Perestroyka Nedir

perestroyka nedir

Glastnost (Açıklık) ve Perestroyka (Yeniden Yapılandırma)

Devletlerin ömrü bitmeye ve ülkenin siyasi düzeni tükenmeye yüz tuttuğunda tıpkı Osmanlı İmparatorluğu örneğinde gördüğümüz reform hareketleri ile ülke yeniden toparlanma hamlesi yapma ihtiyacı duymaktadır. Glastnost, Sovyetler rejiminin büyük liderlerinden olan Mihail Gorbaçov’un Sovyetlerin (SBKP) son dönemlerini yaşadığını görerek, ülkeyi ve siyasi düşünceyi yeniden diriltmek amacıyla demokratikleşme adına yaptığı bir dizi politik hamlenin genel adı olarak tanımlanabilir. Kapsamının detaylı bir şekilde anlatılacağı demokratikleşme reformları, yılında uygulanmaya başlanmış ve Aralık yılında Sovyetler Birliği rejiminin çöküşüyle sona ermiştir.

Glastnost veya Perestroyka anlamına gelen “açıklık” ve “yeniden yapılandırma” kavramları, Sovyetlerin yıkılışına engel olamamış aksine demokratikleşme adına atılan özgürlük mantığı ülke içindeki muhalif grupların daha da güçlenmesini sağlamış ve devlet kısa sürede iç karışıklıklarla çalkalanmaya başlamıştır. Düzenlenen bir dizi siyasi ekonomik ve sosyal haklarla halkın Sovyet rejimine karşı güveninin artırılması amaçlanırken Gorbaçov muhalif grup olan Ortodoks Komünist Parti’nin etkinliğini kırarak sosyalist rejimin sanayi devrimleriyle bir çıkış yolu bulmasına yardımcı olmak istiyordu. Bilindiği üzere ülkenin ekonomik sisteminin tarıma bağlı olması nedeniyle öncelikle çiftçilik sisteminde yapılan düzenlemeler ile makineleşme hamleleri yapılmak zorundaydı. Yapılan yenilik ve yeniden yapılandırma çalışmalarının başarısızlığı siyasi ve sosyal özgürlüklerin ekonomide üretim ile karşılık bulamaması bu sefer yapılması istenen Glasnost girişimini tersine dönderdi ve Sovyetler Birliği için bazı general ve politbüro üyelerinin Ağustos darbesi olarak adlandırılan darbe girişimlerinin başarısız olması birliğin kısa sürede parçalanmasına neden oldu. Bulunduğu coğrafyanın gerek askeri gerekse ideolojik yapısını derinden etkileyen ve Ekim Devrimi’nden doğan ortamda yılında kurulan Sovyetler Birliği, parçalanmış ve yılında yerine Bağımsız Devletler Topluluğu’nu (BDT) kurulmuştur.

Glastnost’un Tarihçesi ve Yapılan Diriliş Hamlesinin İçeriği Nedir?
Amacına aykırı olarak tersine dönen reform sürecinin ve devletin parçalanmasını hızlandıran glasnost, kendisini destekleyen ve bu dönemleri yöneten kişilerin hayretli bakışları arasında tarihteki ters tepki kuramının ve sosyolojik temellerin daha da irdelenmesi gerektiği gerçeğini gözler önüne sermektedir. Yeniliklere yönelen Sovyetler Birliği iktidar partisinin ilgili mantığı özellikle emperyalist ülkelerle girişilen ekonomik ve silahlanma savaşında yaşanan tıkanmaların kaynağı olarak görülen siyasi düşüncelerin genişletilmesi düşüncesinden öteye geçmemiştir. Daha sonra parçalanma sonunda anlaşılmıştır ki işçi sınıfının sorunları ve onların düşüncelerinde ve hayatlarında bir iyileştirme çabasının olmaması Sovyet iktidarının en büyük yanlışıdır. Devrimin yapılmasında ve Sovyetlerin kurulmasında öncülük yapan işçi kesiminin yönetimden uzaklaşması ve komünist partiyle olan yabancılaşması işçi hareketlerinin yığınsal katılımının kısıtlanmasına yol amıştırı. Özellikle Stalin döneminde parti ve devlet içinde yapılan “Büyük Temizlik” adıyla anılan tavsiye ve imha girişimleri ile düzenin Stalin’in kontrolüne geçmesi, ülkede çıkan iç karışıklıklar ve muhalif gruplarının karşı çatışması olan “Büyük Yurtsever Savaşı” sırasında Stalin’in iyice yükselen tek başlı yönetimi ile işçi sınıfının kendi devletini doğrudan yönetme hakkı yok olmuş ve sınıfın siyasi yabancılaşması giderek daha da artmıştır.
Lider bürokrasinin revizyonist politikası, öncelikle sosyalizmin kazanımlarından işçi sınıfının yaşam koşullarını hemen iyileştirmek için gerekli bütün hamlelerin yapılmasını öngörüyordu. Uzun vadeli gelişme yerine anı kurtarmaya yönelik hamleler altında üretim mallarının çoğaltılması yerine tüketim malları üretimine gidilmiş ve kapitalizmin etkisiyle oluşan harcama potansiyeli altında ezilen devlet, askeri ve savunma harcamalarını “Silahsızlanma” adı altında giderek azaltmıştır. Özellikle yapılması öngörülen bu politik ve ekonomik yeniliklerin anlatılması amacıyla açıklanan planlardaki komünist düşüncenin en yüksek çağını yaşayacağı abartıları inandırıcı değildi. Anlatılan reformlarda merkezi yönetimin gücü azaltılarak bölgesel güçlerin ya da işletmelerin güçleri arttırılarak maddi teşvikler yapılarak ve özellikle iktisadi düşüncenin gereği olan birtakım uygulamaların (fayda, maliyet, karlılık) hayata geçirilmesine çalışılmıştır. Fakat reform adına yapılan bütün düzenlemeler tutarsızlıklar ve dengesizlikler yaratmaktan öteye gitmemiş ve sosyalizmi giderek daha da yozlaşmıştır. yılında Hruşçov’un ve ‘larda ki Kosigin’in reformları ve yapılan kalkınma planlarının yarıda kalması ve tam anlamıyla uygulanamaması ve geri çekilmesi başarısız sosyalist rejimin ilk kanıtlarını oluşturmaktadır.
Ülkede yapılan revizyonist mantığın ve tüketim mallarının üretiminin sosyalizmde uygulandığı mantığını SBKP(Sovyetler Birliği Komünist Partisi) Kongresinde parti programına ekleyen hükümet böylece yapılan düzenlemelerin meşruluğunu da arttırdı. Hükümetin Anayasasıyla iktidarını hukukileştirmesi ve işçi sınıfının giderek artan yabancılaşması bu sınıfın artık bir hamle yapması gerektiği fikrini işçi toplumuna aşılamaya başlamıştı. İşçi sınıfının yapmayı planladığı devrim, hükümetin yaptığı yeniliklerin başarısızlıkla sonuçlanması ve sosyalizmin getirdiği bütün avantajların tükenmesi ve yıllık olarak ülkenin %20’lerin üzerinde olan ekonomik büyümenin ülkenin içine girdiği durgunluk dönemiyle %1’lere kadar düşmesi yeniden reform arayışları içine girmesine yol açıyordu.
Durgunluk döneminin liderleri ve yönetim kademesinin bir diğer adıyla “yaşlılar yönetimi” adıyla anılmaktaydı. Yaşlılar yönetiminin simgesi olan Brejnev, Kasım ’de öldükten sonra yerine SBKP Genel Sekreterliğine getirilen Andropov, Merkez Komite ve bölüm başkanlarından başlayarak yönetim kademelerinde önemli yeniden görevlendirme ve atamalarda bulundu. Yapılan yeniden düzenleme hamlesiyle birlikte özellikle yenilik taraftarı olan Gorbaçov’un da aralarında bulunduğu birçok kişi önemli kademelere getirildi. Ancak sağlık durumu kötüye giden Andropov’un vefatından sonra Şubatı’nda yerine Çernenko geçirildi. Aynı şekilde Çernenko’nun da yaşı (72) dolayısıyla sağlık durumu pek iyi değildi. Özellikle dikkatinizi çekmek isteriz ki Çernenko’nun başa geçmesinin ardından Gorbaçov’un etkisi artmış ve ikinci sekreter olan Gorbaçov, Çernenko’nun Martı’nda ölümünden sonra liderliğe yükselmiştir. Gorbaçov’un 54 yaşında Sovyetlerin son çırpınışlarını sırtlaması ve SBKP Genel Sekreterliğine seçilmesi Sovyetlerin aslında son yenilik çalışmalarını simgeliyordu.
Mihail Gorbaçov’un Yeniden Yapılandırma Hamleleri ve Değişim Programı
1. Beş Yıllık Plan ve yılına kadar olan dönemin perspektif düşüncenin paylaşıldığı kongre; Şubat ’da delegeyle toplandı. Gorbaçov’un sunduğu siyasi rapor ile 27 Kongre’de oluşturulmaya çalışılan yeni politika ve eleştiriler açık şekilde ortaya kondu. ’lerin başında baş gösteren olumsuzlukların ve yaşanan zorlukların üzerine dikkat çekmek için hazırlanan siyasi rapor kongrede bütün muhatap kişilerle ve kamuoyu ile paylaşılmıştır. Özellikle açıklanan yeni politikanın temel amacı durgunluktan çıkabilmek adına ekonomik gelişmenin hızlandırılması vurgulanmış ve ortaya konan yeni hamle ile teknolojinin modernizasyonu ve yoğun büyümeye geçiş hedeflenmiştir.
2. Ekim Devrimi’nin ardından, üretimin toplumsallaştırılmasının devlet eliyle üretim araçlarına el konmasından ibaret olmadığına işaret edilmekle birlikte, toplumsallaştırmalar devletleştirme biçiminde gerçekleşmiştir. Meta ilişkilerinin geliştirilmesi ve toplumsal mülkiyetin zayıflatılması yöneliminin diğer yüzü, ücretlerin eşitlenme eğiliminin “asalaklık” düzeyinde değerlendirecek kadar gelir farklılıklarının tırmandırılmasının savunulması anlamına geliyordu. Öncelikle yeni politikanın işçi sınıfını uzaklaştırmasının bir sebebi uygulanmaya çalışılan politika ile sosyalizmin sorunlarını sosyalizme uygun araç ve yöntemlerle, işçi sınıfının sosyalist katkı ve düşünceleriyle değil, meta ilişkileriyle, kapitalizmin araçlarıyla aşmayı hedeflemesiydi.
3. SBKP’nin üst komitesinde kabul edilen Kongre kararlarının benimsenmesi kolay olmasına karşı bu alınan kararlar uygulanmaya konulduğun bazı çelişkili direnişlerle karşılaşmaktaydı. Çıkan bu direnişlerin ardından politikaların uygulanmasından önce ortaya çıkan bu direnişin ortadan kalkması için çalışmalar başlatılmıştı. Merkez Komite Haziranı’nda imalat sanayindeki modernizasyon kararı almıştı. Ocak ’de Merkez Komite’nin planladığı bu yeni politikaya karşı oluşan direnişin ancak hızlandırma mekanizması kullanılarak aşılacağı fikrini doğurmuştur.
4. Ekonomik yönetimin idari yapıdan ayrılarak ekonomik yöntemlere ağırlık verileceği reform hareketleri; öncelikle işletme ve birliklerin bağımsızlığı arttırmaya, tam olarak işletmenin yönetilme ve kendi kendini finanse etmeye geçme, kolektif karların verimliliğiyle orantılı olmasına olanak sağlayacaktı. Bahsi geçen ilkeler, planlama, fiyat oluşumu, malzeme ve ürün tedariği, bilimsel ve teknik ilerlemenin, finans ve kredi mekanizması, çalışma yaşamının ve sosyal hayatın yönetimi ile dış ticaret ilişkileri konusunda düzeni temelden değiştirecek bir dizi reformları içinde barındırıyordu. “Ekonomik Yönetimin Köklü Yeniden Yapılandırılması İlkeleri” doğrultusunda hazırlanan Devlet İşletmeleri Yasası ile Temmuzu’nda toplanan Yüksek Sovyet Kongresi’nde 1 Ocak tarihinde yasalaşmasının kabul edilmesiyle yürürlüğe girdi.
Sovyetler Birliği’nin Yıkılma Nedenleri
Sovyetler Birliği bütün dünyada emperyalizmin birinci savaşçısı ve işçi sınıfının en büyük yardımcısı ve destekçisi olarak görülüyordu. Sovyetler Birliği’nin yıkılması demek Rus halkı ve işçi sınıfı için büyük bir yıkım ve felaket anlamına geldiği gibi dünya halkları için de emperyalizmin büyük bir zaferi, büyük bir gerileme ve duraksama döneminin açılması demekti. Sovyetler Birliği’nin Uluslararası kamuoyunda elinde bulunan muazzam gücü kuruluşuyla olduğu kadar yıkılışıyla da güç dengesini çok değiştirmiştir. Bütün büyük devletler Sovyetlerin yıkılışına inanmamış ve bu parçalanma sürecinin hızlanmasını şaşkınlıkla izlemişlerdir. Fakat sorunun çözümü basitti, Sovyetler Birliği silah gücüyle, emperyalist müdahale ya da bir iç ayaklanma ile yıkılmamıştı. Bu yıkılışın nedeni aslında devletin iç dinamiklerinde gizliydi. Evet, Sovyetlerin yıkılış süreci sert müdahaleler eşliğinde olsa da, özellikle yapılan değişikliklerin birliğin aslında kuruluş politikası olan sosyalizmin gereklerine uygun yürütülmemesi Sovyetlerin adeta kendi intiharı oldu. Bilindiği üzere Sovyetler, var olan üretim ilişkilerine ve toplumsal sisteme, sosyalizme dayanan bir kesimden oluşuyordu. Ve en sonunda bürokratikleşme adına atılan bütün adımların devleti yabancılaştırması, duraklama ve tıkanıklığa sürüklemesiyle daha da sosyalizm terk edilmiş ve çıkış yolu kapitalizm ve meta ilişkilerinde görülmüştür.
Tıkanıklık karşısında Sovyetlerin kuruluşunda olduğu gibi parçalanmasını da ancak ve ancak bir işçi darbe hareketi engelleyebilirdi. Fakat işçi sınıfının en büyük dayanağı olan SBKP’nin tamamen bürokrasinin pençesine düşmesi ve komünizmden uzaklaşması bu durumu çok zorlaştırdı. Her ne kadar Gorbaçov’a göre son yapılan iyileştirme (Perestroyka) çabalarının alternatifi olmasa da tek çare işçi sınıfının tekrar bir devrim yaparak inisiyatifi ele alması, bürokratikleşme ve yabancılaşma sorunlarını çözmesine bağlıydı. Nasıl ki işçi sınıfı yasadışı bir şekilde komünizmi sınırsız egemen kılamadıysa aynı şekilde aslında birliğin kurtuluşunun sosyalizme dönmekte olduğunun farkında olan bürokratların da geri adım atmaması parçalanmayı hızlandırdı. Tıkanıklık ve çözülemeyen sorunlar karşısında direnemeyen bürokrasi sonunda seçeneksiz kalmış ve kapitalizm ile gelen “Perestroyka Devrimi”ne seyirci kalmaya başlamıştı. İşçi sınıfı komünizm ile hedefli bir hareket ve mücadele geliştiremediği için, perestroyka sürecinde giderek keskinleşen mücadeleler içerisinde bürokrasiye karşı yükselttiği muhalefet sonuçta kapitalizm savunucusu kesime destek sağlamış olmaktan öteye gitmedi. Bu anlamda, işçi kesimi de, ideolojik yabancılaşma sonucunda, kendi egemenliğini, sosyalizmin yıkılmasını destekleyerek, en azından buna seyirci kalarak kendi ipinin çekmiş oldu.
Sovyetler Birliği’nin gücüne ve etkisine nazaran çok kısa bir sürede yıkılması olağanüstü bir gelişmeydi. Fakat bunun gelişimi aslında temelden kurulan bir eksikliğin daha sonradan patlak vermesinden ibaretti. Esasen bu çöküş, Ekim Devrimi ile kurulan iktidarın kuruluş ve gelişim sürecinde biriken ve üst üste gelen kusur ve bozulmaların bir sonucu olarak gerçekleşmişti. Sovyet iktidarı özellikle vurgulanması gerekir ki kapitalizme daha da yaklaşarak işçi sınıfını ve üzerine kurulduğu tek mantık olan komünizmin amaçlarından sapmasıyla ilk önce duraklama ve bozulmalardan daha sonrada parçalanarak yok olmaktan kurtulamadı. Sovyetlerin kendisine yabancılaşması ve aslında bütün kesimlerin bürokrasiye ve ekonomik yaşama katılması fikri kendi kendisini yönetemeyen bir devlet haline gelmesine neden oldu ve en sonunda Sovyetler Birliği tarihin tozlu sayfalarındaki yerini aldı.

İlginizi çekebilecek diğer olaylar

Biyografiler

BİYOGRAFİ
BİYOGRAFİ
BİYOGRAFİ
BİYOGRAFİ
BİYOGRAFİ
BİYOGRAFİ
BİYOGRAFİ
BİYOGRAFİ
BİYOGRAFİ
BİYOGRAFİ
BİYOGRAFİ
BİYOGRAFİ
BİYOGRAFİ
BİYOGRAFİ
BİYOGRAFİ

izmir escort

antalya escort

izmir escort

antalya escort

izmir escort

bursa escort

porno izle

brazzers porno

istanbul escort

instagram ucuz takipçi

instagram takipci kasma

takipçi satın al

escort istanbul

escort bayan

instagram takipçi satın alma

takipçi satın al ucuz

instagram takipçi satın al

takipçi satın alma

porno

smm panel

takipçi instagram

escort istanbul

smm panel

instagram takipçi hilesi

takipçi satın al

escort

izmir escort

porno video

porno izle

bornova escort

istanbul escort

funduszeue.info internet sitesinde bulunan bütün içerikler Tarihi Olaylar editörleri tarafından hazırlanmaktadır. İzin alınmadan ve kaynak gösterilmeden kullanılamaz.

AnasayfaKünyeİletişim

Glasnost ve Perestroyka Hangi Ülkede İlan Edildi? Glasnost ve Perestroyka Nedir, Kim İlan Etti?

Glasnost ve Perestroyka hangi ülkede ilan edilmiştir, yakın dünya tarihine baktığımızda Sovyetler Birliği'nde olduğunu görürüz. Sovyet tarihinde yer alan ve bir ekonomi politikası olan Glasnost ve Perestroyka kim ilan etti, baktığımızda dönemin başkanının ilan ettiğini görürüz. Bu bilgilerin yanında Glasnost ve Perestroyka nedir, baktığımızda bir ekonomi politikası olduğunu öğreniriz. Rusça'da glasnost, açıklık anlamına gelmektedir. Var olan ekonomiyi değiştirmek amacıyla planlanmıştır.

Glasnost ve Perestroyka Nedir?

Devletler, siyasi düzenlerini, ekonomik, sosyal, toplumsal ve daha birçok düzenini korumak için çeşitli politikalar üretmektedir. Bu hareketler var olan düzeni yenileme ve ülkenin devamlılığını sağlamak için üretilen reform hareketleri olmaktadır. Her ülke mü bitmeye ya da siyasi düzeni bozulmaya başladığında reform hareketleri yapmaya başlamaktadır. Bunun en güzel örneğini Osmanlı Devleti'nin son dönemlerinde yaptığı reform, Tanzimat ve ıslahat hareketlerinde görebiliriz.

Bu durumda Rusya'nın uzun tarihine baktığımızda Glastnost(açıklık) ve Perestroyka(yeniden yapılandırma) Sovyetler rejiminin büyük liderlerinden olan Mihail Gorbaçov'un Sovyetlerin (SBKP) son dönemlerini yaşadığını görerek, ülkeyi ve siyasi düşünceyi yeniden diriltmek amacıyla demokratikleşme adına yaptığı bir dizi politik hamlenin genel adı olarak tanımlanabilir.

Glasnost ve Perestroyka Hangi Ülkede İlan Edildi?

Glasnost ve Perestroyka, Sovyetler rejiminin büyük liderlerinden olan Mihail Gorbaçov'un Sovyetlerin (SBKP) son dönemlerini yaşadığını görerek, ülkeyi ve siyasi düşünceyi yeniden diriltmek amacıyla demokratikleşme adına yaptığı bir dizi politik hamlenin genel adı olarak tanımlanabilir. Bu demokratikleşme reformları, yılında uygulanmaya başlanmış ve Aralık yılında Sovyetler Birliği rejiminin çöküşüyle sona ermiştir.

Glasnost(açıklık) veya Perestroyka (yeniden yapılandırma) anlamına gelen bu ekonomi politikaları, Sovyetlerin yıkılışına engel olamamış aksine demokratikleşme adına atılan özgürlük mantığı ülke içindeki muhalif grupların daha da güçlenmesini sağlamış ve devlet kısa sürede iç karışıklıklarla çalkalanmaya başlamıştır.

Glasnost ve Perestroyka Kim İlan Etti?

Glasnost (açıklık) Perestroyka (yeniden yapılandırma) ve Sovyetler Birliği'nin son döneminde Mihail Gorbaçov'un liderliğinde ülkede özellikle ekonomik sorunlara son vermek amacıyla uygulanmış bir politikaların tümüne verilen isimdir. Glasnost (açıklık) Perestroyka (yeniden yapılandırma), 'te uygulanmaya başlamış, Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla son bulmuştur.

Glasnost, bir anlamda fikir ve ifade özgürlüklerinin bir bileşkesi olarak görülebilir. Bu politikadaki amaç, özellikle Çernobil faciası sonrası yaşanan infialin ardından Sovyet toplumunda devlete ve yöneticilere karşı güven duyulmasına aracı olmaktı. Gorbaçov'un sosyalizm anlayışına göre, artık sosyalizmi kangren eden bir takım uygulamaların sona erdirilmesi şarttı ve bu ancak toplumun her düzeyinin katılabileceği, herkese söz hakkı tanınacak olan bir tartışma ortamıyla mümkün olabilirdi.

Sovyetler Birliği'nin çöküşünün 5 nedeni

Olga Ivshina
BBC Rusça Servisi

Image of the Soviet flag on parched, dry earth with cracks

25 Aralık günü Mihail Gorbaçov, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) liderliğinden istifa etti.

Bir gün sonra ülkenin parlamentosu, 15 devletin bağımsızlığını tanıdı ve Sovyetler Birliği resmen çöktü.

Kremlin'de, tarihte bir dönemin en güçlü ülkelerinden biri olan olan SSCB'nin orak ve çekiç sembollü kırmızı bayrağı indirildi.

'de yalnızca 54 yaşındayken iktidara gelen Gorbaçov, ekonomide durgunluk yaşayan ülkeye nefes aldırma amaçlı bir dizi reforma imza atmıştı.

Perestroyka adı verilen yeniden inşa ve yapılandırma amaçlı reformlar, kimine göre ülkenin sonunu getirdi. Kimileriyse Sovyetler Birliği'nin zaten kurtarılamayacak durumda olduğunu savunuyordu.

Sadece Rusya'da değil dünyanın geri kalanında da derin izler bırakan Sovyetler Birliği'nin çöküşünün arkasındaki nedenleri hatırlayalım.

1. Ekonomi

Sovyetler Birliği'nin en büyük sorunu, çöken ekonomiydi.

Diğer ülkelerdeki piyasa ekonomilerine karşılık Sovyetler Birliği'nde devlet güdümlü ekonomi politikaları yürütülüyordu.

Arabalardan ayakkabılara ve ekmeğe kadar, üretilecek her şeyin miktarını devlet belirliyordu.

Her bir vatandaşın bu ürünlere ne kadar ihtiyacı olduğunu, ürünlerin fiyatını ve insanların ne kadar ödemesi gerektiğine de yine devlet karar veriyordu.

Teoride etkin ve adil bir sistem amaçlanıyordu ancak pratikte sıkıntılar vardı. Arz talebe yetişemiyordu ve paranın varlığı anlamsızlaşıyordu.

Aslında insanların çoğu yoksul değildi; sadece temel ihtiyaç maddeleri yeterince olmadığı için, onlara erişmeleri de zordu. Örneğin bir araba almak için dahi yıllar süren bekleme listesine giriyordunuz. Bir mont ya da kışlık bot almak için saatlerce kuyrukta bekliyor, sonra size uygun numaranın kalmadığını öğrenip eli boş dönüyordunuz.

Sovyetler Birliği'nde insanlar bir şeyi satın almaktan (kupit) değil, bir şeyi ele geçirmekten (dostat) bahsediyorlardı.

Uzayda keşif için harcanan paralar ve 'li yılların sonundan itibaren birliğin ABD ile yaşadığı silah rekabeti de durumu kötüleştirdi.

Uzaya insan yollayan ilk ülke olan SSCB, aynı zamanda nükleer silahlara ve güçlü balistik füzelere sahipti. Ancak tüm bunlar oldukça maliyetliydi.

Sovyetler Birliği petrol ve doğalgaz gibi doğal kaynaklarla ayakta kalıyordu ancak 'li yılların başında petrol fiyatları çöktü ve zaten zayıf olan ekonomiye darbe vurdu.

Gorbaçov'un Perestroyka (Yeniden Yapılanma) politikası ekonomiye piyasanın bazı temellerini soktu ancak ekonomi, hızlı bir reformu kaldıramayacak kadar hantaldı.

Enflasyon hızla artıyordu. Tüketim mallarında da kıtlık yaşanıyordu.

'larda yetkililer milyonlarca insanın zaten kısıtlı olan varlıklarını ortadan kaldıracak bir parasal reform getirince, hükümete karşı tepkiler büyüdü.

Neden bugün önemli?

Tüketim mallarında yaşanan kıtlık Sovyetler Birliği sonrası toplum üzerinde kalıcı izler bıraktı.

Bir kuşak sonra dahi hâlâ temel ihtiyaçlara erişimin kısıtlanacağı korkusu hakim.

Seçim zamanları geldiğinde de bu güçlü duyguları manipüle etmek kolay oluyor.

2. İdeoloji

Gorbaçov'un Glasnost (Açıklık) politikası, baskıcı rejimin altında, on yıllar boyu soru sormadan ve şikayet etmeden, ses çıkarmaya korkarak yaşayan insanların ifade özgürlüğünü genişletmeyi amaçlıyordu.

Gorbaçov, yılları arasında Joseph Stalin yönetimi altında yaşanan baskının boyutunu gözler önüne seren tarihi arşivlerin açılmasını emrederek işe başladı.

Sovyetler Birliği'nin geleceği ve güç yapılarıyla ilgili, aynı zamanda ülkeyi ileriye götürecek reformlara dair tartışmaları da cesaretlendirdi. Komünist Parti'nin karşısına çıkarak çoklu parti sistemi fikrini de ortaya atan oydu.

Tüm bunlar toplumda birçok insanın, hükümet yetkililerinin tartışmasız seçim sonuçları ile ve atanarak yönetime geldiği Komünist parti iktidarının etkisiz, baskıcı ve yolsuzluğa açık olduğu fikrinin yayılmasına neden oldu.

Gorbaçov hükümeti seçim sisteminde özgürlük ve adalet getirmek için bazı adımlar da attı ama artık çok geçti.

Neden bugün önemli?

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, güçlü bir milliyetçi ideolojinin özellikle tamamen şeffaf ve demokratik olmayan bir ülkede ne kadar önemli olduğunu erken öğrendi.

Rusya ve Sovyet tarihindeki çeşitli dönemlerde kullanılan bazı kavramları devlet başkanlığı için bir ulusal ideal olarak kutsadı.

Rusya İmparatorluğu'nun görkemi, Stalin yönetiminde İkinci Dünya Savaşı'nda gösterilen kahramanlık ve fedakarlık, bunun yanı sıra 'li yıllardaki istikrar gibi unsurları, vatansever duyguları pekiştirmek için bir arada kullandı. Bu şekilde Rusya'da günümüzde yaşanan sorunları da göz ardı edebilmeyi amaçladı.

3. Milliyetçilik

Rusya İmparatorluğu'nun devamı olarak Sovyetler Birliği çok uluslu bir devletti.

Teoride eşit hakları olan ve kardeş 15 cumhuriyetten oluşuyordu.

Gerçekte ise Rusya çok daha büyük ve güçlüydü. Rus dili ve kültürü de çoğu bölgede daha baskındı.

Glasnot, diğer cumhuriyetlerdeki birçok insanın, Ukrayna'da 'larda yaşanan kıtlık, aynı zamanda Sovyet-Nazi ortaklığı altında batı Ukrayna ile Baltık devletlerinin ele geçirilmesi, İkinci Dünya Savaşı'nda çeşitli etnik grupların zorla tehcir edilmesi gibi olaylarla ilgili gözünü açmasına neden oldu.

Milliyetçilik ve özerklik talepleri de güçlendi.

Mutlu bir uluslar ailesi olarak Sovyetler Birliği fikri de silikleşti. Cumhuriyetlere daha fazla özerklik verecek reformlar getirme yönündeki çabalara rağmen, artık her şey için geçti.

Neden bugün önemli?

Eski Sovyet ülkelerinin önemli bir bölümü ile Rusya arasında, özellikle Rusya'nın rolü ve etkinlik alanı ile ilgili gerginlik devam ediyor.

Öte yandan Moskova ve Baltık ülkeleri arasındaki sorunlu ilişkiler, Avrupa ve ötesindeki jeopolitik ilişkileri şekillendirmeye devam ediyor.

4. Kalpleri ve zihinleri kaybetmek

Yıllar boyunca Sovyet halkına Batı'nın "çürüdüğü" ve oradaki insanların kapitalist yönetimler altında acılar çektiği söylendi.

Ancak 'li yılların sonunda seyahat olanakları ve sıradan insanlar arasındaki doğrudan iletişim arttıkça, bu iddia sorgulanmaya başladı.

Sovyet Birliği vatandaşları diğer ülkelerdeki yaşam standartlarını, kişisel özgürlükleri ve sosyal refah devletinin gelebileceği noktayı kendi ülkeleri ile karşılaştırdılar.

Kendi hükümet yetkililerinin yıllar boyunca uluslararası seyahatleri yasaklayarak, BBC Dünya Servisi gibi yabancı radyo kanallarının yayınını bozarak, aynı zamanda yabancı edebiyat eserleri ve filmleri sansürleyerek onlardan neleri saklamaya çalıştıklarını da gördüler.

Gorbaçov, Batı ile ilişkileri ilerleterek Soğuk Savaşı sonlandırdığı gerekçesiyle destek gördü ancak bunların istemsiz başka bir sonucu vardı. Sovyet halkının dış dünya ile teması güçlendikçe, başka ülkelere göre yaşam standartlarının daha düşük olduğunu gördüler. Gorbaçov ülke dışında giderek popülerleşirken, ülkesinde eleştirilerin hedefindeydi.

Neden bugün önemli?

Rusya hükümeti kendi çıkarı için medyanın verdiği mesajları manipüle etme konusunda adeta uzmanlaşmış durumda.

Dünyanın geri kalanı ile karşılaştırılmaktan kaçınmak adına, sıklıkla kendini tarihsel ve kültürel olarak eşi benzeri olmayan, etrafı düşmanlarla çevrilmiş bir yalnız kurt olarak konumlandırdı.

Rusya halkının dikkatini günlük hayatın sorunlarından başka bir yere çekmek için de, ülkedeki bilimsel buluşlar, İkinci Dünya Savaşı'ndaki başarı ve kültürel miras gibi unsurlar, medyanın başlıca anlatılarından biri oldu.

5. Liderlik

Gorbaçov, Sovyet ekonomisinin daha da fazla aşınmasını engellemek için radikal değişiklikler ve genel ahlaka ihtiyaç olduğunun farkındaydı. Ancak hedefine ulaşma yolundaki vizyonunun ne olduğu aslında belirsizdi.

Soğuk Savaşı bitirerek bir kahramana dönüştü belki ama ülkesinde hem insiyatifini yeterince kullanmadığını düşünen reform yanlıları hem de fazla ileri gittiğini düşünen muhafazakarlar tarafından eleştiriliyordu.

Bunun sonucu olarak Gorbaçov, iki tarafın arasını açtı.

Muhafazakarlar da Ağustos 'de Gorbaçov'u iktidardan indirmek için başarısız bir darbe girişiminde bulundu.

Bu darbe girişimi Sovyetler Birliği'ni kurtaramadığı gibi, sonunu da getirmiş oldu.

Bundan yaklaşık 3 gün sonra, darbe girişiminin liderleri ülkeden kaçmaya çalıştı ve Gorbaçov kısa süreliğine de olsa yeniden başa geldi.

Rusya'da Boris Yeltsin ve Sovyetler Birliği'nin kalanındaki diğer liderler de öne çıktı.

Bunu takip eden aylarda cumhuriyetler kendi bağımsızlık referandumlarını düzenlediler ve Aralık ayına gelmeden, Sovyet ülkelerinin kaderi de belirlenmiş oldu.

Neden bugün önemli?

Vladimir Putin, Rusya'nın en uzun süre iktidarda kalan liderlerinden biri.

Putin'in bu kadar uzun süre ayakta kalmasının bir sırrı da, Rusya'yı ilk sıraya koyması, en azından bunu yapıyor gibi görünmesi.

Gorbaçov uzun mücadelelerle elde edilmiş kazanımları, örneğin Sovyet askerlerini alelacele Doğu Almanya'dan geri çekmek gibi adımlarla feda etmekle suçlanırken, Vladimir Putin, Rusya'nın çıkarı için dişiyle tırnağıyla mücadele ettiği izlenimini veriyor.

Putin, Berlin Duvarı yıkıldığında Doğu Almanya'da Sovyet istihbarat servisi KGB için çalışıyordu ve Sovyet askerlerinin çekilmesi ile yaşanan kaosun doğrudan tanığıydı.

Bundan 30 yıl sonra halen NATO'nun Rusya sınırlarına yaklaşmasına sertçe karşı çıkıyor ve son olarak Ukrayna sınırında yaptığı askeri sığınaktan anlaşıldığı gibi, gücünü göstermeye de hazır.

Sovyetler Birliği'nin dağılmasının yılı: 'Pandora'nın kutusu' nasıl açıldı?

Milyonlarca öfkeli insan nefret ettikleri kişinin konuşmasını izlemek üzere televizyonlarının başında toplanmıştı. Evlerine son kez konuk ettikleri bu kişi; vakur görünmeye, üzüntüsünü ve hayal kırıklığını gizlemeye, "suçsuz" olduğunu anlatmaya uğraşıyordu. Sovyetler Birliği'nin ilk ve son devlet başkanı Mihail Gorbaçov'un 11 dakikaya sığan istifa konuşması, sadece kişisel bir tükeniş değildi. milyonluk dev bir ülkenin de hukuken son nefesiydi.

25 Aralık 'de yapılan o konuşmadan bu yana, yani bir zamanlar ABD ile dünyayı yöneten iki süper güçten biri olan Sovyetler Birliği'nin tarihe karışmasının üzerinden tam 30 yıl geçti.

74 yıllık imparatorluğun 15 parçaya bölünmesi sadece birliği oluşturan cumhuriyetleri etkilemedi. Sovyetler Birliği'nin dağılmasının, uluslararası alanda da devasa sonuçları oldu.

Sovyetler Birliği'nin dağılmasında elbette Batı'nın ambargosu gibi dış etkenler de rol oynadı ama bunlar da kısmen iç nedenlerle, Kremlin'in tercihleriyle bağlantılıydı. Örneğin, silahlanma ve uzay yarışına girilmesi ya da ekonomi sadece belirli alanlarda geliştiği için petrol fiyatlarının düşmesinden aşırı etkilenmesi gibi.

Dağılmaya giden süreç

Gorbaçov, 11 Mart 'te Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreteri seçildiğinde, ekonomik ve siyasi sorunların farkındaydı. Kısa süre sonra Batı medyasında da manşetlere çıkan iki önemli reformu uygulamaya başladı. Batı ile rekabetten nefes nefese kalan ekonomiyi yeniden yapılandırmak için "Perestroyka" (Yeniden Yapılanma), korku imparatorluğuna dönen ülkenin rahatlayabilmesi, daha açık ve özgür konuşabilmesi için de "Glasnost" (Açıklık) politikalarını en önemli hedefi haline getirdi.

"Glasnost" toplum tarafından hemen benimsendi ve Gorbaçov'un reformlarıyla on yıllar sonra yeniden ilk kez umutlanan halk siyasi sorunları o ana dek görülmemiş bir heyecanla konuşmaya, tartışmaya başladı. Ama üstten gelen baskının azalmasıyla başta Baltık cumhuriyetlerinde olmak üzere ayrılıkçı, milliyetçi ve muhalif hareketlerin önündeki duvar da yıkıldı.

"Perestroyka" cephesinde ise işler yolunda gitmiyordu. Batı ile neredeyse ölümüne rekabete giren Sovyet ekonomisi artık tıkanmıştı. Kaynaklarını ve önceliği silahlanmayla uzay yarışına ayıran ekonomi-bugüne benzer şekilde-enerji ithalatından gelecek gelire bağımlı olmuştu; çeşitlik sağlayamamış ve vatandaşlarının en temel ihtiyaçlarını bile karşılayamaz hale gelmişti. Oysa, komünizmin zamanla iktidardaki bir grubun ayrıcalıklı hakimiyetine dönüştüğü ülkede vatandaşların ulaşamadığı malları hatta daha lükslerini dilediğince tüketen bir sınıf da vardı.

Gorbaçov'un toplum tarafından benimsenen reformları işte bu ayrıcalıklı sınıfın direnişiyle karşılaştı. İktidar ikiye bölünmüştü: Değişimi destekleyen liberaller ve görünüşte ideolojik nedenlerle karşı çıkan ama aslında ayrıcalıklarını kaybetmekten korkan "şahinler" yani sertlik yanlıları.

'Pandora'nın Kutusu' açılınca

İki grup arasında dengeyi sağlamaya çalışan Gorbaçov bir süre sonra "Pandora'nın Kutusu"nu açtığını anladı ve frene basma ihtiyacı duydu. Tetiklediği depremin sonuçlarından korkmuştu. Ülkeyi dönüştürmekte kararlı liderin yerine bir adım ileri iki adım geri atan kararsız ve kafası karışık biri gelmişti. Bu noktada halkın desteğini kaybetmeye başladı çünkü reformlarını umutla destekleyenler yarı yolda bırakılmış, ihanete uğramış duygusuna kapıldı.

"Pandora'nın Kutusu" gerçekten de açılmıştı.

Baltık'tan başlayarak ülkenin her yerinden isyan, çatışma ve kargaşa haberleri geliyordu. Örneğin Estonya kendi yasalarının Sovyet yasalarından üstün olduğunu açıklamış, Kafkasya'da Karabağlı Ermeniler Azerbaycan'dan tek yanlı bağımsızlık ilan etmişti. Hemen hemen yer yerde "halk cephesi" adında muhalif örgütler kuruluyordu.

Liberallerin "çok yavaş", tutucuların "fazla hızlı" gitmekle suçladığı Gorbaçov ilk çok adaylı seçimlere izin verdi ama ipleri gevşetmek için attığı her adım artık bağımsızlık rüzgârını daha da güçlendiriyordu.

Boris Yeltsin'in rolü

Sovyetler Birliği'nin dağılmasında çokça göz ardı edilen önemli bir konu var: Boris Yeltsin ile Gorbaçov arasındaki kişisel husumet.

Gorbaçov iktidara gelince liberal kanattan Yeltsin'i Komünist Parti'nin Moskova bölümünün başına atamış ve ülkeyi yöneten Politbüro'nun yedek üyesi yapmıştı. Popülist bir politikacı olan Yeltsin, işe metroyla gitmeye başlayınca ayrıcalıklı yöneticilerden nefret eden Moskovalıların bir anda sevgilisi oldu. yılında iktidarı reformlarda yavaş kalmakla eleştiren Yeltsin Politboro'dan istifa edince Gorbaçov onu sorumsuzlukla suçlayarak görevinden aldı.

Bu sırada garip bir olay yaşandı: İntihar mı, kalp krizi mi, yoksa saldırı mı olduğu anlaşılamayan gizemli bir hadise sonucu Yeltsin hastaneye kaldırıldı. Gorbaçov'un kendisinin görevden alınacağı toplantıya hasta yatağından kalkıp gelmesini istemesine, "Bu ahlaksız ve insanlık dışı hareketi hiçbir zaman affetmeyeceğim" diye tepki gösteren Yeltsin, Sovyet liderine açıkça savaş açtı. yılında yeni oluşturulan Halk Temsilcileri Kongresi'ne bağımsız aday olarak seçilmeyi başaran Yeltsin muhalefet lideri konumuna yükseldi ve iktidara karşı yüz binlerce kişinin katıldığı gösteriler düzenlemeye başladı. yılında Komünist Parti'den istifa etti, ertesi yıl Rusya'nın ilk başkanı seçildi. Hemen ardından Rusya Federasyonu bağımsızlık kararı aldı.

Bu sırada Doğu Avrupa'da tarihi gelişmeler başlamış, Berlin Duvarı sonlarında yıkılmıştı. Ülkesinin de parçalanma sürecine gittiğini gören Gorbaçov, 17 Mart 'de son bir hamleyle Sovyetler Birliği'nin geleceğine ilişkin bir referandum düzenledi. Birliği oluşturan 15 cumhuriyetten altısının boykot ettiği oylamaya katılanların yüzde 78'i Sovyetler Birliği'nin devamı yönünde oy verdi.

19 Ağustos darbesi

Umutlanan Gorbaçov Sovyetler Birliği'nin kuruluşuyla ilgili belgenin yerini alacak yeni bir Birlik Anlaşması hazırlanmasını istedi. Böylece Sovyetler büyük ölçüde bağımsız cumhuriyetlerden oluşan bir federasyona dönüşecekti. Asıl sürpriz ise, Gorbaçov'a isyanın başını çekmeye başlayan Rusya Federasyonu'nun da anlaşmayı 20 Ağustos tarihinde imzalayacağını açıklamasıydı.

Ancak bir gün önce, 19 Ağustos'ta, Gorbaçov'un Kırım'da tatilde bulunduğu sırada, aralarında savunma ve içişleri bakanıyla KGB başkanının da bulunduğu bir grup "şahin" üst düzey yetkili darbe girişiminde bulundu. Yeltsin'in tankın üzerine çıkarak başlattığı direniş, zaten kötü örgütlenen darbenin sadece iki buçuk günde çökmesini sağladı.

21 Ağustos gecesi Gorbaçov Moskova'ya döndüğünde hâlâ devlet başkanıydı ama fiili iktidar darbeyi engelleyen Yeltsin'in eline geçmişti. İntikam saatinin geldiğini düşünen Yeltsin, her toplantıda Gorbaçov'u kameraların önünde aşağıladı, hakaret etti, dalga geçti. 24 Ağustos'ta Gorbaçov, Komünist Parti Genel Sekreterliği'nden istifa etti.

6 Kasım'da Rusya Federasyonu topraklarında Komünist Parti'yi yasaklayan Yeltsin, 8 Aralık'ta Ukrayna ve Beyaz Rusya liderleriyle Sovyetler Birliği'nin yerine Bağımsız Devletler Topluluğu'nu (BDT) kurarak öldürücü darbeyi indirdi. Artık olmayan bir ülkenin başkanına dönüşen Gorbaçov'un 25 Aralık'taki istifası artık sadece bir formaliteydi. Bu olaydan 8 yıl 5 gün sonra onun koltuğuna oturan Yeltsin'in de televizyondan istifa konuşması yapması ise kaderin cilvesiydi.

Uzmanlar ne diyor?

"Sovyetler Birliği neden dağıldı" sorusunu yönelttiğimiz ikisi Rus biri Türk üç uzmanın değerlendirmeleri şöyle:

Sergey Markov-Rusya Siyasi Araştırmalar Enstitüsü Başkanı:

"Sovyetler içeride çok gelişmiş, eğitim, sağlık, ekonomi ve teknoloji bakımından ilerlemişti. Fakat siyasi devlet yapısı geride, neredeyse 'lerin düzeyindeydi. Dolayısıyla değişim başladığı zaman sistem yeniliklere dayanamadı ve çöktü. Ülkenin siyasi yönetimi de yaşlıydı ve tecrübesizdi, yeni krizlerin ne anlama geldiğini bilmiyordu. Kriz patlak verince her şey felç oldu ve sonuçta ülke dağıldı."

Halil Akıncı-Eski Moskova Büyükelçisi-Türk Konseyi Kurucu Genel Sekreteri:

Rusya geleneksel olarak otokrasiye dayanır. Gorbaçov'un reformları merkezin gücünü zayıflatınca sistem çöktü. Sovyet iktidarı üç ayak üzerine kurulmuştu: Siyasi, ekonomik ve enformasyon tekeli. Siyasi tekel zayıflamıştı, ekonomi kötüydü, gelişen teknoloji sayesinde, örneğin yabancı radyoların dinlenmesiyle enformasyon tekeli de çöktü. Dönemin muhalefet lideri Yeltsin'in Sovyetleri yıkmak istemesinin nedeni, Müslüman Orta Asya cumhuriyetlerini kambur olarak görmesi ve esas olarak Ukrayna ve Belarus'la üçlü bir Slav birliği kurmayı planlamasıydı.

Vladimir Vasilyev-Rusya Bilimler Akademisine bağlı ABD ve Kanada Enstitüsü Öğretim Üyesi:

"Sovyetler, o dönemdeki yöneticilerinin hainliği yüzünden yıkıldı. Gorbaçov'u, Dışişleri Bakanı Eduard Şevardnadze'yi ve Politbüro'nun önemli üyesi Aleksandr Yakovlev'i kastediyorum. Sovyetler Birliği'nin yıkılması planının temeli yılında atıldı yani Gorbaçov'un başa gelmesiyle süreç başladı. Gorbaçov yanına Şevardnadze ve Yakovlev'i alarak "perestroyka"yı başlattı. Amaç Sovyetleri yıkarak kapitalizmi getirmekti. Bunu yapmak için de "Soğuk Savaşı" kaybetmek gerekiyordu, öyle de oldu. Sovyetler kapitalizme yenik düştü. "

nest...

110395 110396 110397 110398 110399