Kolon Kanseri Kanda Çıkar Mı

Koldan alınan kanla, kolon kanserinde erken teşhis imkanı yakalanıyor. Böylece kolonoskopi endişesi nedeniyle doktora gidemeyen ve erken teşhis şansını kaybedenlere yeni bir umut ışığı doğuyor.

Medical Park Göztepe Hastane Kompleksi Tıbbi Genetik Uzmanı Dr. Yaman Sağlam; kolon kanserlerinin erken tanısında özellikle kolonoskopiden çekinenleri rahatlatacak uygulamanın dünyada bir yıldır uygulandığını söyledi.

Yaş ve aile hikayesinin hastalıkta en önemli risk faktörü olduğunu belirten Dr. Sağlam, “Kalın bağırsak kanseri, herhangi bir yaşta ortaya çıkabilse de hastaların yüzde 90’ından fazlası 40 yaşın üzerinde olan kişilerdir. Bu yaştan sonra risk, her on yılda ikiye katlanır. Kalın bağırsak kanserinin toplumda görülme sıklığı 10 binde 5 dolayındadır. Erkekte ve kadında eşit oranda görülen hastalık bütün kanserler içinde görülme sıklığı bakımından üçüncü sıradadır” dedi.

BULGU YOKKEN HASTALIK TEŞHİS EDİLEBİLİR
Kalın bağırsak kanserinin önlenebilir bir hastalık olduğuna, ayrıca erken evrede yakalandığında tam şifa ile tedavi edilebildiğine vurgu yapan Sağlam, genetik testin önemini anlattı:

“Henüz bulguları olmayan bireylerde bile kanser yönünde bir değişim varsa, sadece kan alınarak yapılacak bir genetik test ile erken tanı ve erken tedavi ile kolon kanseri önlenebilir. Hastalığın erken tanısı için rektal tuşe, rijit rektosigmoidoskopi, fleksibl fıberoptik sigmoidoskopi, kolonoskopi, çift kontrast kolon incelemeleri, tümör belirleyicileri, dışkıda gizli kan testi kullanılır.

GENETİK TEST AVANTAJ SAĞLIYOR
En son uygulamaya başlanan test ise koldan kan alınarak yapılan kolon kanserine özel genetik değişimin taranması yöntemidir. Günümüzde en etkili tanı yöntemi kolonoskopi olarak kabul edilmekle beraber, erken tanıda kanser genetiğine ait değişimin taranması, klinik yaklaşımı güçlendirmektedir. Kolonoskopi, uygulama zorluğu nedeniyle birçok risk altındaki birey tarafından tarama veya takip yöntemi olarak tercih edilmemektedir. Bu durum; erken tanı şansını azaltıp, kanser ilerledikten ve bulgular ortaya çıktıktan sonra müdahale edilebilmesine neden olmaktadır.”

Kanla yapılan testin, kolonoskopi yaptırmaktan kaçınan hastalar için kurtarıcı bir erken tanı yöntemi olduğunu belirten Genetik Uzmanı Dr. Yaman Sağlam, hastalık açısından risk grubunda olanları ve risk faktörlerini ise şöyle sıraladı:

KİMLER GENETİK RİSK ALTINDA?
• Ailede (birinci ve ikinci derecede akrabalar) kalın bağırsak kanseri hikayesi. 
• Ailede (birinci ve ikinci derecede akrabalar) kalın bağırsakta polip hikayesi. 
• Hastada kalın bağırsak poliplerinin olması. 
• Hastanın daha önce kalın bağırsak kanseri nedeniyle ameliyat geçirmesi. 
• Ülseratif Kolit (iltihabi bağırsak hastalığı). 
• Diğer organların özellikle meme ve uterus (rahim) kanseri hikayesi.

KOLON KANSERİNDE RİSK FAKTÖRLERİ
• Coğrafya: Kuzey Amerika ve Yeni Zelanda’da sıkken, Afrika ve Orta Amerika’da daha az görülür.
• Yaş: Görülme sıklığı 40 yaşından itibaren artar. ABD‘de yapılan bir taramada; 40 yaş altındaki hastalarda kolorektal kanser görülme oranı yüzde 0.05-0.06 iken aynı oran 40-60 yaş arası on kat artarak yüzde 0.6-0.8 ve 60-80 yaş arasında yaklaşık yüz kat artarak yüzde 3-4 olarak bulunmuştur.
• Aile hikayesi ve genetik: Birinci derece bir akrabada kolorektal kanser bulunmasıyla risk 1.7 kat artarken, ikiden fazla kolorektal kanser bulunduğunda risk 2.7 kat ve 45 yaş altı akrabalarda kolorektal kanser varlığında 5.3 kat artar.
• Şişmanlık: Yağdan zengin ve posalı yiyeceklerden fakir beslenme bilinen risk faktörleridir.

Günümüzde kanser hastalıkları, insanları en çok korkutan sağlık problemlerinin başında geliyor.  Kansere karşı tedbirli olmak, erken tanıda büyük önem taşıdığı gibi hayat da kurtarabiliyor. Yapılacak birkaç kan testi ile her yaştan kişi kansere karşı erken önlem alıp, kanserden kendini koruyabilir. Peki bunun için hangi kan testlerini yaptırmak gerekiyor?

Hisar Intercontinental Hospital Klinik Laboratuvarlar Bölüm Başkanı Prof. Dr. Bekir Sami Uyanık kanserde belirleyici tanı yöntemi olan kan testleri hakkında bilgi verdi.

Tümör belirteçleri kan testleriyle belirlenebiliyor

Tümör belirteçleri (kanser markerları), kanser hücreleri ya da kanserli dokular ve organlarda üretilerek, tüm vücuda yayılabilen değişik maddelerdir.   Bazen, bu maddeler, kanserli hücrelere karşı savunma ve cevap olarak, vücudun diğer dokuları tarafından salgılanabilmektedir. Tümör belirteçleri, değişik kanserlerde farklı olabildiği gibi, bir kanserde birden fazla ve değişik miktarda görülebilmektedir. Bu belirteçler yapılacak olan kan, idrar ve tüm vücut sıvıları testi ile tespit edilebilmektedir.

İdeal bir kanser testi nasıl olmalıdır?

• Kanser için özel (spesifik) olmalıdır.
• Kanser için hassas (sensitif) olmalıdır.
• Sadece bir kanser tipi tarafından üretilmelidir.
• Enfeksiyon gibi, kanser dışı hastalıklarda kanda yükselmemelidir.
• Çok küçük miktardaki bir kanser büyümesi bile, kan marker düzeyinde ölçülebilir bir artış oluşturmalıdır.
• Üretilen marker miktarı, kanser kitlesi ile orantılı olmalıdır.

Risk oranınızı öğrenebilirsiniz

Kanser teşhisi ve tedavisine ek olarak tedavinin etkinliğinin değerlendirilmesinde, çok çeşitli kanser marker testleri yapılmaktadır.Hatta, bazı enzimler ve hormonların kan düzeyleri yükseldiğinden, kanser varlığını desteklemek için kullanılmaktadır. Kanser hücrelerini gösterebildiği gibi kan testinde organların ne derecede çalıştığı ve kanserle ilgili herhangi bir risk olup olmadığı da ortaya çıkabilir.

Kanser vakalarında kombine testler yapılıyor

Kan marker testlerinde; yumurtalık kanseri için Karbonhidrat Antijen (CA 125), Human

Epididimal Protein 4 (HE4), prostat kanseri için Prostat Spesifik Antijen (Total PSA, Serbest PSA), mide, bağırsak ve pankreas tümörlerinde  Karsino Embriyonik Antijen(CEA) ve CA 19-9,  meme tümörlerinde CA 15-3, karaciğer, testis ve yumurtalık kanserlerini saptama ve tanı koymaya yardımcı olmak için Alfa-FetoProtein (AFP) kullanılır. Ayrıca, son zamanlarda kalın bağırsak tümörlerinde dışkıda yapılan Tümör M2-PK (Piruvat Kinaz M2 izoenzimi) gibi testlerle, erken teşhis yönünde testler geliştirilmeye çalışılmaktadır.

Gerekli durumlarda kesin tanı için biyopsi yapılıyor

Test sonuçları ile kanser ve organlarımızla ilgili birçok önemli veri elde edilebilmektedir. Kan testleri yapılırken birçok faktör etkili olabilse de, kan testleri tanı ve teşhis için tek basına yeterli olamayabilir. Bu durumda daha kesin sonuç elde edebilmek için dokudan örnek alınarak, biyopsi yapılması gerebilir. Kanser marker testleri ile kanser tedavisindeki değişimler gözlemlenebilir tümör belirteçlerindeki değişimler testlerin tekrarlanmasıyla düzenli takip edilebilir.

Bir testle yetinmeyin!

• Bir defa yapılan test ile kanser teşhis ve tedavisi yapılmamalıdır.
• Teşhis veya tedavi sonrası kontroller için, test tekrar edilmesi gerekiyorsa aynı laboratuvarda ve aynı cihaz veya yöntem ile yapılmalıdır
• Kanser marker testi tek başına yeterli görülmemeli, birkaç farklı test ile desteklenmelidir.
• Test yapılacak kan, idrar ve diğer numuneler uygun zamanda ve şekilde alınmalıdır.

Kolon, bağırsağın yaklaşık 1,5-2 metresini oluşturan tüp şeklinde bir organdır. Kolon ve rektum kalın bağırsağın tamamını oluştururlar. Rektum ise bağırsağın son kısmını oluşturan ve dışkının depolandığı kısa bir alandır. İnce bağırsaktan gelen sindirilmiş besinler kolona gelerek kalan gıdalar da orada sindirilir. Atılacak olan kısmı rektuma gelir ve atılması için burada bekler. Kolon kanseri ise kolondaki hücrelerde başlayarak bazen polipleşmeye dönüşür. Erken tanıda, yayılım göstermeden saptanmışsa tedavi edilebilir bir durum olmakla birlikte erken tanı konulmayan durumlarda önce kolon duvarında yayılım gösteren bir hastalıktır. Kolon içi yayılım tamamlandıktan sonra metastaz denilen farklı organ ve dokulara yayılma durumu gerçekleşebilir. Kolon kanseri özellikle lenf bez ve damarlar aracılığıyla akciğer, karaciğer gibi hayati organlara ilerleyebilir.

Kolon (Bağırsak) kanserinin belirtileri nelerdir?

Kolon kanserinde sıklıkla dışkılama alışkanlığında farklılaşma durumu yaşanır. Belirti verdiği için birçok kanser türünden daha kolay farkedilme olasılığı bulunur. Belirtiler dışkılama ile ilgili olsa da kolon uzun bir organ olduğu için vücudun sol tarafında kalan kısmı ile sağ tarafında kalan kısmında olan tutulma farklı belirtiler verebilir. Kolon yapı olarak sol kısımda daha da daralır. Bu da dışkının daha ince olması, dışkılarken kanama, düzenin değişmesi vb. durumlar yaratabilir. Sağ taraf ise nispeten daha geniş olduğu için belirtiler daha geç ortaya çıkar ve erken tanı daha zorlaşır. Ancak genel anlamda ortak belirtiler:

• Dışkılama yapılsa dahil bağırsağın tam boşalmamış hissedilmesi
• Dışkılama düzeninin bozulması (ishal, kabız)
• Kanama veya dışkıda kan görülmesi
• Dışkılama yaparken ağrı hissedilmesi
• Dışkıda şeffaf bir salgı görülmesi
• Karın ağrısı ve şişlik

Bu belirtiler hem erken zamanda görülür hem de hasta tarafından fark edilmesi kolaydır. Bu belirtilerin sonrasında dolaylı olarak kilo kaybı, kan değerlerinde düşme ve kansızlık, karında kitle oluşması, ilerleyen durumlarda bağırsak tıkanabileceği için ağrı hissinin artması gibi belirtiler de gözlenir. Erken tanı için hastanın dışkılama düzenin farkında olması ve kendi normalini takip etmesi gerekmektedir.

Kolon (Bağırsak) kanseri neden olur?

Sıklıkla kolon kanseri diğer kanser türlerinde olduğu gibi genetik faktör kanserin oluşmasında önemli bir nedendir. Ailede kolon kanseri ile ilgili bir geçmiş varsa bundan kaynaklı risk artmaktadır. Bununla birlikte yaş faktörü de etkilidir. Özellikle 50-60 yaşlarındaki erkeklerde daha çok tutulum gözlenmiştir. Kişinin bağırsağında önce iyi huylu olarak oluşan polipler bazı durumlarda kansere dönüşebilir. Polipler bağırsak içerisinde oluşan minik çıkıntılardır. Bu çıkıntıları eğer fark edilmişse takip ettirmekte yarar vardır.

Genlerde bulunan bazı değişmeler sonucu da bu kansere yakalanma riskinin arttığı bilinmektedir. Bazı durumlarda hastanın altta yatan kronik bağırsak hastalığı bulunur. İnflamatuar bağırsak hastalığı, ülseratif kolit gibi hastalıklar kolon iç yüzeyini etkilediği için bazı durumlarda kolon kanserini tetikleyici olarak davranabilir. Sigara kullanımı ve sağlıksız beslenme gibi hayat tarzı da kolon kanseri nedenleri arasında sayılabilir.

Kolon (Bağırsak) kanserinin evreleri nelerdir?

Kolon kanseri evreleri kesin sınırlarla ayrılmamakla birlikte yapılacak tedaviyi belirlemek adına yaklaşık 5 evreye ayrılır. Bu evrelerde belirtiler farklılık gösterir ve ne derece yayıldığı hakkında bilgi verir. 

1. Evre: Kolon kanserinin en erken evresidir. Erken teşhis edilen bu evrede çıkan polipler alınarak ve takip edilerek hastalık atlatılır. Bu evrede kemoterapi vb. kanser tedavisi gerekmez.
2. Evre: Bu evrede kolon tutulumu görülmüştür. Kolonun bir kısmı alınması gerekebilir. Lenf dokuları ile yayılım olabileceği için bazı hallerde bunlar da alınabilir.
3. Evre: Kolonun dışında da yayılım olduğu bir evredir ancak hala uzak dokularda yayılım gözükmez. Bu evrede fark edilen durumlarda kolonun büyük kısmı ve lenf bezleri alınır. Kemoterapi yüksek nüks riski olan hastalara önerilir.
4. Evre: Kolon kanserinin 3. evresinde kanser lenf bezlerine yayılmıştır. Yayılma bu evrede hızlıdır. Yayılan dokular cerrahi operasyonla alınır ve kemoterapi uygulaması yapılır.
5. Evre: Kanserin son evresinde uzaktaki doku ve organlarda da yayılım görülür ve hastanın durumu ağırlaşır. Cerrahi operasyon genellikle tercih edilmez, kemoterapi ve radyoterapi gibi tedaviler denenir. Bu tedaviler sonrasında kanserli hücrelerde küçülme beklenir. İstenen düzeyde küçülme durumu olursa ve hastanın operasyonu kaldıracağına karar verilirse operasyon kararı alınabilir.

Kolon (Bağırsak) kanserinin tanısı nasıl konur?

Kanser tanısında çoğunlukla kolonoskopi gibi endoskopik yöntemler daha çok kullanılmaktadır. Teşhis olarak diğer yöntemlere kıyasla daha kolaydır. Kolonoskopi sırasında eğer oluşmuşsa polipler de alınabileceği için bir anlamda da tedavi olanağı yaratır. Hastadan çoğunlukla dışkı örneği istenir ve gerekli incelemeler dışkı üzerinde de yapılır. Endoskopi sırasında alınan parçalar patolojik olarak incelenir. Bazı durumlarda bilgisayarlı tomografi de istenebilir. MR- PET gibi tetkikler de bu sırada istenebilir.

Kolon (Bağırsak) kanserinin tedavisi nasıl olur?

Kolon kanserinde tedavi protokolü genellikle hastanın yaşam süresini ve kalitesini artırmaya yöneliktir. Kanser oluşturma potansiyeli olan polipler genellikle ilk zaman kolonoskopiyle alınır. Cerrahi tedavi ilk evreler için zorunludur. Tümörlü kısımlar çıkartılır. Kanser genellikle lenf ve damar üzerinden metastaz yapmışsa daha çok kemoterapi gibi tedavilerle tümörün küçülmesi beklenir. Son yıllarda gelişen teknoloji ile birlikte kalın bağırsak kanserinde yaşam süresi artmış ve hastaların tedavi şansı yükselmiştir. Yaşam kalitesini artırmak için kullanılan bazı tedavi yöntemleri şunlardır:

İnvaziv cerrahi yöntemi: Kolektomi denilen kolonun belli bir kısmının kesilerek çıkarılması işlemine verilen addır. Genellikle işe yarayan radikal bir tedavidir.

Torbaya dışkılama: Hastanın kolonunun son bölümü alındığında genellikle bu uygulama tercih edilir. Bazen de operasyon sonrası bağırsağın beklenen işlevlerini yerine getirmesi adına geçici bir süre ince bağırsak karın bölgesine açılarak buradan dışkılanma sağlanır. Anüse yakın bir yerdeyse hasta bir torbaya dışkılama yapar. 

Kalın bağırsak kanserinde sadece kalın bağırsaktaki tümörü çıkarmak yeterli gelmeyebilir. Kanserin yayıldığı alanlarda doku ve organlarında kısmen de olsa alınması gerekebilir. Bunun sebebi genellikle sadece kanserli dokular dahil alınsa kalan dokularda hastalık tekrar nüks edebilir. Bunun önlemini almak ileriye dönük oluşabilecek durumları önleyebilir.

Kolon (Bağırsak) kanserinden korunmak için alınabilecek önlemler nelerdir?

Kalın bağırsak kanserinden korunmak için öncelikle en basit olarak beslenme düzenine dikkat etmek gereklidir. Lifli besinler bağırsak sistemi için sağlıklıdır. Diyette bu tarz lif içeriği yüksek beslenmek faydalıdır. Aşırı yağlı, baharatlı gibi besinler bağırsakları yorar. Bundan dolayı bu besinleri sıklıkla tüketmemek faydalı olur. Kalsiyum ve D vitamininin yeteri kadar alınması önemlidir. Fazla kilo da risk faktörü olabileceği için kişinin yaşına uygun egzersizle vermesi gerekir. 50 yaşından itibaren risk altında olan hastaların düzenli tarama testlerine katılması erken tanı için önemlidir. Eğer kişide ailede bir kolon kanseri geçmişi varsa bu konuda daha özenle davranması beklenir. Mümkünse bu kişilerde dışkı düzenini rutin takip etmesi istenir. Belirtilerden bazılarına rastgelinirse kişinin bir sağlık kuruluşuna muaynene için başvurması gerekir.