynı değildir yada başka bir ifadeyle ihbar konusu ile incelemede tespit edilen hususlar arasında bir illiyet bağı bulunmamaktadır.

Ne kadar ikramiye alınabiliyor?

Yasada bu ikramiyenin tutarının tahakkuk edecek vergi ve misil cezaların toplamı üzerinden aşağıdaki oranlarla hesaplanacağı belirtiliyor.

Bu oranlara göre hesaplanacak ikramiyenin üçte biri verginin kati surette tahakkukunda, diğer üçte ikisi ise verginin tahsilinin ardından ödenmektedir.

İkramiye alamayacak olanlar

Yasada bilumum mal memurları ile tahrir ve tahmin heyetleri mensuplarına ve tahakkuk muamelesinde vazifedar olanlara ikramiye verilmeyeceği belirtiliyor. Buna göre ihbar konusu olan usulsüzlükleri görevleri gereği daha önceden çeşitli şekillerde öğrenme imkanı olan devlet görevlilerinin ihbar ikramiyesinden yararlanmaları mümkün olamıyor.

İhbar asılsız çıkarsa

Yukarıda belirttiğimiz çerçevede yapılan ihbarların (yazılı ve isim adres vererek) azlığının en önemli nedenlerinden biri toplumda ihbarın ve ihbarcının pek hoş karşılanmaması. Diğer bir önemli nedenin de, ihbarcının kimliğinin, ihbar edilen kişi tarafından öğrenilmesi korkusu olduğu söylenebilir.

Yazılı olarak, yukarıda belirtilen şartlarla yapılan ihbarlarda muhbirin kimliğinin açıklanması söz konusu değildir. Bu kuralın bir tek istisnası var. O da ihbarın asılsız çıkması durumu. Bu da bir çeşit koruma mekanizması. Asılsız ihbarlarla insanların veya firmaların itibarsızlaştırılmasının önüne geçmek amacıyla getirilmiş. Yapılan ihbarın asılsız çıkması durumunda ihbar edilen kişinin ihbarcının kimliğini öğrenme hakkı bulunuyor.

 yılı Kıdem Tazminatı Tavanı; kıdem tazminatı hak eden işçiye yapılacak ödemelerde üst sınır Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından ,83 TL olarak açıklandı.

Kıdem tazminatı tavanı yazımızın konusunu oluşturmakta olup; kıdem tazminatı tavanı nedir, ne kadar, nasıl hesaplanır, tavan miktarı aşılabilir mi gibi çalışanları yakından ilgilendiren soruların cevaplarını yazımızda bulabilirsiniz.

Yıllar İtibariyle Kıdem Tazminatı Tavanı Tutarları

Kıdem Tazminatı Tavanı Nedir?

• Toplu iş sözleşmeleri ve hizmet akitleri ile kıdem tazminatına esas süreninin de fazla olması dolayısıyla kıdem tazminatı tutarı yüksek miktarlara ulaşmakta idi. Oluşan yüksek rakama bir üst sınır konulması amacıyla kıdem tazminatı tutarına tavan uygulamasıgetirilmiştir.
• Mülga sayılı İş Kanunun 14’üncü Maddesine göre “kıdem tazminatının yıllık miktarı, Devlet Memurları kanununa tabi en yüksek devlet memuruna sayılı T.C. emekli Sandığı Kanunu hükümlerine göre bir hizmet yılı için ödenecek azami emeklilik ikramiyesi geçemez.” Hükmü konulmuş, ilgili yasa maddesi sayılı İş Kanunu’nda da geçerliliğini korumuştur.
• Yapılan düzenleme ile devlet memurları kanununa tabi en yüksek devlet memuruna yıllık ödenecek minimum emekli ikramiyesi tutarı göz önünde bulundurularak yapılan hesaplama şekline kıdem tazminatı tavanı denir.

Kıdem Tazminatı Tavanı Aşılabilir Mi?

Kıdem tazminatı tavanı konusunda tartışılan konuların başında tavan miktarının aşılıp aşılamayacağı gelmektedir. Mülga sayılı İş Kanunu ile kıdem tazminatı tavan miktarına uyulmaması ağır cezai yaptırımlara neden olmaktaydı.

Kanun değişti ceza kalktı

• sayılı Kanunun 14’üncü maddesi haricinde diğer maddeleri sayılı İş Kanunu ile kaldırılmış olması sonucu kıdem tazminatı tavanı tutarı üzerinde tazminatın ödenmesi halinde uygulanacak cezai müeyyideler de kalkmış oldu.
• Dolayısıyla işverenlerin kıdem tazminatı tavan miktarı üzerinde tazminat ödemesinde herhangi bir engel yoktur.

Kıdem tazminat sadece damga vergisi tabidir.

• Kıdem tazminatı çalışanların yıllar boyunca sarf ettiği emeğin karşılığı olması neticesinde gelir vergisi ve SGK primleri açısından istisna kapsamındadır.
• Kıdem tazminatının hesaplanması neticesinde işçiye ödenmesi öncesi sadece damga vergisi (binde 7,59) kesintisi yapılmaktadır.

Aşan kısım gelir vergisine tabi

• Kıdem tazminatının tavan miktarı üzerinde ödenebileceği ve bunun cezai bir yaptırımının olmayacağı ifade edilmişti.
• İşveren tarafından kıdem tazminatı tavan miktarının üzerinde bir ödeme yapılması halinde tavan miktarını aşan kısmı için gelir vergisi ve sigorta priminin hesaplanması gerekmektedir.

Kıdem Tazminatı Tavanı Nasıl Hesaplanır?

Kıdem tazminatına hak kazanan bir işçinin kıdem tazminatı hesaplanması için kıdem süresinin hesaplanması gerekmektedir. Kıdem tazminatı süresinin hesaplanmasında işçinin iş akdinin fesih edildiği tarihten işe giriş tarihi çıkarılarak bir (1) gün ilave edilir.

Kıdem Tazminatı Tavanı Tutarı Hangi Ücret Üzerinden Hesaplanır?

Kıdem tazminatının hesaplanmasında işçinin hak ettiği brüt ücret, yemek, yol, gıda, yakacak, eğitim, konut, giyecek, sosyal yardımlar gibi yardımları içinde barındıran giydirilmiş ücret üzerinden hesaplanan tutar kıdem tazminatına esas teşkil eden brüt ücrettir.

Tavan Kontrolü Yapılmalıdır.

• Kıdem tazminatına esas teşkil eden giydirilmiş brüt ücret tutarı ilgili yıl için belirlenen kıdem tazminatı tavan tutarınınüzerindeise kıdem tazminatı tavan tutarı esas alınır.
• Altında ise bulunan kıdem tazminatı miktarı esas alınır.

Kıdem tazminatı tavan tutarı üzerinde ödeme yapılabilir.

Kıdem tazminatı tavan tutarı üzerinde kalan kısım ise işverenin inisiyatifi ile artan kısmın gelir vergisi ve sigorta primine tabi tutulması şartıyla verilebilir.

Kıdem Tazminatı Tavanı Nasıl Belirlenir?

• Toplu sözleşme ve hizmet akitleriyle belirlenen kıdem tazminatını yıllık miktarı, en yüksek devlet memuruna sayılı Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine göre bir hizmet yılı için ödenecek azami emeklilik ikramiyesini geçemez.
• Bir çalışma için ödenecek kıdem tazminatının tavanın hesaplanmasında üst sınır en yüksek devlet memurunun bir hizmet yılı için alacağı azami emeklilik ikramiye miktarını geçemez.
• Kıdem tazminatı tavanı tutarının belirlenmesinde esas olan tutar en yüksek devlet memurunun bir hizmet yılı için alacağı azami emeklilik ikramiye tutarıdır.

Kıdem Tazminatı Tavan Miktarı Üzerinde Tazminat Hak Eden İşçi Tazminatını Alabilir Mi?

• sayılı İş Kanunu ile kıdem tazminatı tavan tutarının üzerinde ödeme yapılmasına uygulanacak cezai müeyyideler kaldırılmıştır.
• Kıdem tazminatı tavan tutarının üzerinde bir ödeme yapılması işveren inisiyatifine bırakılmıştır.
• Fakat işverenler kıdem tazminatı tavan tutarı üzerinde ödeme yapmaya zorlanamazlar.

Deniz İş Kanununda Kıdem Tazminatı Tavanı Ne Kadar?

• Bir iş sözleşmesi çerçevesinde gemide çalışan kaptan, tayfa ve benzeri kişiler gemi adamı olarak adlandırılmaktadır.
• Gemi adamlarının kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için en az bir (1) yıl süre ile çalışmış olmaları gerekmektedir.
• Gemi adamlarının işverenden alacağı kıdem tazminatının üst sınırıvardır.
• Gemi adamlarının toplu sözleşmelerle ve hizmet akitleriyle belirlenen kıdem tazminatlarının yıllık miktarı, Devlet Memurları Kanununa tabi en yüksek Devlet memuruna sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine göre bir hizmet yılı için ödenecek azami emeklilik ikramiyesini geçemez.

Basın İş Kanununda Kıdem Tazminatı Tavanı Ne Kadar?

• Basın sektöründe çalışan işçilerin çalışma koşulları ve statüleri, diğer işçilere göre farklılık arz ettiğinden kıdem tazminatı hesabında farklılık içermektedir.
• Kıdem tazminatı almayı hak eden basın çalışanları için kıdem tazminatı hesaplamalarında kıdem tazminatı tavanı bulunmamaktadır.

KIDEM TAZMİNATI TAVANINDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER

• En yüksek devlet memuruna yıllık ödenecek minimum emekli ikramiyesi tutarı göz önünde bulundurularak yapılan hesaplama şekline kıdem tazminatı tavanı denir.
• Kıdem tazminatı tavanı tutarı üzerinde tazminatın ödenmesinde bir sakınca yoktur.
• İşveren tarafından kıdem tazminatı tavan miktarının üzerinde bir ödeme yapılması halinde tavan miktarı aşan kısmı için gelir vergisi ve sigorta priminin hesaplanması gerekmektedir.
• Kıdem tazminatı almaya hak kazanarak işten ayrılan işçinin son aldığı aylık giydirilmiş brüt ücret kıdem tazminatı tavan tutarının üstünde ise kıdem tazminatı tavan tutarı, altında ise giydirilmiş aylık brüt ücreti esas alınır.
• Kıdem tazminatı tavanı tutarının belirlenmesinde esas olan tutar en yüksek devlet memurunun bir hizmet yılı için alacağı azami emeklilik ikramiye tutarıdır.
• Gemi adamlarının kıdem tazminatlarının yıllık miktarı en yüksek devlet memurunun bir hizmet yılı için ödenecek azami emeklilik ikramiyesini geçemez.
• Basın çalışanları için kıdem tazminatı hesaplamalarında kıdem tazminatı tavanı bulunmamaktadır.

KAYNAKLAR

• Ahmet KURTULUŞ, “Kıdem Tazminatı Tavan Uygulaması ve Kıdem Tazminatının Vergi Açısından Değerlendirilmesi”, Yaklaşım Yayınları, Haziran, , Sayı
• Ertuğrul GEZEN, “Kıdem Tazminatının Öngörülen Tavan Tutarının Zerinde Ödenmesi Mümkün Müdür?”, Yaklaşım Yayınları, Haziran, , Sayı
• Murat ARAZ, “Kıdem Tazminatı Tavan Aşılarak Ödenebilir Mi?”, Yaklaşım Yayınları, Şubat, , Sayı
• funduszeue.info?haber_id= 
• funduszeue.info?haber_id=
• funduszeue.info ()

Kaynak: funduszeue.info
(Bu makale yazılı veya elektronik ortamda kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak göstermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemizekayıt olun.

>> Vergi Affı Rehberi ( Soru - Cevap) Ücretsiz E-Kitap:hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

GÜNDEM

İşçiye aynı işverene bağlı olarak (deneme süreleri de dahil olmak üzere) minimum 1 yıl çalışması şartıyla ve sayılı kanunun yürürlükte bulunan tek maddesi olan Maddesinde sayılan fesih hallerinden biriyle iş akdinin feshedilmesi halinde, çalıştığı her tam yıl için 30 günlük brüt ücret tutarında kıdem tazminatı ödenir. 
   Tazminat tutarı, giydirilmiş brüt ücret üzerinden hesaplanır ve çalışılan yıl ile çarpılarak, toplam tazminat miktarı elde edilir. Bir yıldan artan süreler için de aynı oran üzerinden ödeme yapılır. Ödenecek tutardan sadece damga vergisi (%0,) kesintisi yapılmaktadır. 
            Giydirilmiş brüt ücret, işçiye verilen aylık çıplak ücrete, süreklilik gösteren; ikramiye, prim, yol, yemek, yakacak yardımı vb. ödemelerin eklenmesiyle bulunan ücrettir. 
    Mülga sayılı İş Kanunun 14’üncü Maddesine göre “kıdem tazminatının yıllık miktarı, Devlet Memurları kanununa tabi en yüksek devlet memuruna sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine göre bir hizmet yılı için ödenecek azami emeklilik ikramiyesi geçemez.” Hükmü konulmuş, ilgili yasa maddesi sayılı İş Kanunu’nda da geçerliliğini korumuştur. Yapılan düzenleme ile devlet memurları kanununa tabi en yüksek devlet memuruna (şu anda Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanı) yıllık ödenecek minimum emekli ikramiyesi tutarı göz önünde bulundurularak yapılan hesaplama şekline kıdem tazminatı tavanı denir. 
       Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından, kıdem tazminatı tavan tutarı "Ocak-Haziran" ve "Temmuz-Aralık" olmak üzere senede iki kere belirlenmektedir. Kıdem tazminatı tavan tutarı döneminde geçerli olmak üzere; tarihinden itibaren işçilere ödenecek kıdem tazminatının yıllık tavan tutarı ,51 TL olarak belirlenmiştir.  
    Çalışan kişi ne kadar yüksek ücret alırsa alsın ve giydirilmiş ücreti ne kadar dolgun olursa olsun, hesaplanacak kıdem tazminatına esas ücret şu an için ,51 TL geçemez.  
Kıdem Tazminatı Tavanı Aşarsa Ne Olur? 
İşverenliğin istemesi durumunda kıdem tazminatı tavan miktarı üzerinde tazminat ödemesinde herhangi bir engel yoktur. Kıdem tazminatının tavana kadar olan kısmı için sadece damga vergisi kesintisi yapılır. Kıdem tazminatı çalışanların yıllar boyunca sarf ettiği emeğin karşılığı olması neticesinde gelir vergisi ve SGK primleri açısından istisna kapsamındadır. 
Eğer işveren tavanın üzerinde bir tazminat ödenmesine karar vermişse tavanı aşan kısım gelir vergi ve sigorta primine tabi tutularak hesaplanması gerekmektedir.