Lasalo Biro

"Hiç kimse elinde bir kalem olmadığı zaman ya da sahip olduğu zaman daha akıllıca olmadığında daha aptaldı." Samuel Johnson .

Laszlo Biro adlı bir Macar gazeteci 1938 yılında ilk tükenmez kalem icat etti. Biro, gazete baskısında kullanılan mürekkebin çabucak kurumuş olduğunu ve kağıdın lekesiz bırakıldığını fark etti, böylece aynı tip mürekkep kullanarak bir kalem oluşturmaya karar verdi. Ancak daha kalın mürekkep normal bir kalem ucundan akmaz.

Biro, yeni bir nokta türü tasarlamak zorundaydı. Kalemini ucunda küçük bir bilye taşıyarak yaptı. Kalem kağıt boyunca hareket ettikçe, top döndürülmüş, mürekkep kartuşundan mürekkebi alıp kağıda bırakmıştır.

Biro'nun Patentleri

Tükenmez kalemin bu prensibi aslında deriyi işaretlemek için tasarlanmış bir ürün için John Loud tarafından sahip olunan bir 1888 patentine kadar uzanır, ancak bu patent ticari olarak soyulmamıştı. Biro, ilk kez 1938'de patentini aldı ve 1942'de kardeşi 1940'ta buraya göç ettikten sonra Haziran 1943'te Arjantin'de bir başka patent başvurusunda bulundu.

İngiliz hükümeti, II. Dünya Savaşı sırasında lisans haklarını Biro'nun patentine aldı. İngiliz Kraliyet Hava Kuvvetleri, dolma kalemlerin yaptığı gibi savaş uçaklarındaki yüksek irtifalarda sızmayacak yeni bir kaleme ihtiyaç duyuyordu. Tükenmezin Hava Kuvvetleri için başarılı performansı, Biro'nun kalemlerini dikkat çekici hale getirdi. Ne yazık ki, Biro kalemi için bir ABD patentine hiç sahip olmadı, bu yüzden İkinci Dünya Savaşı sona erdiğinde bile yeni bir savaş başladı.

Tükenmez Kalemler Savaşı

Yıllar boyunca genel olarak kalemlere pek çok iyileştirme yapıldı ve bu, Biro'nun icadı ile ilgili haklar üzerinde bir savaşa yol açtı. Arjantin'de yeni kurulan Eterpen Şirketi, Biro kardeşlerin patentlerini aldıktan sonra Biro kalemini ticarileştirdi. Basın, yazma aracının başarısını memnuniyetle karşıladı çünkü bir yıl boyunca yeniden doldurmadan yazabiliyordu.

Daha sonra, Mayıs 1945'te, Eversharp Şirketi, Arjantin Biro Kalemlerine özel haklar elde etmek için Eberhard-Faber ile işbirliği yaptı. Kalem, “kılcal eylem” anlamına gelen “Eversharp CA” olarak yeniden adlandırıldı. Kamu satışlarından önce baskı aylarına bırakıldı.

Eversharp / Eberhard, Chicago'da bir işadamı olan Eterpen ile anlaşmayı kapattıktan bir aydan az bir süre sonra, Milton Reynolds, Haziran 1945'te Buenos Aires'i ziyaret etti. Biro kalemini bir mağazadayken fark etti ve kalem satış potansiyelini fark etti. Birkaç örnek aldı ve Eversharp'ın patent haklarını göz ardı ederek Reynolds International Pen Company'yi başlatmak için Amerika'ya döndü.

Reynolds, Biro kalemini dört ay içinde kopyaladı ve ürününü 1945 yılının Ekim ayı sonuna kadar satmaya başladı. "Reynolds Roket" adını verdi ve onu New York City'deki Gimbel'in mağazasında kullanıma açtı. Reynolds'un taklitçiliği Eversharp'ı piyasaya sürdü ve hemen başarılı oldu. Her biri 12,50 ABD doları olan 100.000 dolar değerindeki kalemler, ilk gününü piyasada sattılar.

İngiltere çok geride değildi. Miles-Martin Pen Company ilk tükenmez kalemleri 1945 Noel'de halka sattı.

Tükenmez Kalem bir Fad Oldu

Tükenmez kalemlerin doldurulmadan iki yıl boyunca yazılması garantilendi ve satıcılar lekelenmeye karşı olduklarını iddia ettiler.

Reynolds kalemini "su altında yazabilecek" biri olarak tanıttı.

Daha sonra Eversharp, Eversharp'un yasal olarak satın aldığı tasarımı kopyalamak için Reynolds'a dava açtı. John Loud'ın 1888 tarihli patenti, herkesin iddialarını geçersiz kılacaktı, ama kimse o zaman bunu bilmiyordu. Satışlar her iki rakip için de fırladı, ancak Reynolds'un kalemi sızıntı ve atlama eğilimi gösterdi. Yazmak çoğu zaman başarısız oldu. Eversharp'ın kalemi de kendi reklamlarına uymadı. Eversharp ve Reynolds için çok yüksek miktarda kalem iadesi gerçekleşti.

Tüketici mutsuzluğu nedeniyle tükenmez kalem soluğu sona erdi. Sık fiyat savaşları, kalitesiz ürünler ve ağır reklam maliyetleri 1948 yılına kadar her iki firmaya da zarar verdi. Orijinal 12,50 dolarlık satış fiyatı kalem başına 50 sentten daha azına düştü.

Jotter

Bu arada, dolma kalemler Reynolds'un şirketi katlandığı için eski popülaritesini yeniden canlandırıyordu.

Sonra Parker Pens, ilk tükenmez kalem olan Jotter'i Ocak 1954'te tanıttı. Jotter, Eversharp veya Reynolds kalemlerinden beş kat daha uzun bir süre yazdı. Çeşitli nokta boyutları, dönen kartuş ve büyük kapasiteli mürekkep doldurma makineleri vardı. Hepsinden iyisi, işe yaradı. Parker, bir yıldan az bir sürede 2,95 dolar ile 8,75 dolar arasında 3,5 milyon Jotter sattı.

Tükenmez Kalem Savaşı Kazandı

1957 yılında, Parker, tükenmez kalemlerinde tungsten karbür dokulu bilyalı rulman tanıttı. Eversharp, ciddi bir mali sıkıntının içinde idi ve dolma kalem satmaya geri dönmeye çalıştı. Şirket kalem bölümünü Parker Pens ve Eversharp'a sattı ve nihayet 1960'larda varlıklarını tasfiye etti.

Sonra Bic geldi

Fransız Baron Bich, ismini 'H' düşürdü ve 1950'de BIC adında kalem satmaya başladı. 50'li yılların sonlarında BIC, Avrupa pazarının yüzde 70'ini elinde tuttu.

BIC, 1958'de New York merkezli Waterman Kalemlerinin yüzde 60'ını satın aldı ve 1960'ta Waterman Kalemlerinin yüzde 100'üne sahipti. Şirket, ABD'de 29 sente 69 sente kadar tükenmez kalemler sattı.

Tükenmez Kalemler Bugün

BIC, 21. yüzyılda pazara hakimdir. Parker, Sheaffer ve Waterman, dolma kalemler ve pahalı tükenmez kalemlerin daha küçük lüks pazarlarını ele geçiriyor. Laszlo Biro'nun kaleminin son derece popüler modern versiyonu olan BIC Crystal, günlük 14 milyon adetlik satış rakamına sahip. Biro hala dünyanın bir çok yerinde kullanılan tükenmez kalem için kullanılan genel adıdır.

Sky_Blue/iStock

Bu sesli yayına Bilim Genç Spotify, Google Podcasts, Apple Podcasts ve YouTube kanalları üzerinden de ulaşabilirsiniz.

1930’lu yıllarda yaşadığınızı düşünün. Ailenize ya da bir arkadaşınıza mektup yazacaksınız. Dolma kalemi aldınız elinize ve başladınız yazmaya. Derken... Hay aksi! Kalemden mürekkep sızıyor. Mektubunuz mahvoldu! Yeni bir kâğıt alıp başka bir dolma kalemle tekrar başladınız yazmaya. Aman! Bu kez de elinizi yanlışlıkla kâğıda sürdünüz ve mürekkep geç kuruduğu için kâğıdın her tarafına dağıldı. Canınızı sıkmayın! Dünyanın başka bir yerinde benzer sıkıntıları yaşayan Biro kardeşler icatlarıyla hem kendilerinin hem de sizin sorununuza çare buldu bile: tükenmez kalem.

Gudella/iStock

Tükenmez Kalemi Kim İcat Etti?

Günümüzden binlerce yıl önce insanlar ucu sivri aletlerle taşların ve kil tabletlerin üzerine yazılar yazdı. Zaman geçtikçe bu malzemeler yerini papirüs, parşömen ve bugünkü kâğıda bıraktı. Eski Mısırlılar yazı yazmak için ince kamış şeritlerinden yapılmış ucu sivri kalemler kullanıyordu. Kalem ucunu, ezilen çeşitli bitkilerin suyla karıştırılmasından elde ettikleri mürekkep benzeri sıvıya batırarak yazıyorlardı. Zamanla yazı yazmak için kullanılan aletler de giderek çeşitlendi. Bugün kullandığımız tükenmez kalemin icadı içinse 20. yüzyılı beklemek gerekiyordu.

ABD’li John J. Loud 1880’li yıllarda tükenmez kaleme benzer bir kalem geliştirmişti. Loud bunu deri üzerine işaretleme yapmak için kullanıyordu. Ama bu kalem deri üzerinde işe yarasa da iş kâğıt gibi pürüzsüz bir yüzeye yazmaya gelince mürekkep sızdırmaya başlıyordu. Dolayısıyla çok da kullanışlı bir ürün değildi.

designsstock/iStock

İlk Tükenmez Kalem

1930’lu yıllarda Macar gazeteci Laszlo Biro işi gereği dolma kalemi çok fazla kullanıyordu. Mürekkebin kalemin içinden sık sık kâğıda akmasından ve kâğıt üzerinde geç kurumasından usanan Biro bu soruna çare aramaya başladı. 

Farklı denemeler yapan Laszlo Biro, kalemin ucuna bir döner bilye yerleştirmeyi düşündü. Bilyenin mürekkebin sızmaması için yuvasına kolayca oturması ama bir yandan da rahatça dönebileceği bir alana sahip olması gerekiyordu. Laszlo Biro düşüncesini başarıyla hayata geçirerek tükenmez kalemi icat etti. Kimyager olan kardeşi George Biro ise daha yoğun olan ve daha hızlı kuruyan mürekkep geliştirdi. Biro kardeşlerin icat ettiği tükenmez kalemin bilyesi, içinde mürekkep bulunan ince bir tüpe bağlanıyordu. Kalem, kâğıdın üzerinde hareket ettikçe bilye dönüyor ve tüpten topladığı mürekkebi kâğıdın üzerine yavaş yavaş bırakıyordu. Böylece mürekkep kâğıdın üzerine düzgün bir şekilde dağılıyordu.

Science & Society Picture Library/Getty Images

Biro kardeşler tarafından tasarlanan tükenmez kalem

1938 yılında patenti alınan tükenmez kalem satışa sunulduktan sonra büyük ilgi gördü ve çok sayıda sipariş aldı. 1950 yılında Marcel Bich tükenmez kalemin lisans haklarını Biro kardeşlerden alarak kendisi üretmeye başladı. Bich’in şirketi şu an dünya çapında her gün 20 milyondan fazla tükenmez kalem satıyor.

worradirek/Getty Images

Her ne kadar hayatımızı kolaylaştırsa da tükenmez kalemin olumsuz bir yönü var. Mürekkebi bittikten sonra atılmak üzere yani tek kullanımlık şekilde üretilen bu kalemlerin plastik kısımları doğada kendiliğinden parçalanmıyor. Bu da çevreyle ilgili ciddi endişelere yol açıyor.

Kaynaklar:

• Stoyles, P., Pentland, P., A’dan Z’ye İcatlar ve Mucitleri, Çev.: T. Parlak, TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları, 2019.
• Turner, T., Mills, A., Gifford, C., Tarih Yazan 100 İcat Dünyamızı Şekillendiren Parlak Buluşlar, Çev.: F. C. Dansuk, TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları, 2019.
• Ferris, J. ve ark., Dünyayı Değiştiren Fikirler, Çev.: Z. Arık Tozar, TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları, 2017.
• Ellyard, D., Kim Neyi Ne Zaman İcat Etti, Çev.: U. Mutlu, TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları, 2017.

Modern zamanın yazım araçlarından biri olan tükenmez kalem, icat edilip seri üretime geçildiği günden bugüne, kolay bulunabilir ve pratik olma özelliği nedeniyle günlük hayatta yaygın bir kullanım alanına sahip oldu. Ucundaki bilye aracılığıyla boru içerisinde bulunan koyu kıvamlı mürekkebi kağıda aktarabilen tükenmez kalem, ilk olarak takvimler 30 Ekim 1888’i gösterdiğinde ABD’li John Loud tarafından, hayvan derilerini işaretlemek için icat edildi. Loud, ürünün ilk patentini aldı. Ancak işi hiç ticarete dökmeyi düşünmedi.

Tükenmez kalem, Loud’un ölümünden yıllar sonra,1938 yılında, bir gazetede editör olarak çalışan Macar Ladislao Biro ve kimyager kardeşi George Biro ile birlikte geliştirilerek, seri üretime döküldü. Kalemin mürekkebini sürekli değiştirmek zorunda olmaktan ve mürekkebin sayfalara bulaşmasından şikayetçi olan Ladislao Biro, bir gün çalıştığı derginin matbaasına gittiği sırada, basımda kullanılan mürekkebin çabuk kuruma özelliğine sahip olduğunu ve bunu bir kalemde de kullanabileceğini buldu.Böylece bugünkü anlamda tükenmez kalem fikri doğmuş oldu. Biro kardeşler ucuna minik bir top koyduğu kalem ucunu mürekkebi alacak şekilde tasarladı. Kağıt üzerinde hareket ettikçe bu top dönerek, mürekkebin kontrollü şekilde kağıda ulaşması sağlanıyordu.

Tükenmez Kalemin Seri Üretime Geçiyor

Tükenmez kalemin ilk seri üretime geçmesi Nazi baskısından kaçıp Arjantin’e giden Biro kardeşlerin tanıştıkları Arjantin Başkanı Augustine Justo’nun teşvikiyle gerçekleşti. Tükenmez kalemin yağmurda yazabilme özelliğini geliştirdikten sonra kalemi halka pazarlayan Biro Kardeşler, Justo’nun desteklemesi sonucu Arjantin’de tükenmez kalem fabrikası kurdular ve kısa bir süre sonra bu alanda başarılı oldular. Ladislao Biro, kalemin patentini kendi adına tescilletti. Milton Reynolds isimli Chicago’lu bir girişimci ise Arjantin’de gördüğü tükenmez kalemleri, ülkesi ABD’de perakende olarak satmaya başladı. 40’lı yıllara gelindiğinde kalem üreticileri artık aralarında rekabet etmeye başladılar.

2. Dünya Savaşı döneminde, Amerikan Hava Kuvvetleri de tükenmez kalemi tercih ederek, yaygınlaşmasına olanak sağladı. Çünkü üç bin metre yükseklikte tükenmez kalem dışındaki tüm silinmez kalemlerin mürekkebi akıyordu.

BIC Corp ile Yeni Bir Dönem Başlıyor

Biro Kardeşler, yağmur altında ilk 5000 kişiye yaptıkları tanıtımdan birkaç yıl sonra şirketlerini, bugün dünyanın en büyük kalem üreticisi olan BIC Corporation’a sattılar. Bugün BIC Corp dışında; Avansas, Parker, Caran D’ache, Montblanc, Cross, Copic, Artline, Lamy, Faber Castell gibi sektörün öncü şirketleri, tükenmez kalemin bayrağını taşıyarak, günde milyonlarca tükenmez kalem üretiyorlar.

Mavi, siyah ve kırmızı renkli mürekkebe sahip olanların en yaygın kullanıldığı tükenmez kalemin “tükenmez” unvanını almasının nedeni, neredeyse 2-3 km uzunluğunda bir çizgi çizilebiliyor olmasıdır. Okul ve iş hayatında sıklıkla tercih edilen tükenmez kalemler, çalışan kişiler tarafından yoğun şekilde kullanılır.

Hızlı Soru ve Cevaplar

Tükenmez kalem ilk seri üretime nasıl geçmiştir?

Nazi baskısından kaçıp Arjantin’e giden Biro kardeşlerin tanıştıkları Arjantin Başkanı Augustine Justo’nun teşvikiyle gerçekleşti.

Tükenmez kalem ne zaman icat edildi?

ilk olarak takvimler 30 Ekim 1888’i gösterdiğinde ABD’li John Loud tarafından, hayvan derilerini işaretlemek için icat edildi.

Kaynaklar:

www.icatlarbuluslar.com/tukenmez-kalemin-icadi-tukenmez-kalemi-kim-buldu.html
tr.wikipedia.org/wiki/T%C3%BCkenmez_kalem

Avansas

Avansas, her ölçekteki işletmenin tüm işyeri ihtiyaçlarını karşılayan Türkiye'nin ilk ve en büyük alışveriş platformudur. Avansas Blog'da ise iş hayatına dair ilginizi çekebilecek öğretici ve eğlenceli yazıları sizler için hazırlıyoruz.

Laszlo Biro, un jurnalisto, eskultor i ipnotista hungaro, prezento un patente en Argentina kon su ermano Georg para el bolígrafo moderno (yamado “Biro” en gran parte de Evropa) en el 11 de Junio 1943. Biro ya avía patentado una version de su pluma con tinta ke se seka en kurto tiempo en 1938 en París. Despues de fuirse de los nazis en viajando a Argentina en 1940, fundo una kompanyía para fabrikar el Biro, ke fue lisensiado a la Royal Air Force britanika por su utilidad komo ustensilio de eskritura a gran altura. La patente fue merkado por Marcel Bich en 1950 i se izo el produkto prinsipal de la empresa Bic, ke a la fin de la dekada de 1950 teníya 70 por sien del merkado evropeo de utensilios de escritura. Biro murio en Argentina en 1985. El día del inventor se selebra en su tierra de adopsyon en su aniversaryo, el 29 de septiembre. Unos katorze milyones de su invensyon se vende en kada diya en todo el mundo.

“[F] antastika ... pluma milagrosa ... garantizada para eskrivir durante dos anos sin trokar!” - de un anunsio de Gimbels de 1945 en el New York Times. El magazen kon departamentos vendio su inventario completo de 10,000 plumas a $12.50 kada una el primer día de ventas.