DÜNYA’NIN EKL
Dünya, kutuplardan hafifçe bask, Ekvator’dan ikin kendine has bir ekle sahiptir. Buna geoit denir. Dünya’nn geoit ekli, kendi ekseni etrafnda dönüü srasnda oluan, merkez kaç kuvvetiyle savrulmas sonucu meydana gelmitir.
Dünya’nn eklinin Sonuçlar
· Ekvator’un uzunluu tam bir meridyen dairesinin uzunluundan daha fazladr.
· Ekvator yarçap, kutuplar yarçapna göre 21 km daha uzundur.
· Dünya’nn eklinden dolay, güne nlar yeryüzüne farkl açlarla düer.
· Scaklk daln etkiler. Ekvator’dan kutuplara doru gidildikçe scaklk deerleri düer.
· Dünya’nn eklinden dolay, Dünya’nn bir yars karanlkken dier yars aydnlktr. Aydnlanma çizgisi daire biçiminde olur. Buna aydnlanma çemberi de denir.
· Kutuplar, Dünya’nn merkezine (Ekvator’a göre) daha yakndr. Bunun sonucu olarak, yerçekimi Ekvator’da az, kutuplarda daha fazladr.
· Dünya’nn kendi ekseni etrafndaki dönü hz Ekvator’dan kutuplara gidildikçe azalr.
· Ekvator’dan kutuplara gidildikçe, paralel boylar ve meridyenler aras mesafe azalr.
· Dünya’nn eklinden dolay, harita çizimlerinde hatalar meydana gelir.
· Kutup yldznn görünüm açs bulunduumuz yerin enlem derecesini verir.
Enlem Ve Etkileri
Enlem: Yerkürede herhangi bir noktann ekvatora olan uzaklnn aç cinsinden deeridir.
· Güne nlarnn düme açs kutuplara doru küçülür. Inlarn atmosferdeki yolu uzar. Tutulma ve kayp oran artar ve scaklk ta kutuplara doru azalfunduszeue.info enlem etkisi denir. Örnein ülkemizde güneyden kuzeye gidildikçe scaklk azalr
· Ekvatordan kutuplara gidildikçe denizlerin scakl ve tuzluluu kutuplara doru azalr.
· Matematik iklim kuaklar oluur
· Bitki örtüsü kutuplara doru aralksz kuaklar oluturur. Ekvatorda geni yaprakllar orta kuakta geni ve ine yaprakllar (karma ) daha kuzey enlemlerde ise ine yaprakl ormanlar yer alr
· Ekvatordan kutuplara gidildikçe Tarmn yükselti snr, Toktaan kar snr (Daimi kar snr), Orman üst snr kutuplara doru azalr.
· Akarsularn donma süresi kutuplara doru uzar.
· Ekvatordan kutuplara gidildikçe Gece gündüz arasndaki zaman fark kutuplara doru artar.
· Ekvatordan kutuplara gidildikçe Dünyann çizgisel dönü hz kutuplara doru azalr.
· Ekvatordan kutuplara gidildikçe paralellerin dereceleri büyür boylar ksalr
· Ekvatordan kutuplara gidildikçe yerçekimi artar
· Ekvatordan kutuplara gidildikçe atmosferin kalnl azalr
Ayn Enlem Üzerindeki Merkezlerde Ortak Özellikler
· Ekvatora ve kutuplara eit uzaklktadrlar.
· Güne nlarn ayn açyla alrlar.
· Gece- gündüz süreleri birbirine eittir.
· Dünyann çizgisel dönü hz ayndfunduszeue.info nedenle günein dou ve bat(tan ve grup) süreleri ayndr.
· Ayn iklim kuandadrlar. Fakat ayn iklim özellii görülmeyebilir (özel konum artlarndan dolay bunlar: yükselti,denizellik,akntlar,yerekilleri,rüzarlar vb).
· ki meridyen arasndaki mesafe ayndr
· KYK’de kuzey kutup yldznn görünüm açs ayndfunduszeue.info yldz dünyann eklinin bir sonucu olarak GYK’de görülmez
Boylam Ve Etkileri
Boylam: Herhangi bir noktann balangç meridyenine olan uzaklnn aç cinsinden deeridir.
· Boylamn tek etkisi yerel saat farklar oluturmasdr.
Yalnzca ekinoks tarihlerinde (21 mart eylül) ayn boylam üzerindeki noktalarda güne tam doudan doar ve tam batdan batar.DÜNYANIN GÜNLÜK HAREKET VE SONUÇLARI
Dünya dahil tüm gezegenler kendi eksenleri etrafnda dönmektedirler , bu harekete günlük hareket veya eksen hareketi ad verilmektedir. Dünyamzn günlük hareketinin süresi 24 saattir ve bu hareketin yönü batdan douya doru dönmektedir. Bu dönüü srasnda ortalama hz , Ekvator üzerinde km saattir. bu hzn deeri Ekvatordan kutuplara doru azalmaktadr. Tam kutup noktalarna gelindii zaman hzn deeri sfr olmaktadr.Dünyann bir saatteki bu hzna çizgisel hz ad verilmektedir. Çizgisel hzn deerinin Ekvator ile kutuplar arasnda farkllk göstermesinin bir sonucu olarak iki önemli olay ortaya çkmaktadr :
1. Günein doma batma an Ekvatordan kutuplara doru uzamaktadr.
2. Ayn boylam üzerinde yer alan tüm noktalarda yerel saat ayn olmaktadr.
Dünyann Günlük Hareketinin Sonuçlar :
Gece ve gündüzün olumas ,
Gece ve gündüzlerin birbirlerini takip etmesi ,
Dünya üzerinde yer alan bir yerin gün içinde Güne nlarn alma açsnn deimesi ,
Gece ve gündüzlerin olumasnn bir sonucu olarak günlük scaklk farklarnn ortaya çkmas ,
Günlük scaklk farklarna bal olarak mekanik çözülmenin artmas , meltem rüzgarlar olumas,
Atmosferdeki hava akmlar sapmaya uramas ,
300 - 600 Kuzey ve Güney enlemlerinde dinamik kökenli basnç merkezlerinin ortaya çkmas ,
Okyanus akntlarnn halkalar oluturmas ve sapmaya uramas ,
Ayn enlem üzerinde yer alan kentlerde Günein dou ve bat saatlerinin farkllk göstermesi ,
Yerel saat farklarnn ortaya çkmas.
DÜNYANIN YILLIK HAREKET ve SONUÇLARI
Yörünge Hareketi :Dünyann güne çevresinde dönerken izlemi olduu yola yörünge , meydana getirdii düzleme de yörünge düzlemi (ekliptik düzlem) denir. Dünyamzn yörüngesi yandaki ekilde de görüldüü gibi elips eklindedir. Dünyann bu yörünge hareketine yörünge hareketi veya yllk hareket ad verilmektedir.
Dünyann yörünge hareketi gün 6 saatte gerçekleme ve buna bir yl denilmektedir. Dünyann yapm olduu elips yörüngenin bir sonucu olarak ortaya çkan özellikler unlardr ;
1. Dünyann Günee olan uzakl sürekli deiir. Yl içinde Dünyann Günee en yakn olduu ana günberi ( perihel ) , en uzak olduu konuma ise gün öte ( aphel ) ad verilir. Günee en yakn tarih 3 Ocak , en uzak olduunda ise tarih 4 Temmuzdur. Dikkat edilirse Dünyann günee yakn olduu tarihe baklrsa Dünya Günee yaklatnda Kuzey yarmkürede en souk zaman yaanyor. NOT: Dünyamzn snmasnda etkili olan en önemli etken Güne nlarnn geli açsdr.
2. Dünyann yörüngedeki hz yl içinde deiir. Dünya Günee yaklatnda hz artar , uzaklatnda ise hz yavalar .
funduszeue.infoar Ekinoksuna(23 Eylül) iki günlük gecikmeyle girilir.
4. Kuzey yarmkürede yaz mevsimi Güney yarmküreden daha uzundur.
5. Kuzey ve güney yarmkürelerde mevsim süreleri birbirlerinden farkldr.
EKSEN EKL VE SONUÇLARI :
Ekvator ile Yörünge düzlemi arasnda 230 27 'lk bir aç bulunmaktadr. Bir bakma Dünya Güne etrafnda yörünge hareketini yaparken bu aç ile dönmektedir. Eksen eikliinin bir sonucu ortaya çkan özellikler unlardr ;
Dönenceler meydana gelir. Dönence: kuzey ve güney yarm kürelerde güne nlarnn en son dik geldii noktalara denir. Kuzey yarmküre de Yengeç Dönencesi (230 27 Kuzey) Güney yarmkürede ise olak dönencesi (230 27Güney) bulunmaktadr.
Matematik iklim kuaklar oluur.
Güne nlarnn düme açs yl boyunca deiir. Güne nlar yl içinde dönencelere birer kez, dönenceler arasna da ikier kez dik açyla düerler. Dönenceler dnda hiçbir yere güne nlar dik olarak dümez. Ülkemiz matematik konumu itibaryla dönenceler dnda yer almaktadr bu nedenle Güne nlar dik açyla dümez. Yl içinde 21 Haziran'da en büyük açyla , 21 Aralk'ta ise en küçük açyla dümektedir.
Mevsimler oluur. Dört mevsimin tek yaand kuak lman kuaktr. Sebebi : güne nlarnn düme açsnda yl boyunca deiikliin fazla olmasdr. Tropikal kuakta yl boyunca yaz , Kutup kuanda ise yl boyunca k mevsimi yaanmaktadr.
Ayn tarihlerde kuzey ve güney yarmkürelerde farkl mevsim yaanmas.
Gece gündüz uzunluunun sürekli deifunduszeue.info deiim en az Ekvator'dadr. Kutuplara doru gidildikçe gece gündüz deiimi artar.
Günein dou ve bat konumu ile saatinin deimesi.
Muson rüzgarlarnn olumas.
Aydnlanma dairesinin sürekli deimesi.
Kutup bölgelerinde 24 saatten uzun gece ve gündüzlerin olumas. Örnek: Kutup noktalarnda 6 ay gündüz, 6 ay gece yaanmas.
***Dönence ve matematik iklim kuaklarnn olumasnda sadece eksen eiklii etkilidir. Dierlerinin olumasnda eksen eiklii ile birlikte yllk hareketin de etkisi vardr.
EKSEN EKL OLMASAYDI; (Ekvator düzlemi ile ekliptik (yörünge düzlemi ) üst üste çaksayd veya yer ekseni ekliptii dik olarak kesseydi)
Dönenceler olumazd. ( dönencelerin yerini eksen eiklii belirler )
Mevsim deimesi olmazd. ( Güne nlarnn geli açs deimedii için )
Güne nlar sadece Ekvatora dik gelirdi.
Aydnlanma dairesi sürekli kutup noktalarna teet geçerdi.
Gece gündüz süreleri birbirine eit olurdu.
Günein dou-bat konumu ve saati deimezdi.
EKSEN EKL 10°OLMASI DURUMUNDA MEYDANA GELEBLECEK OLAYLAR :
Güne nlarnn dik geldii alan daralrd. Dönenceler 100 Kuzey ve güney enlemlerinden geçerdi.
Kutup kua ve tropikal kuan alanlar daralrken , lman kuak genilerdi. Kutup daireleri 800 enleminden geçerdi.
Yurdumuzda yazlar daha serin, klar daha lk olurdu.
Kutup ve lman kuakta scaklk ortalamas azalrken tropikal kuakta scaklk ortalamas artard.
Gece-gündüz arasndaki zaman fark azalrd.
*** Eksen eikliinin 23°27' dan daha büyük olmas durumunda ise yukarda anlatlan olaylarn tam tersi bir durum yaanrd. Eksen eiklii deimMEVSMLER
21 HAZRAN (YAZ SOLTST ) :
21 Haziranda Güne nlar Ekvatorun 230 27 Kuzeyinde yer alan Yengeç Dönencesine dik olarak gelmektedir. Bu duruma bal olarak
a) Kuzey yarmkürede yaz mevsimi güney yarmkürede ise k mevsimi yaanr.
b) Bir noktann kuzeyine doru gidildikçe gündüzlerin süresi artar gecelerin süresi ise ksalr.
c) Kuzey yarmkürede en uzun gündüz en ksa gece yaanr Güney yarmkürede en ksa gündüz en uzun gece yaanr.
d) Yengeç dönencesine güne nlar dik açyla geldii için gölge boyu sfrdr.
e) Bu tarihten sonra kuzey yarmkürede gündüzler ksalmaya geceler ise uzamaya balar.
f) Kuzey kutup dairesinde 24 saat gündüz Güney kutup dairesinde ise 24 saat gece yaanr.
21 ARALIK(KI SOLTST ):
21 Aralkta Güne nlar Ekvatorun 230 27 güneyinde yer alan Olak Dönencesine dik olarak gelmektedir. Bu duruma bal olarak ; a) Kuzey yarmkürede k mevsimi güney yarmkürede ise yaz mevsimi yaanr. b) Bir noktann güneyine doru gidildikçe gündüzlerin süresi artar gecelerin süresi ise ksalr. c) güney yarmkürede en uzun gündüz en ksa gece yaanr kuzeyyarmkürede en ksa gündüz en uzun gece yaanr. d) Olak dönencesine güne nlar dik açyla geldii için gölge boyu sfrdr. e) Bu tarihten sonra Güney yarmkürede gündüzler ksalmaya geceler ise uzamaya balar. f) Kuzey kutup dairesinde 24 saat gece Güney kutup dairesinde ise 24 saat gündüz yaanr. 21 MART - 23 EYLÜL DURUMU( EKNOKS )
Bu tarihlerde Güne nlar ekvatora dik açyla dümektedir. Yaanan mevsimler dnda her ey ayndr. a) Dünyann her yerinde gece ve gündüz süresi eittir. b) Ekvatorda gölge boyu sfrdr. c) Kuzey ve güney yarmkürelerde enlem numaralar ayn olan yerlerin Güne nlarn alma açs ayndr. d) Bir boylam üzerindeki tüm noktalarda Güne ayn saatlerde doar ve akam ayn saatlerde batar. GÖLGE YÖNLER
Yandaki ekilde de görüldüü gibi kuzey yarmkürede yengeç dönencesinin kuzeyinde kalan yerlerde gölge yönü daima kuzeydir. Güney yarmkürede ise olak dönencesinin güneyinde kalan yerlerde gölge yönü daima güneydir. dönenceler arasnda kalan yerlerde ise tarihlere göre gölge yönleri deimektedir. Örnein 21 Haziranda Yengeç dönencesinin güneyinde kalan yerlerde gölge yönü güneydir. 21 Aralk tarihinde ise Olak Dönencesinin güneyinde kalan yerlerde gölge yönü güney , kuzeyinde kalan yerlerde ise gölge yönü kuzeydir. Ekinoks tarihlerinde ise Ekvatorun kuzeyinde kalan yerlerde gölge yönü kuzey , güneyinde kalan yerlerde gölge yönü güneydir. |
Enlem-sıcaklık ilişkisi, enlem ile sıcaklık dağılışı arasındaki sıkı ilişkiyi ifade eden kavram. Ekvatordan uzaklaşıldıkça Dünya'nın geoit şeklinin bir sonucu olarak; güneş ışınlarının yere düşme açısı küçülür, yani ışınlar yere daha eğik açıyla gelirler. Eğik gelen güneş ışınlarının ısıtma gücü dik gelen ışınlara nispeten daha düşüktür. Çünkü;
Bu ısıtma gücünün azalmasıyla birlikte ekvatordan kutuplara doğru sıcaklık azalışN1 gösterir. Enlem-sıcaklık ilişkisi Dünya üzerindeki sıcaklığın dağılışında en önemli etkenlerden biridir. Buna bağlı olarak;
çamaşır makinesi ses çıkarması topuz modelleri kapalı huawei hoparlör cızırtı hususi otomobil fiat doblo kurbağalıdere parkı ecele sitem melih gokcek jelibon 9 sınıf 2 dönem 2 yazılı almanca 150 rakı fiyatı 2020 parkour 2d en iyi uçlu kalem markası hangisi doğduğun gün ayın görüntüsü hey ram vasundhara das istanbul anadolu 20 icra dairesi iletişim silifke anamur otobüs grinin 50 tonu türkçe altyazılı bir peri masalı 6. bölüm izle sarayönü imsakiye hamile birinin ruyada bebek emzirdigini gormek eşkiya dünyaya hükümdar olmaz 29 bölüm atv emirgan sahili bordo bereli vs sat akbulut inşaat pendik satılık daire atlas park avm mağazalar bursa erenler hava durumu galleria avm kuaför bandırma edirne arası kaç km prof dr ali akyüz kimdir venom zehirli öfke türkçe dublaj izle 2018 indir a101 cafex kahve beyazlatıcı rize 3 asliye hukuk mahkemesi münazara hakkında bilgi 120 milyon doz diyanet mahrem açıklaması honda cr v modifiye aksesuarları ören örtur evleri iyi akşamlar elle abiye ayakkabı ekmek paparası nasıl yapılır tekirdağ çerkezköy 3 zırhlı tugay dört elle sarılmak anlamı sarayhan çiftehan otel bolu ocakbaşı iletişim kumaş ne ile yapışır başak kar maydonoz destesiyem mp3 indir eklips 3 in 1 fırça seti prof cüneyt özek istanbul kütahya yol güzergahı aski memnu soundtrack selçuk psikoloji taban puanları senfonilerle ilahiler adana mut otobüs gülben ergen hürrem rüyada sakız görmek diyanet pupui petek dinçöz mat ruj tenvin harfleri istanbul kocaeli haritası kolay starbucks kurabiyesi 10 sınıf polinom test pdf arçelik tezgah üstü su arıtma cihazı fiyatları şafi mezhebi cuma namazı nasıl kılınır ruhsal bozukluk için dua pvc iç kapı fiyatları işcep kartsız para çekme vga scart çevirici duyarsızlık sözleri samsung whatsapp konuşarak yazma palio şanzıman arızası