9 Yaşındaki Erkek Çocuğa Nasıl Davranmalı

yaş çocuğu sosyal benliğini geliştirme dönemindedir. Çevresel etkilere oldukça açıktır. Etrafında bulunan insanların kendisi ile ilgili yargıları, tutum ve davranışlarından etkilenir. Bu yaş çocuğunun başarılı olması, olumlu davranışlar kazanması ve yüksek benlik duygusuna sahip olması birazda yetişkinlerin tutum ve davranışları ile ilgilidir.

    7 yaş çocuğu, yeni beceriler edinmeye hazır ve öğrenme hevesi içindedir, ancak anaokulundaki yaşantısı, akademik başarısı ile ilgili anne babaya ipucu verse de, gerçek okul başarısı birinci sınıftaki performansı ile belirlenecek. Birinci sınıfta ki başarısı, okul hayatı boyunca çocuğun üzerine yapışan bir etiket olabilecek.
    Çocukları daha iyi anlamak amacıyla ayrıca, onlara ihtiyacı olan ilgi, sevgi, saygı, başarılı olma duygusu, kendini tanıma, başkalarını anlama ve olumlu benlik imajı kazanmasını sağlamak için, gelişimsel özelliklerini bilmekte yarar var.
    Bu yaşta çocuk somut işlemler dönemindedir. Elle tutulur gözle görülür olayları daha rahat kavrar. Sevgi soyut bir kavramdır. Çocuğun sevildiğini hissedebilmesi için, fiziksel temasa ihtiyaç duyar. Aferin derken başının okşanması, başarılarında tokalaşma yapılması veya çok iyisin “çak” gibi fiziksel temaslar çocuğun ben iyiyim ve seviliyorum duygularını perçinler. Bu yaşta eleştirilere karşı çok hassastırlar, özellikle hayatlarındaki en önemli kişiden gelecek destek ve övgüler çocuklar için çok önemlidir.
    7 yaşında çocuk, sosyal benliğini keşfeder. Ben kimim? Benim diğerlerinden farkım ne? Çalışkan mıyım? Becerikli miyim? Sabırlı mıyım? gibi sorularla başa çıkmak için mücadele eder. Toplum içinde yerini alma ve statü kazanma çabasındadır. Sınıfın “en”lerinden olmak ister. Yetişkinler tarafından fark edilmek, onda ben değerliyim duygusunu geliştirir. Fark edilmeyen çocuklar, bu duyguyu hissedebilmek için bazen istenmeyen yöntemleri deneyebilir. Eğer çocuk, arkadaşları ile sık tartışıyor, sözel ve fiziksel saldırıda bulunuyorsa, onların eşyalarına zarar veriyor ve kuralları ihlal ediyorsa, yetişkinlerin ilgisini çekmek için çabalıyor olabilir.
    Çocuğun yakın çevresinde aile ve okul vardır. Bu dönemde anne babasının mükemmel olmadıklarını, bazı şeyleri yapamadıklarını, bilmediği şeylerinde olduğunu fark eder. “Benim babam senin babanı döver” dönemi kapanmıştır artık. Yeni dönem,” öğretmenin söylediği her şey doğrudur. “ Dönemidir. Çocuktan,” ama öğretmenim böyle söyledi” cümlesini çok sık duyarız. Çocuğun sosyal gelişiminde, anne babadan çok öğretmenin rolü etkendir. Çocuk öğretmenini mutlu etmekten hoşlanır. Ona bağlanır, örnek alır. Öğretmeninin tutum ve davranışları yaşantısının önemli bir yerine yerleşmiştir. Öğretmeni ne derse doğru der. Tembelsin, yaramazsın, kötü çocuksun veya beceriksizsin derse, inanır farklılaşmak ve düzelmek için çaba sarf etmez. Bu nedenle öğretmenlerin çocuğun küçük de olsa başarılarını yakalayarak, “bak çok güzel resim yapıyorsun. Resmi güzel yapan çocuklar yazıyı da güzel yazar”, gibi olumlamalarla yaklaşırsa, çocuk öğretmenin bu genellemesine karşılık güzel yazı yazmaya çalışacaktır. Ebeveyn olarak öğretmenle aynı görüş ve eğitim anlayışında olmasak bile, çocuğun yanında onun hakkında olumsuz konuşmamak, çocuğun dünyasındaki öğretmen imajını korumak gereklidir. Çocuk bu dönemde aile ve öğretmen ilgisine, beğenisine, desteğine ihtiyaç duyar.    Koşulsuz ilgi ve desteğe sahip çocukların başarılı bir okul hayatı olur. Başarılı çocuklarınsa öz güvenleri tamdır. Sınıf ortamında çocuk, olaylara başka birinin penceresinden bakabilmeyi, başkalarının tutum, duygu ve davranışlarına ilişkin yorumlar yapmayı öğrenir. Böylece kendi davranışlarını düzenleyerek çevresine uyum sağlamayı becerir. Bu da çocuğun empati kurma yeteneğini ve sosyal yargıda bulunma gücünü artırır.
    İlköğretim birinci sınıf çocuğu, anaokulundan sonra, daha yoğun kuralları olan sınıf sistemi ile ilk kez karşılaşır. Başlangıçta kurallara uymakta güçlük çekebilir. Sınıf kurallarının birlikte yazılması, yasakların nedenlerinin açıklanması, kurallara daha kolay uyumunu sağlar. Oyun ortamı anaokulunda kalmıştır. Ancak oyuna hala ihtiyaç duyar. Özellikle ders çalışma zamanları planlanırken, oyun ihtiyacı düşünülmeli. Ders çalışması ile ilgili ailesinin kaygılarını çabuk hisseder. Ders çalışma zamanının sık hatırlatılması zamanla ebeveynlerin ilgisini çekmek için kullandığı ve uzattığı bir durum haline gelebilir.  Bu nedenle ders çalışma saatleri, çocuğunda fikri alınarak, her gün aynı zaman dilimine yerleştirilirse, alışkanlık haline gelecektir. Çocuğa kuralları katı yaptırımlarla öğretemeyiz, sadece baskı altına almış oluruz, çocuk uyum sağlamış görünür, ancak isyankâr ya da içe kapanık bir yapıya bürünmesine neden olabiliriz. Onunda fikrini alarak, birlikte oluşturulan, evimizin veya okulumuzun kuralları listesine ihtiyacı vardır. Bu kuralları zaman içinde yenileyebilir değiştirebilirsiniz. Çocuk davranış kurallarını kendi tecrübesi ile bulursa, içselleştirip, uyum sağlaması ve kendini geliştirmesi kolaylaşacaktır.

    İlköğretim çağındaki çocuklar sınıf ortamında birbirleri ile ilgili çok sık şikâyette bulunurlar. Kuralları algılayışları kesin ve katıdır. Bu nedenle kurallar onların uyum sağlayabileceği oranda yumuşatılabilir. Örneğin, teneffüste bahçeye çıkmanız yasak yerine, teneffüste bahçeye çıkmanız havaların soğuması nedeniyle yasaklandı. Ancak, kabanınızı giyip nöbetçi öğretmenden izin alırsanız çıkabilirsiniz gibi, açıklayıcı, bilgilendirici, neden- sonuç ilişkisi kurabilecekleri kurallara uyum sağlamaları daha kolay olacaktır. Kuralların zaman içinde ihtiyaca uygun olarak değişebileceğini, yaşayarak öğrenir. Kural koyucu bir otoritenin olmadığını bizlerin, zamanla kendisinin de kural koyabileceğini kavrayacaktır. Katı kuralların delinebileceğini öğrenen çocuk için yeni kural koymanın da anlamı kalmaz.
    yaş döneminde çocuklar başkalarının duygularına karşı çok hassastırlar. Yakın çevresini hayal kırıklığına uğratmaktan korkarlar. Çocukların hatalarını onları suçlamadan, ben dilini kullanarak açıklamakta yarar vardır. “Derslerini zamanında bitirmediğinde çok üzülüyorum. Planlamamızda bir hata mı var birlikte kontrol edelim mi?” gibi konuşmalar suçlama içermez. Çözümü çocuğun bulmasını sağlar, böylece kendi davranışlarının sorumluluğunu almayı da öğrenmiş olur. Aile içindeki çatışmalardan, anne baba tartışmalarından çok etkilenirler ve kötü senaryolar hayal ederler. En küçük bir tartışmada anne babasının ayrılacağını düşünür ve kaygılanırlar. Şiddetli konuşmalarınızı çocuğun olmadığı bir ortamda yapmanız, ona aile güvenliğini hissettirecektir.
    Bu dönemde bazı kavramları özellikle soyut kavramları anlamlandırmakta zorlanırlar. Gerçekle hayali kahramanlar arasındaki bağlantıyı kuramazlar; Cin, cadı ve hortlak, gibi kavramlar korku yaratır. Bu nedenle şiddet içerikli, korku filmlerini izletmemek, kitap, hikâye ve masal seçiminde dikkatli davranmak gereklidir. yaş arası çocukların değer yargıları da gelişmektedir. Örneğin, toplumun belirlediği ahlaki değerler; saygı, hoşgörü, iyi ve kötü kavramları gibi. Bu kavramları yaşantı yolu ile öğrenir. Çocuğumuzun odasına girerken kapısını tıklatıyorsak, özel yaşama saygıyı, yer sofrasında yemek yeme alışkanlığı olanlarla birlikte yere oturabiliyorsak, hoşgörülü olmayı, ihtiyaç sahiplerine karşılıksız destek verebiliyorsak, iyilik kavramını öğrenecektir.
    Bu yaş çocukları biriktirmeyi severler. Örneğin çakıl taşları, deniz kabukları, çikletten çıkan resimler veya cips poşetlerinden çıkan küçük kartları biriktirmek en büyük zevkleri olabilir. İleriki yaşantılarında edinecekleri hobilerinin temelini küçük nesneleri biriktirmeye başlayarak atarlar. Onlara destek vermemiz yetişkinler tarafından önemsendiği duygusunu pekiştirir. Kendisine de ilgi duyduğu bir alanda detaylı bilgi edinme fırsatı verir.
    Bu yaş çocukları, bir şey öğrenmek, yeni bir şey denemek, beceri kazanmak, üstünlük göstermek isterler. Yaşıtları ile arkadaş olma çabasındadır. Ancak rekabet edip sivrilmek de isterler. Daha çok kendi cinsinden arkadaş tercihi yaparlar. Böylece erkek- kadın rollerini öğrenirler. Bu evrede akranları ile arkadaşlık ilişkileri önemlidir. Eğer okulda arkadaş ilişkileri iyi ise, okulu severler. Birbirleri ile çatışma ve sürtüşmeleri yoğundur. Erkekler fiziksel kızlar sözel saldırganlık gösterirler. Birbirlerine karşı oldukça acımasız davranırlar. Birbirlerinin kusurları ile alay etmelerine sık rastlanır. Bu nedenle de, yanılmak kusurlu görülmek onları çok endişelendirir. Çocuğun yaşıtları ile iyi iletişim kurabilmesi onlarla sosyal paylaşımda bulunması yüksek benlik saygısı kazanmasında önemli bir yer tutar.
    Çocukların benlik saygısının gelişebilmesi için iletişim kurduğu yetişkinlerin olumlu yargılar da bulunması gerekir. yaş çocuğunun kendisini tanımasının yegâne yolu çevresindeki büyüklerin "Bu çocuk çok çalışkan, ödevlerini hiç aksatmaz” gibi cümleleri sık söylerlerse çocuğunda kendisini, çalışkan biri olarak benimsemesini sağlar. Ancak bu tür olumlu özellikleri pekiştirirken çocuğun gerçekten ödevlerini zamanında yaptığını bir kez de olsa görmeniz ve vurgulamanız gereklidir. İçi boş pohpohlamalar çok işe yaramaz. Çocuklar kolayca motive olurlar. Yeter ki olumlu cümlelerle ne istediğimizi söyleyelim. Ancak, hevesleri kısa sürer. Aralıklı zamanlarla başarılarını hatırlatmak gerekebilir.
    Benlik kavramı, bireyin fiziksel ve sosyal çevresi ile etkileşim sonucu oluşturduğu kendisi ile ilgili olumlu olumsuz duygu, değer ve kavramlar sistemidir.
Benlik imajı, kişinin kendini nasıl gördüğü ve algıladığıdır. Var olan benlik imajı ideal benliğine yaklaştıkça çocukta benlik saygısı gelişir. Benlik saygısı kişinin ne olduğu ve ne olmak istediği arasındaki farkla ilgili duygularını gösterir. Kendi benlik kavramını beğenmesi, onaylaması kendinden hoşnut olmasıdır.
    Çocuklar genelde, başarılı olabilecekleri ve kendilerini mutlu hissedecekleri etkinlikler ararlar. Yüksek benlik duygusuna sahip çocuk kendisine gerçekçi hedefler koyabilen ve bunları gerçekleştirebilen yetenekli bir birey olarak algılayacaktır. Düşük benlik saygısına sahip çocuksa yaşantısında kapasitesinin daha altında hedefler belirleyecektir. Çocukların, kendilerini olumlu benlik imajı ile algılayış biçimleri, onların doğru alışkanlıklar kazanmasına, güven duygusunun perçinlenmesine, başarılı olmaya odaklanmasına ve mutlu bir çocuk olmasına neden olur. Olumlu benlik imajı geliştirmede en etken çevre aile ve okul ortamıdır. Anne- Baba- Öğretmen etkisinin yaş dönemindeki bir çocuk için önemini bilerek, tutum ve davranışları düzenlemekte yarar vardır.

Çocuklarımızda;

- Okulda ve evde gereğinden fazla hareketlilik gözlemleniyorsa, (Son 6 aydır aşağıdaki bulgular gözleniyorsa)
“Oturma sırasında el ve ayaklarını sürekli oynatmak. Kıvranma hareketi yapmak.
Bir süreliğine de olsa bulunduğu pozisyonu koruyamamak.
Bir çalışma yaparken oluşan dış etkenlerden çabuk etkilenmek.
Grup eylemlerine katılma güçlüğü.
Bitmesini beklemeden soruları yanıtlamak veya soru sormak.
Oyun aktivitelerinde dikkat yetersizliği.
Bir aktiviteden diğerine geçmek.
Sakin olarak oynama güçlüğü.”

-  Bir işe odaklanma ve işi sürdürme konusunda sıkıntı yaşıyorsa,
- Yaşıtlarının yapabildiği aktiviteleri yapmakta sıkıntı çekiyorsa,
- Uyku ve yeme problemi varsa,
- Arkadaş edinmede sıkıntı yaşıyor, okuldaki boş zamanlarını çoğunlukla yalnız geçiriyorsa,
-  Gece veya gündüz alt ıslatma sıkıntısı yaşıyorsa,
- İçe kapanıklık veya saldırgan davranışlar gözleniyorsa,
- Tikler, Kekemelik gibi konuşma bozuklukları veya fobik reaksiyonlar varsa, bir uzmana danışmanız ve önerileri doğrultusunda yaşantınızı düzenlemeniz, çocuğunuzun içinde bulunduğu gelişim dönemini daha sağlıklı yaşamasına neden olur. Gelecek dönemlere özellikle ergenlik dönemine sağlıklı giren çocukların, dönemsel sıkıntıları daha kolay atlattıkları bilinmektedir.

Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Uzmanı & Aile Danışmanı Meral HASANDAYIOĞLU

Sibel TAHTALI  - Sevgi SEZER

CİNSELLİK

Cinsellik, bireyin karşı cinsle yakınlaşması ve bu yakınlaşmanın sonucu olarak bedensel ve duygusal anlamda doyuma ulaşması şeklinde tanımlanmaktadır. Cinsellik sadece fizyolojik gelişimle ilgili olmayıp duygusal ve zihinsel gelişimle de yakından ilgilidir.

Cinsellik, duyguların ve zekanın birlikte kullanılmasını gerektirir. Duygusallık kendimize ve çevremizdeki diğer insanlara karşı hissettiğimiz olumlu duygu durumudur. Çevremizdeki diğer insanlarla aramızdaki bağı güçlendirir. Zeka ise düşünmeyi, yorum yapmayı, olaylar arasında bağ kurmayı, seçenekler oluşturmayı, neden sonuç ilişkilerini anlamayı ve uygun tercih yapma özelliğini güçlendirir.

Zeka ve duygunun birlikte bulunması, insanı diğer canlılardan ayıran önemli bir özelliktir. İnsanın cinsellik anlayışı, ancak o zaman hayvanlarda bulunan cinsel içgüdüden  farklı olarak duygu ve düşüncelerin ortaklaşa yer aldığı bir hale gelir.

Çocuklukta başlayan cinsellik kavramı, ergenlik dönemi ile birlikte son şeklini alır. Ergenlik döneminden sonra çocuğun cinsel özellikleri kolay kolay değişmez. Önemli olan çocukluktan itibaren sağlam temelleri oluşturmaktır.

CİNSEL EĞİTİMİN ÖNEMİ

Çocuk, birbirleriyle paralel gelişen bazı gelişim boyutlarıyla bir bütündür. Bedensel, ruhsal, sosyal, zihinsel ve cinsel gelişim bu boyutları oluşturur. Bu gelişim alanları içinde, cinsel gelişim dışındaki diğer boyutlar ve yapılması gerekenler belli iken , cinsel gelişim göz ardı edilmekte ve yok sayılmaktadır.

Genel anlamda cinsel eğitim; çocukların ve ergenin bedensel, duygusal, sosyal, zihinsel ve cinsel gelişimlerini takip etmek, kız ve erkek rollerini kabul etmesine, kendi cinsinin özellikleri ve karşı cinsin özellikleri ile bir bütün içinde yaşamasına yardımcı olmak amacıyla verilen  bilgilendirme ve bilinçlendirme çalışmalarıdır. İnsanların toplumsal rollerinin incelenmesi yoluyla karşılıklı sevgi ve güven içinde sorumluluk bilinci geliştirmelerine yardımcı olmaktır.

Ailenin cinsel eğitim konusunda gösterdiği duyarlılık çocukların cinsel gelişiminde olumlu etkiler yapmaktadır. Gerek anne, gerek baba tarafından verilecek cinsel eğitim, çocukların ve ergenin başka kaynaklara yönelmesini engelleyecektir.

Cinsel eğitim doğumdan başlayan ergenlik dönemini de içine alan uzunca bir süreçtir. Cinsel eğitime başlamak için belli bir yaş bulunmamasına rağmen, anne babalar, çocukları okul öncesi dönemdeyken ( yaş dolaylarında) ilk sorularla karşılaşırlar. Açıklamalar sade bir dille ve bilimsel kaynaklardan yararlanarak yapıldığı takdirde gelecekte karşılaşılabilecek olası zorluklar yaşanmayacaktır.

CİNSEL EĞİTİM AİLEDE BAŞLAR

Cinsel eğitim ailede başlar, okulda devam eder. Her ailenin en önemli hedefi; çocuklarını her anlamda sağlıklı yetiştirmek, sonraki yaşamında kendisi ve çevresiyle barışık, başarılı ve mutlu yaşamasını sağlamaktır. Devamında ise, ileride kuracakları  kendi aile yaşamlarında  da aynı anlayışı devam ettirmeleridir.

Çocuğun her alandaki gelişiminde olduğu gibi, cinsel eğitiminde de aileye oldukça büyük görevler düşmektedir. Çocuğun kişiliğine temel oluşturacak özelliklerin çoğu ailede oluşmaktadır. Bu da ancak çocukların yaşına uygun bir şekilde, gerektiği kadar bilgilendirilmeleri ile mümkündür.

Çocuğa ve ergene bilgi verirken ailenin yapısı göz ardı edilmemelidir. Sağlıklı bilgi verilmesi her aile tipinde aynı düzeyde olmamakta, bazı ailelerde yeterince sağlanamamaktadır. Elbette her ailenin bu konuda bilgili ve bilinçli olması beklenemez. Önemli olan öğrenmeye ve bilgiye açık olmalarıdır.

Demokratik aile ortamında yetişen çocukların, cinsel gelişim sürecinde sorun yaşama olasılıkları azdır. Merak ettiklerini rahatlıkla sorabilir ve uygun yanıtlar alabilirler. Kendilerine olan güvenleri nedeniyle  ve ne isteyip ne istemediklerini rahatlıkla ifade edebildikleri için cinsel tacize uğrama olasılıkları çok azdır. Çünkü bunu önleyebilirler.

Herhangi bir duygusal açlık yaşamadıkları için, bu anlamda kendilerini kullandırmaları söz konusu değildir. Sağlıklı kız/erkek arkadaş iletişimini rahatlıkla kurabilirler. Aile dışında yaşadıkları olayları  (okulda, arkadaşlar arasında vb.) rahatlıkla aile üyeleriyle paylaştıklarından, sorun çıktığında sağlıklı yönlendirme yapmak daha kolaydır ve hatalı davranışları zamanında önlenebilir.

GELİŞİM DÖNEMLERİNE GÖRE ÇOCUĞUN CİNSEL GELİŞİMİ

1-Oral Dönem:

• Doğumdan aya kadar olan dönemi  kapsar.                                 
• Verilen bakımın niteliği bağımlılık ve güven düzeyini belirler

2-Anal Dönem:

• 18 ay-3 yaş
• Tuvalet kontrolünü öğrenir
• Baskıcı ve katı bir anlayış ya da  tamamen başı boş bırakma bağımsızlık duygularının gelişmesini engeller

3-Fallik Dönem:

• yaş
• Cinsel kimlik gelişimi başlar
• Cinsiyet farklarını keşfeder ve  sorular başlar
• Kınama ve cezalandırma cinsel kimliğin kabulünde zorluk yaratır.

4-Latans Dönem:

• Kişilik üzerine etkisi fazladır
• İlkokul dönemi   
• Önceki dönemlerin özümsenmesi  yapılarak kazanılan özellikler pekiştirilir.

5-Genital Dönem:

• Erinlik,ergenlik ve sonrası
• Çocuk kişiliğinden yetişkin kişiliğine geçiş
• Fallik dönem bu dönemi en fazla etkileyen dönemdir
• Ergenlik dönemindeki kişilik gelişiminin niteliğini belirler
• Kişilik üzerindeki etkisi oldukça fazladır

LATENT /SON ÇOCUKLUK DÖNEMİ
(İLKÖĞRETİM I. KADEME/ YAŞ)

Çocukta cinsel ilgi okul öncesi çağda en yoğundur, okula başlamayla birlikte ilgi ve merakta bir azalma gözlenir. Bu dönemde çocuk, önceki yılların cinsel dürtü ve fantezilerini unutur; düşüncelerini okuldaki etkinliklere çevirir ve aynı cinsten çocuklarla oynar. Çocuksu hayal kurmalar, fantastik oyunlar bırakılır, çocuk daha gerçekçi, gözlemci, meraklı bir öğrenici olur. Ancak cinsel ilgi ve duygular azalmakla beraber hala vardır.

Evcilik oynamak, anne ve babanın bütün rollerini canlandırmak, zaman zaman “pis şakalar” duymak ve yapmaktan hoşlanmak, çıplak resimlerle ilgilenmek, aynı yaştaki çocuklarla cinsiyet ya da  cinsellikle ilgili oyunlar oynamak, kadınlar ve erkekler arasındaki farkları merak etmek ve bu konuda sorular sormak, çıplak çocuk ya da yetişkine bakma fırsatını değerlendirmek, karşı cinsi taklit etmek gibi davranışlar sergilerler. 

Okul yaşı çocukları memelere dokunmazlar veya cinsel organlarını göstermezler fakat buna karşın resim çizimlerinde insan figürleri üzerine meme veya cinsel organ çizme gibi, kendi cinsel organlarına dokunma ve cinsel organlarını arkadaşlarıyla kıyas etme, cinsel fıkralar anlatma, ve hayvanların yavrulamalarını seyretme gibi cinsel aktiviteler gösteririler. “Cinsellik  kirli veya kötüdür” kavramının yerini “cinsellik hoştur” alır.

Latent dönemde karşı cinsteki ebeveyne olan ilgi, sevgi dolu sevecen bir bağlılığa dönüşür.

ERİNLİK VE ERGENLİK DÖNEMİ

ERİNLİK DÖNEMİ
(KIZLARDA YAŞ,ERKEKLERDE YAŞ)

Erinlik dönemi, insanın cinsiyet yeteneklerini kazandığı gelişim dönemidir. Erinlik gelişimin tek ve farklı özellikleri olan bir dönemdir. Bu özellikler yaşam boyunca görünmezler.
Erinlik çakışan bir dönemdir. Çocukluk ve ergenlik dönemi ile çakışır. Kısa bir dönemdir. yıl sürer. Çabuk değişme dönemidir. Gerek fiziksel gerekse bedensel değişimlerin çok hızlı olduğu bir dönemdir.  Çocuk davranışı yerini olgun davranışa bırakırken  bu hızlı değişim karmaşa, yetersizlik ve güvensizlik duygularının yaşanmasıyla istenmeyen davranış biçimlerinin ortaya çıkmasına neden olur. Bir olumsuzluk evresidir. Olumsuzluk karşıtlık anlamındadır. Olumsuzluk bireyin yaşama ilişkin karşı bir tavır almasını ifade eder. Özellikle erinliğin başlarında bu karşıt tutum  pek belirli ve yoğundur. Cinsel olgunlukla bu durum düzelir.

İç salgı bezleri, kalıtım, genel sağlık ve zekaya bağlı olarak olgunlaşma yaşı değişmektedir. Olgunlaşma yaşı yetişkinlikteki beden ve organ yapısını etkilemektedir. Erken olgunlaşanlar kısa bir çocukluk fakat uzun bir ergenlik  yaşar ve yetişkinliğe daha hazır girerler. Geç olgunlaşanlar ise uzun bir çocukluk  ve kısa bir ergenlik dönemi yaşar ve yetişkin yaşlara uymak için gereken güçleri kazanamadan bu yaşlara girerler. Çabuk olgunlaşan ve büyüyenlerde  şaşkınlık ve uyumsuzluk fazla, yavaş büyüyenlerde ise bu şaşkınlık ve uyumsuzluk az görülür.

ERİNLİKTE BÜYÜME ATILIMI:

Yaşam boyunca en hızlı büyüme ve beden oranlarında değişme ilk olarak bebek ana karnındayken başlar; doğumdan sonraki ilk 6 ayın sonuna kadar devam eder. İkinci olarak  ise erinlik döneminde oluşur ve 3 yıl sürer.

İç salgı bezleri, kalıtım, çevresel etkenler, beslenme ve sağlık büyüme atılımını etkiler. Boy-kilo ergenlik ve özellikle erinlikte normalin üst düzeyine ulaştığından bu dönemde iyi beslenme, sağlık, ruh sağlığı çok önem kazanmaktadır.

ERİNLİKTE BEDEN DEĞİŞİKLİKLERİ

Beden ölçülerinin değişmesi:
-  Boy uzaması.(Çevre şartları elverişli ise çocuk kalıtımla getirdiklerini aşabilir.)
- Ağırlık artması. (Bir şişmanlık dönemidir. Kalça, bacak, karın, boyun ve yanaklar yağ toplama bölgesidir. Erinlik sonunda boy uzadıkça  ve cinsel olgunluk tamamlandıkça şişmanlık kaybolur. Nedeni ise hormonların düzene girmemiş olması, iştahın artması ve düzensiz yemedir. Dönem sonunda %50’ si incelebilir.

Beden oranlarındaki değişiklikler:
Bedenin bütün bölümlerinde büyüme hızı aynı olmadığından oransız bir görüntü ortaya çıfunduszeue.info,eller, ayaklar, kollar ve bacaklar öncelikle büyürler. Orantısız büyüme sakarlıkları da beraberinde getirir.

Ek cinsiyet özellikleri:
Her iki cinste de ter bezlerinin büyümesi ile terleme artışı bütün vücutta olmakla birlikte  özellikle  koltuk altında ve kasıklarda artar. Derideki yağ bezlerinin fazla çalışmasıyla cilt altında yağ birikimi olur ve özellikle yüzde sivilceler oluşur. Ses telleri değişime uğrayarak özellikle erkeklerde akortsuz bir ses oluşur. Koltuk altı ve genital bölgelerde kıllanma başlar.

Erkeklerde kas ve kemik kütlesi artarken kızlarda kalçalar genişler ve yağ depolanır. Her iki cinste de kaslar gelişfunduszeue.infoerde göğüs düğümcükleri (meme bezlerindeki geçici büyüme, gırtlakta kıkırdaklaşma) oluşur. Kızlarda memeler gelişmeye başlar.

Esas cinsiyet özellikleri:
Erkeklerde testosteron hormonunun salgılanmasıyla penis ve testisler büyür ve testisler olgunlaşır. Sperm üretimi başlar. Erkek üreme organları gerekli olgunluğa ulaştıktan sonra gece boşalmaları (ıslak rüyalar) başlar. Cinsel rüyalar, sıkı giysiler, çok örtünmek , kabızlık, idrar torbasındaki fazlalık  nedeni ile olur. Ebeveyn tarafından çocuk bu konuda bilgilendirilerek suçluluk duygusu ve panik engellenmelidir.

Kızlarda ise Overler salgıladığı hormonlarla (östrojen) vajina, rahim ve yumurtalık olgunlaşır. Adetleri  başlatır ve ek cinsiyet özelliklerini düzenler. İlk ay halinden sonra  bir yıl hatta bazen daha uzun bir süre düzensizlikler görülebilir. Erken olgunluğa girenlerde bu dönem uzunca olursa da, geç olgunlaşanlarda oldukça kısadır. İlk ay hallerinde baş ağrıları, sırt ağrıları, kramplar, karın ağrıları, vb. bedensel şikayetler  görülebilir. Bunların etkisiyle kızlar yorgun, huzursuz, sinirli, psikolojik bir çöküntü içinde olabilirler. Ay halleri normale girdikçe bu sorunlar da kaybolur

ERGENLİK DÖNEMİ
( yaşlarında başlar, yaşlarında sona erer)

Ergenliğin İlk Döneminde  ( yaş )
- Büyüme devam eder ama erinliğe göre yavaşlama vardır.
- Daha çok iç organ büyümeleri olmaktadır ve bu da gözle görülür bir biçimde değildir.
- Erinlikteki orantısız büyümeler bu dönemde kendilerini düzelterek yetişkin düzeyine ulaşırlar.
- Ek cinsiyet özellikleri yetişkin düzeyine erişir.
- Esas cinsiyet özellikleri hem büyüklük hem de işlev yönünden tam olgunluğa erişmemiştir .
- Kızlarda adet kanamalarının düzene girmesi beklenir.
- Karşı cinse olan ilgi artar.
- Kasların gelişmesi sonucunda kas gücü funduszeue.info hareketsiz kalmayı yeğler.
- İstemli hareketlerin hızı dönemin başından sonuna kadar azalan bir hızla artar (13 yaşında 17 yaşındakinden daha hızlı hareket eder.).
- Erkekler, kızları kas gücü ve hareket hızında geçerler.

Ergenliğin Son Döneminde ( yaş)
- Ergenliğin son döneminde büyüme atılımı yavaş yavaş durur. Bu gelişim ergene kas hareketleri ve çalışmaları arasında ahenklilik sağlar.
- Ağırlık vücuda orantılı bir biçimde dağıldığından vücut oranları yuvarlaklaşır.
- Beden bölümlerindeki orantısızlıklar kaybolup normal oran oluşmuştur.
- Cilt, kötü beslenme alışkanlığı yoksa düzelmiş, sivilceler kaybolmuştur.
- Ek cinsiyet özellikleri gelişmelerini tamamlamış, esas cinsiyet organları birkaç yıl daha gelişmeye devam edecektir.
- Karşı cinse olan ilgi yoğunlaşır.
-Yüzde, vücutta ve baştaki kıllar ve saçlar gelişmelerini tamamlayıp en olgun duruma gelmişlerdir.
- İç organlardaki büyüme yetişkinliğin başına kadar sürer gider.
- Duygusal ve kişilik gelişimi devam eder.
- Fiziksel güçte erkek-kız farkı bu dönemde en belirgin hale ulaşmıştır.

BÜYÜME VE BEDEN DEĞİŞİKLİKLERİNİN  DAVRANIŞ VE TUTUMLAR ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ

1-Yalnızlık İsteği: Bebeklikten beri diğer insanlarla birlikte olmaktan hoşlanan ve çocukluğun ileri yaşlarında bu isteği en üst düzeye ulaşan çocuk erinliğe girerken bazen bir hafta içinde arkadaşları ile küser, kopar, gruptan ayrılır ve yalnız kalmak ister. Evin etkinliklerine de karışmak istemez.

2-Çalışma İsteksizliği: Çalışmada ve oyunda çabucak yorulur. Gerek okulda gerekse evde çok az iş yapar ve çalışır. Okul başarısı düşer. Bu tembellik değildir. Büyüme bütün enerjiyi çekmekte ,başka alanlara enerji kullanımı azalmaktadır. Bu dönemde çocuk tembellik yapmakla suçlanır ve baskı yapılırsa durum daha kötüye gidecek , terslik ve direnmeler baş gösterecektir. Bu da çocuğu ondan bekleneni büsbütün veremez duruma sokacaktır.
3-Ahenksizlikler: Hızlı büyüme ile hareketlerde ve dengede bir ahenksizlik belirir. Ağırlaşma ve sakarlıklar başlar. Fiziksel büyümenin yavaşlamasıyla beden oranlarına uyum artar ve ahenksizlik azalır. Çok hızlı büyümede bu durum çok açıkça görülür. Fakat çocukta kaslar iyi gelişmişse ve bedenine hakimse bu durum pek az görülür.

4-Can sıkıntısı: Zevk aldığı oyunlardan ve görevlerden bıkmış ve toplumsal eylemlerden kendini çekmiştir. Sıkıntısını açıkça belirtir, etkinliklere katılmaz, oyunları “aptalca” ve “çocukça” bulur. Bu durum ilerlerse “ bana ne” ya da “beni kimse sevmez” tutumu çocukta belirgin bir hal alır.

5-Huzursuzluk: Sürekli değişen ilgiler  ve büyüyen beden huzursuzluk  nedenidir.Çocuk uzun süre bir yerde oturamaz, fiziki gerginlik onu sürekli olarak bir yerde dolaşmaya funduszeue.infoliği kontrol edemeyen çocuk huzursuzca dolaşıp duracaktır.

6-Toplumsal Zıtlık: Erinlikteki çocuk çevredekilerin etkinliklerine katılmamakla kalmaz,her an kavga ve saldırıya hazır bir durumda  onların neşe ve huzurlarını engellenmeye çalışır.</div><div align="left">Evde kardeşleriyle  ve anasıyla çekişme ve itişme halindedir. Onları kınar, alay eder, beğenmez, onlara zıt gider ve tartışmaya hazırdır. Evde kavga ve huzursuzluk merkezi funduszeue.info dışında da her </div>kavgaya ve dargınlıklara hazırdır. Gruptan ve en iyi arkadaşlarından kopmalar bu yüzden olmaktadıfunduszeue.infoşı ilerledikçe bu zıtlık ve öfkenin yerini daha olgun bir toplumsal davranış yer alır. Daha arkadaşa ve daha hoşgörülü davranır, daha çok işbirliği yapmaya eğilim kazanır.

7-Otoriteye karşı direniş:  Kız ve erkek çocuklarında ana babalarıyla olan çatışmaları    13 yaşlarında en üst noktaya erişmektedir. Anneler çocuklarıyla daha uzun bir süre beraber olduklarından ve onların işlerine daha çok karıştıklarından onlara karşı direniş daha çok olmaktadır. Çocuk, karşı gelemediği ya da direnemediği zaman küskün, somurtkan bir tutuma girer ve söz dinlememekle göreceği cezadan kendini çekmeye çalışır. Otoriteye karşı direnişler bu yaştakilerde bir çok davranış bozukluğuna yol açar, ancak bunlar çok önemli davranış bozukluğu değildir. Olay yaratmak, insanları kızdırmak, yersiz ıslık çalmak, dikkatsizlik, kabalık, sabırsızlık, dalgınlık, aldırmazlık, inatçılık, kafa tutma, şüphecilik, karşı cinsten insanlardan kaçmak bu kötü davranışlardandır. Bu davranışlar çocuk suçluluğuna girebilecek olaylara son bulmaz. Cinsel olgunluğa girildikten sonra yavaş yavaş kaybolur.

8-Karşı cinse yönelmiş zıtlık: İki cins arasında açık bir düşmanlık belirtisi davranışlarda yer almaya başlar. Kızlardaki zıtlık erkeklerden daha büyüktür. Çünkü kızların ay halleri fiziki olarak onları epeyce sarsarken, erkek çocukların cinsel olgunluğa girmeleri onları pek sarsmamaktadır. Çocuklukta birbirlerine aldırmaz davranışlar sergilerken bu dönemde zıt davranışlara girerler. Kızlar, erkeklere karşı nefret ve açıkça küçük düşürücü davranışlar yer alırken eleştiri ve saldırılarını yaş farkı gözetmeden bütün erkeklere yöneltirler. Çocukluktaki kibar ve yumuşak davranışlar kaybolmuştur.

9-Duygululuğun artması: Karamsarlık, asık suratlılık, ufacık bir nedenle ağlamalar bu dönemin duygululuğu sonucu olmaktadır. Hiçbir şeyden hoşnut olmamak, her söyleneni kendine yöneltilmiş bir eleştiri gibi almak ve alınmak  bu dönemin davranış özellikleridir. Bu çabuk sinirlenme halleriyle en çok kendi kardeşleriyle onlarca "şımarık ufaklıklar" olurken , kendilerinden büyükleri de kıskanırlar. Erkekler kızlara göre daha sinirlidir.

Erinlik, üzüntüler ve hayali korkular dönemidir. Erkekler toplumsal ve kişisel kaygılar içinde yüzerken, kızlar aileleri, evleri ve okul ödevleri için kaygılıdırlar.

Çocuktaki bu değişimler onun yüzüne söylenir, bu da onu ayrıca huzursuzluğa ve kimse tarafından sevilmiyor inancına götürür. Kızlar bu durumda ağlama nöbetlerine girerken, erkekler büyük suskunluklara girer ve kavga çıkarırlar. Cinsel olgunluğun tamamlanmasıyla bu durum kaybolur. Çocuk daha sakin ve daha işbirliği yapabilir duruma gelir.

Kendine güvensizlik: Çocukluktakinin tam tersine kendisi ve toplumsal ilişkiler üzerine ümitsiz, güvensiz hale gelir. Kendisinden beklenenleri yapamayacağına inanır. Kendisi ile ilgili bu yersiz ve olumsuz algı onu suça bile itebilir. Bu kendine güven eksikliği kısmen fiziksel direncin azalmasından , kısmen de çocuğun üzerindeki toplumsal baskıdan ve eleştirilerden kaynaklanır. Ondan genellikle yapabileceğinden fazlası istenir. Bu dönemde kazanılmış olan güvensizlik bazen bütün ergenlik boyunca genç ergenin yakasını bırakmaz. Çocukluğunun son döneminde başarılı olan çocuklardan beklentiler de büyük olduğundan onlar bu durumu daha yoğun yaşarlar. Aslında güvensiz ve sıkılgan bir çocuktan bu dönemde de fazla bir şey istenmez.

Cinsiyetle fazla uğraşma: Cinsiyet organlarındaki büyüme ve bu büyümenin duygusal etkileri çocuğun ilgisini bu bölgelere çeker. Üremeden çok cinsel yaşamla ilgilenir. Bu çocuğun hayallerini kaplar. Akranları ile vücudunu kıyaslayarak, büyükleri gözleyerek, araştırarak kendi için sır olan cinsel yaşamı çözmeye çalışır. Mastürbasyon erkeklerde , kızlarda yaşlarında tepe noktasına ulaşır. Fiziksel olgunluğa erişince bu davranışlar yerini karşı cinsle olan ilişkilere bırakır.

Aşırı çekingenlik: Bu dönemde çocuk doktor önünde bile soyunmak istemez. Odasına kimsenin girmesini istemez. Değişen vücuduyla kimsenin kendisini görmesini funduszeue.info belki de beğenilmeme korkusundandır.

Gündüz rüyaları: Çocuk, zamanın büyük bir kısmını hayal kurarak geçirir. Kendini haksızlığa uğramış, ihanete kurban gitmiş kimse olarak hayal eder. Bu üzücü hayaller onun için de dayanılmazdır. Bu hayalleri genellikle vurup kırmalar, devirmeler izler. Çocuk fakirleştikçe ve yoksulluklar içinde yaşadıkça bu hayaller artar. Bazen de bu hayaller sayesinde amacına ulaşır ve rahatlar.

Hayali Seyirci: Fiziksel değişmelere bağlı olarak ergen kendisine yönelir. Herkesin ilgi odağı olduğuna inanır ve gerçekte var olmayan bu ilgiye göre davranır. Saplantılı bir biçimde çevresindeki insanların kendisinin dış görünüşü, davranış ve duyguları ile fazlasıyla ilgilendiklerini düşünür. Bu nedenle kendini toplumdan soyutlama, kalabalıkta huzursuz olma, konuşurken terleme ve yüzün kızarması, huzursuzluk, tedirginlik hayali seyirciden utanma duygusunun yaşattıklarıdır. Hissettiklerini yarattığı hayali seyircinin de aynen yaşadığına inanır ve tepkileri de abartılıdır. Hiç kimse onun kadar yalnız değildir, kimse onun kadar dışlanmamıştır, kimse onun kadar sevmemiştir. Ona ait duygular ilk ve tektir. Çevresinde bulunan insanların özellikle de yetişkinlerin kendisini anlamadığını düşünür. Bunun sonucunda da tepkilere direnme, inat etme, gürültücü olma, abartılı giyinme davranışları sergiler.

Kişisel Efsane: Duygularının çok özel olduğuna inanan ergen, ölümle de karşılaşmayacağına inanır. Kendisine özel bir destek ve rehberlik beklediği çok özel kişisel bir tanrı ilişkisi oluşturur.
Büyümenin ve beden değişiminin davranış ve tutumlar üzerindeki etkileri bazı faktörlere göre değişir:
- Kızlar bu dönemi erkeklerden daha zor geçirirler. Bunun nedeni ise erkeklerden daha önce bu döneme girmeleri ve toplumsal kısıtlamalara boyun eğmeleridir. Erkeklerde bu uyumu sağlamada daha fazla serbesti vardır.
- Çocukların iletişim kurma yetenekleri de bu dönemin davranış değişiklikleri üzerinde farklılık yaratır. İyi iletişim korku ve bunalımlarla daha kolay baş edebilmeyi sağlarken doğal olarak diğer insanlarla daha iyi geçinir ve ters tutumlara girmeyi de engeller.
- Çocuğun olgunluk derecesiyle ondan beklenen toplumsal tutumlar arasında orantısızlık büyüdükçe davranışlardaki sorunlar da artar. Erken olgunlaşma güven duygusunu artırır. Bu da toplumsal ilişkilerde sorunların çözümünde olumlu etki yaratır.

Cinsel olgunlaşma sürecinin davranış üzerindeki etkileri geçicidir. Çocuk rahatladığında çocukluğundaki davranışlarının belirgin özelliklerine döner. Toplumsal baskı toplumsal ilişkilere dönmeye zorlar. Erinlikte yavaş olgunlaşanlar, erken ve geç olgunlaşanlarda (normalden sapma) davranış bozukluğunun sürüp gittiği görülmüştüfunduszeue.infoş olgunlaşanlarda olgunlaşma süreci uzadıkça gündüz rüyaları, aşırı eleştirel tutum, çabuk çatışmaya giren davranış şekli ve huzursuzluk nedeniyle bir işe ve göreve yoğun bir biçimde sarılmamak gibi huylar yerleşip kalabilir. Toplumsal kabulün önemi büyüdükçe çocukta bu huylardan kurtulmak için çaba gösterir ve kurtulabilir.

Erken olgunlaşan erkek çocukların spor ve diğer etkinliklerdeki başarıları genellikle yaşam boyunca devam etmektedir. Mesleklerinde de başarılı ve parlak olabilirler. Aksine gecikmiş erinlik yaşayanlarda çocuksu davranış göstermeleri nedeniyle toplumsal faaliyetlerin az olması, iş başarısında düşüklük, lider olamama gibi sonuçlar gözlenmektedir. Erken gelişen kızlarda yaşamın daha ileriki dönemlerinde de başkalarını etki altına alma ve herkese baskı uygulama davranışı gözlemlenebilir. Geç gelişen kızlarda erkeklerin aksine kişisel ve toplumsal uyum daha iyidir ve bu yetişkinlikte de devam eder. Ancak bu durum geç gelişen cinsel yönleri bir sorun çıkartmadığı sürece geçerlidir.

Kaygı Alanları

Bedenin bazı fiziksel özelliklerinin normal olup olmadığı ve cinsel bakımdan yeterli gelişmeye ulaşıp ulaşmadığı kaygı alanlarını oluşturur.

Bedeniyle ilgili kaygılar; Değişen vücut hatlarına, sivilceli yüzüne, düzensiz dişlerine karşı kaygı duyabilir. Ellerini sajklar yada ayaklarının büyük olduğunu düşünerek daha küçük ayakkabı isteyebilir.

Cinsiyetiyle ilgili kaygılar; Acaba ben tam bir erkek / kadın özelliklerine sahip miyim ? düşüncesi sürekli zihinlerini meşgul eder.

ÇOCUKLARIN CİNSELLİKLE İLGİLİ SORULARI

Cinsiyet farklılığı ile ilgili sorular 2. yaşta, doğumla ilgili olanlarsa yaşta başlar. Aşağıda bazı temel soruları bulacaksınız. Çocuklarınızın sorularını yanıtlamak için bilgi dağarcığınızı bilimsel gelişmelere paralel olarak yenilemeniz gerekmektedir.

“Neden benim de ağabeyiminki gibi şeyim yok?”
“Kızlar ve erkekler ayrı yaratılmışlardır. Kızların erkeklerin gibi cinsel organı vardır ve farklı doğru gelişmiştir.”

“Babamın neden göğüsleri yok?”
“Yalnız annelerin göğüsleri olur ki , yeni doğan bebeklerini emzirebilsinler diye.”

“Bebekler nereden gelir?”
“Çocuklar annenin içinden çıkarlar. Onlar annenin karnında yaşar ve büyürler. Orada sıcak ve güvenli bir bebek yuvası vardır. Kızlar yeterince büyüdüğünde anne olabilirler. Bebek dünyaya gelebilecek kadar büyüdüğünde dışarı çıkar. Civcivle bağlantı kurulduktan sonra “İnsan yavrusu yumurtada değil anne karnında oluşur. “Bebek annesinin içine nasıl girer?”
“Bütün kızların ve annelerin içinde kalemle bile çizemeyeceğimiz ve bildiğimiz yumurtalara hiç benzemeyen yumurtalar vardır. Bunlar çok öfunduszeue.info kadın anne olmak istediği zaman bu yumurtalar uterus (rahim) denen özel yerde bebeğe dönüşmeye başfunduszeue.info annenin içinde ama midenin içinde değil başka yerde. Bebek burada özel bir şekilde beslenir ve bir okul yılı kadar süre geçtikten sonra dünyaya gelir.”

Çiçeklerden yola çıkılarak dişi ve erkek hücrelerin tozlaşmaları ile bağlantı kurulur. Babanın görevinin bu döllenmede hücrelerden birini anneye vermek olduğu anlatılır.

Erkek ve kız çocuktaki farklılık her iki cinse de anlatılmalıdır. Erkeklerin olgunlaşması için babanın özellikleri gibi özelliklere sahip olması gerektiği,kızların ise anne olabilecek kadar büyümesi gerektiği anlatılmalıdır.

6 yaş çocuğu genellikle cinsel ilişki ile ilgili ayrıntıları almaya hazır değildir.

Çocuk yaşlarına geldiğinde , babanın içindeki bir tohumun annenin içindeki yumurta ile birleştiği ve bunun bebeğin gelişimini başlattığı söylenebilir.
Bu birleşmenin nasıl olduğu ise “ana-babanın yan yana yatması ve sevgi dolu olmaları” şeklinde açıklanabilir.

“Anne karnındaki bebek nasıl nefes alır, nasıl yemek yer?”
“Bizim gibi yapamazlar. Hava ve yiyeceği annesinin karnından göbek kordonu ile alır. Bu uzun ve beyaz bir kordondur. Doğduktan sonra bu kordona ihtiyacı kalmaz, annesinin memesinden süt içer. Doğunca doktorlar bu kordonu keser ama bebeğin canı acımaz.”

“Ben nasıl doğdum?”
“Çocuk bu soruyu sorduğunda hemen o anda yanıt verilmelidir. Ona "Sen karnımdaki özel bir yerde büyüdükten sonra vücudumda karnımın altında bebeğin dışarı çıkabilmesi için oluşmuş bir açıklıktan dışarı çıktın" denebilir.

“Neden erkeklerin bebeği olmaz?”
Çünkü erkeklerin vücudunda bebeklerin büyümesini sağlayan küçük bir yuvacık yoktur.

“Evlenmemiş kişilerin de bebeği olabilir mi?”
“Evet. Her yetişkin kadın ve erkek bebek sahibi olabilir. Fakat evlenmeyi beklemeleri, bebeğin bir ailesi ve yuvası olması daha doğrudur.”

Erinlik ve ergenlik dönemi soruları bedendeki değişim, üreme, üreme yeteneği, üreme organları, cinsel ilişki, mastürbasyon, ıslak rüyalar, ereksiyon, bebeğin oluşumu, doğum, cinsel ilişki yaşı, korunma yöntemleri, vb. konularını içerir. Anne ve baba bu konularda kendini bilimsel yayınlardan yararlanarak geliştirmelidir. Çocukluk döneminde cinsellikle ilgili sorularına anne ve babasından yanıt bulmada sıkıntı çekmeyen genç,  bu soruları için de en güvenilir kaynağın yine anne ve babası olduğu inancıyla ebeveynlerine yönelecektir. Doğal, doğru ve zamanında yanıtlanan sorular gencin cinsel gelişimini tamamlamasında çok önemlidir.

ANNE VE BABALARIN SORULARI
Anne babaların çocuklarının cinsel gelişimi ve eğitimi ile ilgili sordukları sorulardan bazıları;

“Kardeşler aynı odada yatabilir mi?”
5 yaşına kadar farklı cinsten kardeşler aynı odada yatabilirlerse de bu yaşta “utanma duygusunun gelişmesi (giyinme ve soyunmada) nedeni ve cinselliği keşfetme merakı nedeniyle çocuklar arasında cinsel içerikli oyunların oynanması söz konusu olabilecektir.

“Çocukların anne-babaları ile aynı odada yatmaları doğru mudur?”
Yatak odanız size aittir. Üstelik çocukların yaşları ne kadar küçük olurlarsa olsunlar, cinsel ilişki sırasında duyacaklarından ve göreceklerinden etkileneceklerdir. Çocuğun kendine olan güven duygusunun gelişebilmesi için erken yaşlarda kendi odasında tek başına yatabilmeyi başarması gerekir. Çocuğunuzu her açıdan korumak için aynı odada yatmamalısınız.

“Çocuğuma cinsellikle ilgili bilgi vermekle onun merakını  erkenden uyandırmış olur muyum?”
Hayır. Aksine açık, kısa, doğru ve doğal bir biçimde verilen bilgiler çocuğun anne-babasına olan güvenini pekiştirir ve tatmin edicidir. Başkalarına soru sormak durumunda kalmaz.

 “Cinsellikle ilgili sorular sormaktansa odasına kitap bıraksam olur mu?”
Kesinlikle hayır. Kitabı çocuğunuzla birlikte okuyabilirsiniz ama kitabı ona vererek bu sorumluluğu yerine getirmiş olamazsınız.

“Çocuğumun cinselliğe olan ilgisi birden arttı ne yapmalıyım?”
yaş bu ilginin arttığı bir dönemdir. Sorduğu sorular ve gösterdiği ilgi karşısında telaşlanmayın. Her soruya doğal bir tavırla, zamanında ve doğru cevaplar verin. Cinselliğe yönelik ilgisi uzun süre devam ettiği ve sadece bu alana yoğunlaştığı takdirde bir uzmana danışın. İlgi doğal olmakla birlikte yaşamın diğer alanlarında uzaklaşacak kadar yoğunlaşma ruhsal sorunları ifade funduszeue.info yardımıyla yolunda gitmeyenleri bulmak gerek.

“Benim çocuğum hiç soru sormuyor ne yapmalıyım?”
Her çocuk cinselliği merak eder. Yanlış anne baba tutumları çocuğun soru sormasını engeller (Daha önceki girişimleri yanıtsız kalmış, bu konunun konuşulmaması gereken gizli bir konu olduğu mesajını almış,vb.). Uygun fırsatlar yaratarak (film, tv programı,günlük yaşamda karşılaşılan durumlar) konuyu siz açın ve soru sormasını sağlayın. Sizin rahatlatıcı tavrınız onu da rahatlatacak ve doğru bilgileri sizden almış olacaktır.

“Çocuğumun hangi davranışları bir uzmana başvurmamı gerektirir?”

- Banyo yapanları uyarılmasına rağmen ısrarla izlemeyi sürdürmek.
- Anne-baba  “hayır”  dedikten ve sürekli uyardıktan sonra, ısrarla ve sürekli olarak  “kötü söz” söylemeye devam etmek.
- Sürekli ve ısrarlı olarak,  kendinden daha küçük çocukları cinsiyet ve cinsellikle ilgili oyunlar oynamaya zorlamak.
- Arkadaşlarını “doktorculuk” oynamaya ve üzerindeki giysileri çıkarmaya zorlamak.
- Yabancı ya da yakın yetişkinler tarafından sarılıp, öpülmekten, dokunulmasından, iletişime geçmekten korkmak.
- Oyunlarda kadın ya da erkek rollerini üzgün, kızgın ya da saldırgan bir tarzda oynamak, kendi cinsinden ya da karşı cinsten nefret etmek.
- Sürekli ve ısrarlı olarak kendi cinsinden olanlardan hoşlanmak.
- Mastürbasyon yapma sıklığının artması.

Sünnet yaşı ne olmalı ve çocuğumu nasıl hazırlamalıyım?

Sünnet dinsel inançlar ve gelenekler doğrultusunda yapılmakla beraber sağlık açısından da önemlidir. Çocukla sünnete ilişkin korkutmamak, korkutucu şakalar yapılmasını engellemek gerekir ( “Sen sünnet olunca görürsün!”, “ne zaman keseceğiz?”, “getirin bıçağı”). Çocuk sünnet olduğunda penisinin kesilip, organının eksileceğinden korkar. Çocuğa penisinin kesilmeyeceği sadece penisinin ucunda bulunan fazlalık olarak bulunan derinin alınacağı anlatılmalıdır.

Erkek çocuk kadar sünnet olacak çocuğun kız  kardeşi de bu konuda bilgilendirilmelidir. Sünneti toplumsal olarak eğlence düzenleyerek ve sünnet olan çocuğa hediyeler alarak  kutlanır. Kız kardeşin kendisini dışlanmış olarak hissetmemesi için anne baba ona da destek vermelidir. Cinsel gelişim açısından çocuğun kendi vücudu ile çok fazla ilgili olduğu yaş arası sünnet düşünülmemelidir.

ÇOCUĞU BİLGİLENDİRMEDE ANNE BABALARA ÖNERİLER

Çocuk bilgi edinmeye bazen içsel, bazen de dış uyarım nedeniyle yönelir.

• Çocuğun duyduğu, gördüğü şeyler, aile içindeki olaylar önemli rol oynar. Salt merak uyandırmaz, yönlendirir de.
• Çocuktan talep geldiği zaman veya ana-baba gereksinim duyulduğunu hissettiği  zaman verilen bilgi en uygunudur.
• Çocuğun gelişim dönemine uygun bilgilendirme yapılmalıdır.
• Ana-babalar, cinsellikle ilgili sorulara verdikleri yanıtların çocuk tarafından anlaşılamayacağını düşünürler. Kısa, gerçek ve net cevaplar bu tehlikeye yol açmaz.
• Yetişkinin beden dili, konuşulanların içeriğinden ve kullanılan dilden daha önemlidir.
• Sözel bilgi verilirken önceden hazırlanılmış düşüncesi yaratılmamalıdır.
• Gebelik ve doğumla ilgili bilgilendirmede, acılar ve sıkıntılar değil anne olmanın güzelliği anlatılmalıdır.
• Çocuk hangi ebeveyne soru yöneltiyorsa cevabı o ebeveyn vermelidir.
• Bilgi veren yetişkinle özdeşim, duygusal olgunluğu kolaylaştırdığı için kız çocuğuna annenin, erkek çocuğuna ise babanın bilgi vermesi daha doğaldır.
• Kardeşlerle yaşama cinsler arasındaki farklılığın doğal bir biçimde keşfedilmesini sağlar.
• Anatomik farklılıklar doğal olarak küçük yaştan itibaren açıkça belli olursa sorun yaratmaz ve özel bir bilgilendirme ihtiyacı da doğmaz. Doğrudan gözlem çocuğun kafasını karıştırmaz.
• Cinsel organlar çeşitli adlandırmalar ile değil “vajina”, “penis” , “testis”, “meme” olarak öğretilmelidir.
• Kız çocuk, penis yokluğu nedeniyle kaygı duyar ve bunu açığa funduszeue.info rahatsız olmadan  “kızların cinsel organlarının erkeklerinkine benze ancak içe doğru geliştiğini, kadınların anne olabilmeleri için böyle bir yapıya sahip olmaları gerektiği” anlatılmalıdır.
• Erkek çocuğa, penise sahip olmanın bir üstünlük olmadığı yetişkinlerin bu organa odaklanmayıp doğal olarak algılamalarıyla öğretilebilir.
• Çocuğun soru sormamasının nedeni daha önceki yıllarda reddedilişleri, saçma, baştan savma cevapların verilmiş olmasıdır.
• Eğer eğitici anlayışlı görünmüyorsa, çocuk yeni bilgileri benimseme gücünü hissedememe tehlikesi içine girer. Suçluluk ve utanç duygusu cinsel yaşamı 
  kaplar. Aşağılık duygusu ile bilgileri kabul etmez.
• Sorulara sağlıklı cevaplar almak çocuğun ana-babasına olan güvenini destekler. Bu sağlıklı iletişim için gereklidir.
• Eğiticinin rolü bastırılan gizi ortaya çıkarmak değil, bilinçlenmeyi sağlamaktır.Çocuğun ana-babasının vücudunu görmek ister. Bunu doğal olarak kabul etmek gerekir. Reddetme ve azarlama tepkileri gösterilmemelidir. Çocuk kendini suçlu  hissetmemelidir.
• Hayvan yetiştirme bazı cinsel bilgilerin öğrenimini kolaylaştırır ama ebeveynin sözel desteği şarttır.
• Cinsel özdeşim yaşında başlar yaşından sonra cinsiyete uygun olarak giydirme ve rol beklentileri geliştirme, oyuncak seçimi, cinsel kimliğe  uygun ebeveyn ile iletişim önem
  kazanır.
• Büyükler genellikle kendi aralarında konuşurken söz cinselliğe gelince,   etrafta çocuklar varsa hemen konuyu değiştirirler. Halbuki bu durumlar çocukları bilgilendirmek için iyi bir fırsattır. Onu ortamdan  uzaklaştırmadan, büyükleri dinlediğini unutmadan konuşma belli kurallar dahilinde sürdürülebilir ve ona istenilen bilgiler ulaştırabilir.

MASTÜRBASYON

Mastürbasyon, el ya da başka bir nesne ile cinsel organlara dokunmak ve bundan zevk almaktır.
Bebeğin kendini tanıma döneminde sık rastlanan doğal bir davranıştır. Çocuklar için idrarını ve dışkısını yaptığı bölge ayrı bir ilgi odağıdır. Bu ilgi genellikle tuvalet eğitimi verilen yaşlarda artmaktadır.

Kaygı duymak gereksizdir. Çocuğun bu davranışı cinsel gelişimin bir parçası olarak görülmelidir. Çocuğun tıpkı boyunun uzaması, kilosunun artması gibi bir gelişim özelliğfunduszeue.info eliyle gerekse sürtünerek mastürbasyon yapan çocuğa kızıp, azarlayıp, onu korkutmak yerine üzerinde durmamak ve eğer olağan üstü bir sıklıkta oluyorsa, onu korkutmadan ve konuya değinmeden başka bir şeyle oyalayarak dikkatini başka bir yöne çekmek genellikle yeterli olur.

Mastürbasyon eğilimli küçük çocuklarda, duygusal doyumsuzluk söz konusu olabilir. Mastürbasyonu engellemek yerine bu doyumsuzluğun kaynağını bulmak ve ortadan kaldırmak gerekir. Bunun için bir uzman yardımı gereklidir.

Erinlik ve ergenlik döneminde de mastürbasyon tekrar başlar. Bu durum cinselliğini yaşamak isteyen gencin doğal bir deneyim arzusundan kaynaklanmaktadır. Abartılmamalıdır. Normal ve sağlıklıdır. Yine sıklığının aşırı artması halinde bir doyumsuzluk, psikolojik bir sorun söz konusu olabilir. Bunun üzerine gitmek gerekir. Genci bu ilgisine doyum sağlamak üzere gizli olarak başvurduğu kaynakları engellemek, bu nedenle onu cezalandırmak yanlış olur. Mutlaka bir uzman yardımı alınmalıdır.

CİNSEL İSTİSMAR

Cinsel istismar, bir çocuk ya da yetişkinin başka çocuk/çocukların veya başka yetişkin/yetişkinlerin, istemediği cinsel davranışlarına maruz kalmasıdır. Cinsel istismar, genelde çocuğa yakın olan kişiler tarafından  gerçekleştirilmektedir. Bu tür eylemler yinelenen tarzda olduğunda çocuk için daha ağır sonuçlar doğurabilir. 

Çimdikleme, okşama, sıkıştırma, öpme, el ile sarkıntılık etme, laf atma, uygunsuz sözcüklerle rahatsız etme, cinsel ilişkiye teşebbüs, tecavüz cinsel istismar kapsamına girer.
İstismarın verdiği hasar; sürekliliğine, çocuğun yaşına, istismar edenin çocuğa olan yakınlığına, bağlılık derecesine ve aradaki yaş farkına, fiziksel zorlama ve şiddet içermesine, istismar davranışının derecesine bağlı olarak değişir.

Cinsel istismarın derecesi ne olursa olsun unutulmamalıdır ki kimse cinsel istismara maruz kalmak istemez; kimse cinsel istismarı hak etmez; hiçbir davranış cinsel istismarı, taciz ve tecavüzü haklı gösteremez ve her türlü cinsel istismar kanunlar ve toplum önünde suçtur.

Ailelerin Çocuklarını Cinsel İstismardan Korumaları İçin Yapılması Gerekenler:

• Anne baba olarak, cinsel istismar konusunda bilgili ve bilinçli olmak,
• Çocuğun anne baba tarafından cinsel istismar konusunda bilgilendirilmesi,
• Çocuğun cinsel gelişiminin yakından takip edilmesi,
• Çocukla açık iletişim kurulması,
• Çocuğa ilgi ve şefkat gösterilmesi, güven ve sevginin belirtilmesinden kaçınılmaması,
• Çocuğu severken sevgi göstermenin yolu ellemek, sağını solunu çimdiklemek, ısırmak değildir. Böyle sevilen çocuklar sevgiyi göstermenin yolunun “dokunmak” olduğu yargısına sahip olurlar. Bu da istismar ile sevgi göstermeyi ayırt edememelerine neden olur.
• Aile fertleri ve yakın aile fertleri dışındaki başka kişilere fazla yaklaşmamaları öğretilmelidir.
• Yabancı insanlarla öpüşmemesi, yanına fazla yaklaşmalarına izin vermemesi ve kuşkulu davranışların neler olduğunu öğretilmelidir.
• Sevmek sadece dokunmak, öpmek değildir. Bazen tatlı bir bakış, bir söz bile bunun için yeterli olabileceği anlatılmalıdır.
• Hayır deme becerisi öğretilmelidir. Günlük yaşamda hayır diyemeyen çocuk böyle bir durumda da “HAYIR” deme becerisini gösteremeyebilir.

Hiç kimsenin senin, özel yerlerine dokunmaya hakkı yoktur. Hiç kimsenin seni, kendi özel yerlerine dokundurtmaya  da hakkı yoktur. Birisinin senden özel yerlerine dokunmanı istemesi ya da seninkilere dokunması saklayacağın bir sır değildir. Anlatmama sözü vermiş olsan bile, anlatırsan başına çok kötü şeyler geleceği söylenmiş olsa bile, böyle bir şey olursa anlatmalısın. Mutlaka söylemelisin. Sır saklaman gerektiği doğrudur. Ama bu saklanmaması gereken kötü bir sırdır.

Gençlerin Cinsel İstismardan Korumaları İçin Yapılması Gerekenler:

• Genç kendi cinsel arzularını ve sorunlarını bilmelidir.
• Hoşlanmadığı bir durumla karşılaştığında net olarak hayır diyebilmelidiri
• Yanlış anlaşılmamak için duyguları, davranışları ve sözlerinin uyum içinde olması gerektiğini bilmelidir.
• Çok iyi tanımadığı insanlarla birlikte olunacaksa yakınlarına bunu bildirmelidir.
• Kendi başına gidip dönemeyeceği yere iyi tanımadığı birinin eşliğinde gitmemelidir.
• Yaşı tutmuyorsa disko, bar, vb. yerlere gitmemeli, başkalarından içecek ve yiyecek almamalıdır.
• Günün geç saatlerinde sokakta tek başına kalmamalıdır.
• Alkol ve uyuşturucular sağlıklı düşünmeyi ve kendini ifade etmeyi engelleyebileceği için bunlardan uzak durmalıdır.
• Arkadaşının yönlendirici olmasına izin vermemelidir.
• Evde yalnızken gerekli güvenlik önlemlerini almalıdır.
• Çevrede tehlikeli olabilecek durumlardan kaçınmalıdır.
• Süreklilik arz eden istismar davranışlarını mutlaka yakınlarına bildirmelidir.
• Herhangi bir cinsel saldırıdan sonra delilleri yok edecek davranışlardan kaçınılmalıdır.
• Cinsel istismara (saldırı, tecavüz, vb.) uğradığında hemen kendisini anlayabilecek, destek  ve yardımcı olabilecek bir yakını ile bu durumu paylaşmalıdır.
• Bir arkadaşı istismara uğradığında onu mutlaka dinlemesi gerektiğini ve günlük yaşamında destek olması gerektiğini bilmelidir.

HIV/AIDS HAKKINDA…

HIV, insan bağışıklık yetmezlik virüsünün adıdır. AIDS ise kazanılmış bağışıklık yetmezlik sendromudur.
AIDS’ in yani HIV’in ilk olarak nereden, nasıl ve ne zaman geldiğine ilişkin çok kesin bilgiler olmamasına karşın bir takım varsayımlar ortaya konmaktadır. Olasılığı yüksek olan varsayımlarda en kuvvetlisi; HIV’in Orta Afrika’da ev hayvanı olarak bakılan yeşil başlı maymunda bulunan bu virüs hayvanda herhangi bir hastalığa neden olmamasına karşın insana geçtiği zaman değişime uğrayarak insana zarar veren HIV virüsüne dönüştüğüdür.

HIV/AIDS :     - Korunmasız her türlü cinsel ilişki,
- Test edilmemiş kan ve kan ürünleri,
- Anneden bebeğe (anne karnında, doğum sırasında ya da emzirme ile),
- Ortak enjektör, jilet… kullanımı   ile bulaşır!

HIV/AIDS :     -    Tuvalet, banyo, havuz, sauna, ev gibi ortak kullanım alanları,

• Tabak, kaşık gibi ortak eşya kullanımı,
• Dokunmak, el sıkışmak, sarılmak, okşamak, sosyal öpüşme gibi temasla,
• Öksürme ve hapşırma ile,
• Sivrisinek ısırması ile,
• DOSTLUK ile   bulaşmaz!

HIV/AİDS’TEN KORUNMA YOLLARI:

• Mümkün olduğunca az sayıda kişi ile ilişki kurmak.
• Başkaları ile ilişkide bulunduğunu bildiğiniz ya da bunu meslek olarak yapan kişilerle cinsel ilişkide bulunmaktan kaçınma.
• HIV taşıyıp taşımadığından emin olunamayan kişilerle girilecek her türlü cinsel ilişkide mutlaka kondom (prezervatif) kullanmak.
• Kan nakli için kullanılacak kan ve kan ürünlerinin (aşı, serum, vb.) mutlaka gereken testlerden geçirilmiş olduğundan emin olmak.
• Damar içi ilaç kullanımında kesinlikle ortak enjektör kullanmamak.
• Berberde tıraş olurken yeni bir jilet kullanıldığından, usturanın dezenfekte edildiğinden emin olmak.
• Manikür ve pedikürde kullanılan araçların dezenfekte edilmiş olmasına dikkat etmek.
• Sağlık hizmeti alırken açılmamış enjektör kullanılmasına, kullanıldıktan sonra atılmasına ve kullanılan aletlerin mikroptan arındırılmış olmasına dikkat etmek.
• Kan kardeşi olmak, başkalarının yaralarına açık elle dokunmamak.

Yukarıda sayılan korunma yolları aynı zamanda cinsel yolla bulaşan hastalıkların tümüne ilişkin korunma yollarıdır. Ayrıca cinsel yolla bulaşan hastalıklar hakkında bilgilenmek, bir belirti görüldüğünde hemen doktora başvurmak, üreme organlarında oluşan yara,bere, sivilce v.b.’nin  hemen tedavi edilmesi önemli korunma yollarındandır.
HIV (-) negatif, kanda bu virüsün taşınmaması; HIV (+) pozitif ise kanda HIV virüsünün taşınıyor olmasıdır.

Önyargılar ve bilgisizlik bu konuda korkulara ve yanlış davranışlara neden olmaktadır. Bu ise hızla yayılan bu hastalığın yayılmasını engellemek yerine daha büyük bir hızla yayılmasına neden olmaktadır. HIV pozitiflerle olan ilişkilerimiz de bu doğrultuda korku, düşmanca davranış ve söz konusu insanları dışlamamıza yol açmaktadır.

HIV/AİDS ile bilgilenerek, korunma yollarını öğrenerek ve uygulayarak  mücadele ederken HIV pozitiflerle ele ele vererek mücadele etmek temel yaklaşımımız olmalıdır.

Çevrenizde HIV pozitif olan bir kişi varsa ona dostluğunuzu ,sevginizi cesurca sunun. Çünkü HIV/AIDS dostluk ve sevgiyle bulaşmaz ama gösterdiğiniz ilgi, sevgi ve sıcaklıkla HIV pozitif olan kişinin bağışıklık sisteminin güçlenmesini sağlayarak onun hastalıkla daha güçlü  bir biçimde mücadele etmesini sağlarsınız. Onlara farklı davranmanıza gerek yoktur; her insanın hak ettiği ilgi, yakınlık ve sevgiyi göstermeniz ve yaşamı paylaşmanız yeterlidir.

EK-1
ÇOCUĞU BİLGİLENDİRMEDE ANNE BABALARA ÖNERİLER

• Çocuk bilgi edinmeye bazen içsel, bazen de dış uyarım nedeniyle yönelir.
• Çocuğun duyduğu, gördüğü şeyler,aile içindeki olaylar önemli rol funduszeue.info merak uyandırmaz,yönlendirir de.
• Talep geldiği zaman veya ana-babanın gereksinim duyulduğunu hissettiği zaman verilen bilgi en uygunudur.
• Çocuğun gelişim dönemine uygun bilgilendirme yapılmalıdır.
• Ana-babalar, cinsellikle ilgili sorulara verdikleri yanıtların çocuk tarafından anlaşılamayacağını düşünürler. Kısa, gerçek ve net cevaplar bu tehlikeye yol açmaz.
• Yetişkinin beden dili, konuşulanların içeriğinden ve kullanılan dilden daha önemlidir.
• Sözel bilgi verilirken önceden hazırlanılmış düşüncesi yaratılmamalıdır.
• Gebelik ve doğumla ilgili bilgilendirmede acılar ve sıkıntılar değil anne olmanın güzelliği anlatılmalıdır.
• Çocuk hangi ebeveyne soru yöneltiyorsa cevabı o ebeveyn vermelidir.
• Bilgi veren yetişkinle özdeşim, duygusal olgunluğu kolaylaştırdığı için kız çocuğuna annenin,erkek çocuğuna ise babanın bilgi vermesi daha doğaldır.
• Kardeşlerle yaşama cinsler arasındaki farklılığın doğal bir biçimde keşfedilmesini sağlar.
• Anatomik farklılıklar doğal olarak küçük yaştan itibaren açıkça belli olursa sorun yaratmaz ve özel bir bilgilendirme ihtiyacı da doğmaz. Doğrudan gözlem çocuğun kafasını karıştırmaz.
• Cinsel organlar çeşitli adlandırmalar ile değil “vajina”, “penis” , “testis”, “meme” olarak öğretilmelidir.
• Kız çocuk, penis yokluğu nedeniyle kaygı duyar ve bunu açığa funduszeue.info rahatsız olmadan  “kadınların anne olabilmeleri için böyle bir yapıya sahip olmaları gerektiği” anlatılmalıdır.
• Erkek çocuğa, penise sahip olmanın bir üstünlük olmadığı yetişkinlerin bu organa odaklanmayıp doğal olarak algılamalarıyla öğretilebilir.
• Çocuğun soru sormamasının nedeni daha önceki yıllarda reddedilişleri, saçma, baştan savma cevapların verilmiş olmasıdır.
• Eğer eğitici anlayışlı görünmüyorsa, çocuk yeni bilgileri benimseme gücünü hissedememe tehlikesi içine girer. Suçluluk ve utanç duygusu cinsel yaşamı 
  kaplar. Aşağılık duygusu ile bilgileri kabul etmez.
• Sorulara sağlıklı cevaplar almak çocuğun ana-babasına olan güvenini destekler.
• Bu sağlıklı iletişim için gereklidir.
• Eğiticinin rolü bastırılan gizi ortaya çıkarmak değil,bilinçlenmeyi sağlamaktır.
• Çocuğun ana-babasının vücudunu görmek funduszeue.info doğal olarak kabul etmek funduszeue.infome ve azarlama tepkileri gösterilmemelidir.Çocuk kendini suçlu  hissetmemelidir.
• Hayvan yetiştirme bazı cinsel bilgilerin öğrenimini kolaylaştırır ama ebeveynin sözel desteği şarttır.
• Cinsel özdeşim yaşında başlar.
• yaşından sonra cinsiyete uygun olarak giydirme ve rol beklentileri geliştirme, oyuncak seçimi, cinsel kimliğe  uygun ebeveyn ile iletişim önem kazanır.
• Büyükler genellikle kendi aralarında konuşurken söz cinselliğe gelince,   etrafta çocuklar varsa hemen konuyu değiştirirler. Halbuki bu durumlar çocukları bilgilendirmek için iyi bir fırsattır. Onu ortamdan uzaklaştırmadan, büyükleri dinlediğini unutmadan konuşma belli kurallar dahilinde sürdürülebilir ve ona istenilen bilgiler ulaştırabilir.

KAYNAKÇA

• Ailelere İp Uçları, Çocuklarımızın Gelişimine İlişkin Aydınlatıcı Bilgiler. TED Ankara Kolejli Danışma ve Rehberlik Merkezi
• Aydoğmuş,K.,Baltaş,A.,Baltaş,funduszeue.infoıgil,Ü.,Güngörmüş,O.,Konuk,funduszeue.infozlar,Ü. Köknel,Ö.,Navaro,L.,Oktay,A., Razon,N.- Yavuzer, H. Ana-Baba Okulu. Remzi Kitabevi, 7. Basım.
• Cinsel Sağlık ve HIV/AİDS Psikolojik Danışmanlar Eğitici Eğitimi Ankara: Türk Eczacılar Birliği
• Cinsel Sağlık Eğitimi. İnsan Kaynağını Geliştirme Vakfı, Ceren Yayın Dağıtım,
• Ergen Sağlığı Bilgilendirme ve Farkındalık Kazandırma Programı. Yenimahalle Rehberlik Araştırma Merkezi
• Gander, M. J., Gardiner, H.W..  Çocuk ve Ergen Gelişimi ,Yayına hazırlayan Bekir Onur., Ankara: İmge Kitabevi
• Kılıççı, Y. () .   Okulda Ruh Sağlığı. Ankara: yayınevi
• Onur, B  Ergenlik Psikolojisi. Ankara: Hacettepe Taş Yayıncılık. 2. Baskı
• Sevim, J. Anne Bu Ne?.  Ankara: Remzi Kitabevi 2. Basım
• Tuzcuoğlu, N., Tuzcuoğlu, S.,  Çocuğun Cinsel Eğitimi “Anne, Ben Nasıl Doğdum?”,  (Yayın yeri: Ankara, İstanbul gibi): Morpa Kültür Yayınları
• Yavuzer, H., , Çocuk Psikolojisi. Ankara: Remzi Kitabevi. Basım
• funduszeue.info
• funduszeue.info
• funduszeue.info