Kut Anlayışı Ne Demek

Türk, Altay ve Moğol topluluklarında karşılaşılan kut; siyasi güç anlamına gelir. Bu gücün Tanrı tarafından verildiğine inanılır. Boyların başında bulunan kağan ve kağanların ailesine bahşedilir. Yani kut anlayışına göre hükümdarlık, yalnızca hükümdara ve onun oğullarına aittir. Onlara bahşedilmiştir. Bununla beraber kut anlayışının belirli kıstasları da bulunur. Peki, kut anlayışı nedir? Türklerde kut inancı ile bilinmesi gerekenler nelerdir? Sizlere bunlardan bahsedelim.

Kut Ne Demek?

Kut anlayışı nedir konusuyla ilgili aşağıdaki bilgilendirici videoyu da izleyebilirsiniz.

Kut anlayışı nedir? sorusuna, yukarıda kısa bir cevap verildi. Konuya giriş mahiyetinde önemli bir tanım. Ancak öncelikle kut kelimesinin anlamının bilinmesi gerekir. Peki, kut nedir? Baht, talih ya da iyilik getiren şey olarak adlandırılmaktadır. Aynı zamanda eski Türkler, Altaylar ve Moğollarda kuta inanılır. Üçünün de ortak noktası, Şamanizm’dir. İslamiyet’ten öncesine kadar bu dine mensup olunmakla beraber, Türkler İslamiyet’i kabul ettikten sonra da kuta bağlı kalmaya devam edilmiştir. Konu ile ilgili diğer bilinmesi gerekenler de aşağıdaki gibidir.

• Kut, Gut ve Kud şeklinde de söylenen bir kelime olmasının yanında, kutsal enerji olarak da bilinmektedir.
• Moğollarda bu kelime biraz daha farklıdır. Kelime anlamı aynı olsa da; Hutag ya da Kutag olarak söylenmektedir.
• Kut anlayışına göre hükümdarlık Tanrı tarafından verilir. Tanrı tarafından verilmesinin yanında, kut, başka bir hanedana da geçemez. Buna halk da tamamen inanır. Osmanlı Devleti döneminde padişaha yönelik isyanlar çıksa da, kuta karşı hiçbir isyan çıkmamıştır. Halk tarafından kutsallığı da oldukça önemlidir.
• Kut anlayışında hükümdarlık yalnızca babadan oğula geçer. Bu nedenle hanedan dışına da çıkılamaz.
• Kuta sahip olan hükümdar, hakkını kötüye kullanamaz. Milletinin refahı için her türlü zorluğa katlanır ve çabalar.
• Osmanlı İmparatorluğu’na kadar devam eden bir anlayış olsa da, hükümdarlık Osmanlı İmparatorluğu’nda da babadan oğula geçmiştir.
• “Kud” kökünden türeyen kut, bu çerçevede kutsallık anlamı ile de kullanılmıştır.
• Dua anlamına gelen “kutan” kelimesi de aynı kökten türemiştir.

Yukarıda da görüldüğü gibi kut ile ilgili pek çok bilgi bulunmaktadır. Bunun yanı sıra, kutun farklı tanımları da bulunur.

Kut Anlayışı Tanımları

Kut, yukarıdaki açıklamalarda da olduğu gibi ilahi bir güçten gelir. Buna göre bir bereket veya rahmet olarak da adlandırılmaktadır. Üstün, kutsal güç ve talih anlamlarına da gelen kut, psikolojik olarak da mutluluk anlamı taşımaktadır. Mübarek bir güç olduğundan dolayı, hiçbir şekilde isyan edilemez. Tanrı’nın verdiği bir güçtür ve hükümdar bunu kendisi elde edemez.

Kut Anlayışının Olumsuzluğu Nedir?

Kut anlayışı nedir? Tanrı tarafından hükümdara verilen bir güçtür. Bu güç çerçevesinde kut yalnızca bir hanedana ait olur ve değişemez. Aynı zamanda hükümdarlık babadan oğula geçer. Peki, bunun bir olumsuzluğu yok mu? Elbette ki var.

• Hükümdarlık tek bir hanedanda kaldığından dolayı, hanedanın erkekleri tahtta hak iddia edebilmektedirler.
• Gücü ve kudreti bulunan hanedan mensupları, haklarını kazanabilmek için çeşitli anlaşmazlıkların içerisine girmişlerdir.
• Tahta geçmek için kavgaların çıkması sonucunda, Türk devletlerinde pek çok karışıklık meydana gelmiş ve bunun sonucunda iç karışıklıklar da oluşmuştur. Aynı zamanda belirli bir süre sonucunda iktidarda yanlış isimler tahta geçmiş ve devletler kötüye gitmişlerdir. Çeşitli kardeş katli olaylarına da rastlanmıştır.
• Fatih Sultan Mehmet’in Fatih Kanunnamesi ile yasalaşan kardeş katli; I. Ahmet tarafından kaldırılmıştır.
• Yavuz Sultan Selim, Fatih Kanunnamesi’ni göz önünde bulundurarak, kardeş katlini gerçekleştirmiştir. &#;Yavuz Sultan Selim Han Kimdir? Hayatı ve Kişilik Özellikleri&#; isimli içeriğimizi inceleyerek, diğer detayları da öğrenebilirsiniz.

Yukarıda görüldüğü gibi kut anlayışının bazı olumsuz yanları bulunmaktadır. Aynı zamanda kut anlayışının farklı türleri de bulunur. Peki, bunlar nelerdir?

Kut Anlayışının Türleri

Yukarıda da söylendiği gibi kut, bulunduğu ortama göre çeşitlenmektedir. Bunun için kutun farklı türleri bulunur. Bu türler ise aşağıdaki gibidir.

• Bor Kut:

  Yer kutu olarak da adlandırılan bor kut, cisimleşmiş bir haldedir. Yani belirli nesnelerin kut olarak simgelenmesi olarak adlandırılmaktadır.

• İye Kut:

  Belirli varlıkların korunmasını sağlayan, nesnel olmayan, soyut bir kuttur. Ana kut olarak da adlandırılmakla beraber, ruhsal enerjiyi bir nevi yansıtmaktadır.

• Sal Kut:

  Rüzgar gibi ifade edilebilecek şekilde hareketli bir kuttur. Hava kutu olarak da adlandırılır. Buna göre kutu bedeninden ayrılan kişiler, kuta sahip olmadıkları için, artık kutsallıklarını yitirirler.

Yukarıda da görüldüğü üzere, kut anlayışının farklı türleri bulunmaktadır. Buna göre çeşitli isimler ile adlandırılır. &#;Türk Tarih Kurumu&#;üzerinden çeşitli verilere de ulaşılabilir.

Türklerde Kut İnancı

İlk Türk devletlerinde, yönetim gücü Hakan, Kağan ya da Hanlarda yer alırdı. Buna göre yönetme gücü de Göktanrı inancından alınmaktaydı. Ancak hükümdarlar bu süreçte kut anlayışındaki gibi sınırsız yetkiye sahip değillerdi. Kararların hayata geçirilmesi için toy meclisi kurulurdu. Ailelerin bilgeleri ve başlarının katıldığı toy meclislerinde gerekli tartışmalar yapılarak karar alınırdı. Diğer detaylar ise aşağıdaki gibidir.

• Toy meclisleri özel toy çadırlarında gerçekleştirilmekteydi. Toy meclisi sırasında çeşitli ikramlar da yapılırdı.
• Toy meclisinden hükümdar karşıtı bir karar çıkarsa, hükümdar bunu reddedebilir veya kabul edebilirdi.
• Savaş veya barış yapma, hükümdar seçme, törelerde bir değişikliğe gidilme gibi konular toy meclislerine karara bağlanırdı.
• Hakan, Kağan ya da Han, yani hükümdarın karısına, Hatun adı verilirdi. Hatun’a karşı kadınlar arasında çok büyük saygı duyulurdu. Sözü de dinlenirdi.

Kut anlayışının ilk Türk devletlerindeki karşılığı da bu şekildedir. Bu nedenle İslamiyet öncesinde ve sonrasında kut anlayışı farklı şekillerde icra edilmiştir. &#;Türklerin Kullandığı Takvimler Hangileridir?&#;isimli içeriğimizi inceleyebilirsiniz.

Osmanlı’da kut anlayışı var mıydı? Evet. Ancak belirli süreler çerçevesinde, devletin yönetiminin baki kalması için çeşitli değişikliklere gidildi. Sizlere de bu içeriğimizde, kut anlayışı nedir? Türklerde kut inancı ile ilgili bilgilerden bahsetmeye çalıştık. Umarız verdiğimiz bilgiler ile sizlere farklı bir bilgi deneyimi katma şansına sahip olabilmişizdir.

Kut Anlayışı Nedir konusuyla ilgili yorumlarınızı ve sorularınızı bekliyoruz.

Kut Anlayışı Nedir? Türklerde Kut anlayışı kutsal yaşam gücü, bereket, yaşam verici, kutluluk ve canlılık gibi anlamlar içermektedir.

Bu yazımızda Kut kavramı ve kut anlayışı hakkında ilgi verdik. Bunun yanı sıra kut kavramı ile ilişkili olmak üzere Türklerde çifte krallık yani ikili yönetim yapısını da inceledik. Ayrıca, Kut anlayışı Türk devletlerini nasıl etkilemiştir? sorusunu yanıtladık.

Kut Nedir?

Kut kelimesi, eski Türk, Altay ve Moğol inanışı olan şamanizme dahil bir kavramdır ve eski Türk halk arasında yaşam gücü anlamına sahiptir. Bunun dışındaki anlamlarına hayat verici, mübareklik, canlılık ve bereket de dahil edilebilir. Günümüzde ise mutluluk ve ilahi bereket olarak tanımlanır. Tüm bu anlamlar sonucunda “Kut” kelimesinin Şamanizmde kapladığı yeri anlamak da zor değildir. İnanışa göre yiğitler ve önemli liderler bu tanrısal güç sayesinde ölümden kurtulur ve hayata dönerler. Aynı zamanda onlara savaşları kazandırıp kaybettiren de yine kuttur. Bu güç Tanrı’nın onlara verdiği bir nimet gibi görülür. Bundan hareketle savaş kazanan kahraman veya Kağanların kuta sahip olduğu, tahttan inen ve yenilenlerin ise kut bahşedilmemiş olduğu düşünülmektedir. Büyük Kağanların ve onların soylarının kanları kutlu sayıldığından, aileden birinin idamı sırasında boynu kılıçla kesilmek yerine kişi yay kirişiyle boğulur. Bunun nedeni kan akmasını önlemektir. Çünkü kutlu kişinin kanı kutsaldır ve akmamalıdır.

Kut, inanışa göre her insana göre farklıdır ve kişinin kutu o doğmadan önce gökyüzünde bulunur. Kut, inanışa göre şarap gibi akıcı ve su gibi de durudur. Beyler ve aileleri kut sahibi olsa bile doğuştan kuta sahip olmak için yapılması gereken bazı ritüeller bulunur. Tanrı’nın kutu geri çekmesi felaket anlamına gelir. Örneğin Türklerin ilk eserlerinden olan Irk Bitig&#;de kutu Göktanrı tarafından alınan savaşçının yaşadığı acılı durum ve Tanrı’ya olan yakarışları anlatılır. Bu yakarışlar sonrasında Tanrı onu affeder ve savaşçı kutunu geri kazanır. Kut, bulunduğu göre farklı tiplere de sahiptir. Bunlar: Bor Kut, İye Kut ve Sal Kut’tur. Bor Kut, kutun cisimleşmiş halidir. Nesneleri temsil eden özel şekillerdedirler ve yer kutu da denmektedir. İye kut, ana kut olarak bilinir ve tamamiyle soyuttur. Bir varlığı koruyan kuttur. Sal Kut, havanın ruhudur ve hareketli kuttur. Rüzgar gibi hareket eder.

Kut Anlayışı Nedir?

Kut anlayışı, Türk, Altay ve Moğol topluluklarında boyların başında yer alan Kağanlara ve onların ailelerine Göktanrı tarafından verilen bir güçtür ve yönetme yetkisidir. Bundan yola çıkarak, Kağan’ın ve ailesinin aynı zamanda Tanrı’nın elçileri olduğu sonucuna varılabilir. Kağan’a karşı gelen Tanrı’ya karşı gelmiş sayılır ve ona göre yargılanır. Bu güç sadece tek bir ailededir ve Kağan’ın ölmesiyle onun oğluna geçer. Bu durumda kut anlayışının teokratik bir saltanata benzediği düşünülebilir. Kuta sahip hanedana saygı duyulur ve Kağan’a karşı olan bir başkaldırıda bile onlara zarar verilmez.

Öteki yandan kut anlayışının bazı olumsuz sayılabilecek yönleri de vardır. Kuta sahip aileye dagil herkes tahtta hak iddia edebilir ve bu da boyda bölünmelere yol açar. Halk, varisler arasında taraflara yönelir ve bazen uzun soluklu savaşlar bile yaşanabilir. Ta ki varisler arasında anlaşana ya da biri tahta geçene kadar. Bu anlayış şaman Türk toplumlarında başlamış ve Osmanlı ile zayıflasa bile devam etmiştir. Buna Osmanlı’nın tek bir hanedan tarafından yönetilmesi neden gösterilebilir. Cumhuriyet ile ise Anadolu topraklarında bu anlayış tamamen yok olmuştur.

İlk Türklerde Kut ve Devlet Yönetimi

İlk Türk devletlerinde yönetim Tamamen inanç ve törelere dayanmaktaydı. Devletin başına Hakan, Kağan veya Han denirdi ve yönetme gücünü Göktanrı’dan aldığına inanılırdı. Ancak Hakan’ın devlette sahip olduğu güç sınırsız değildi ve kararlar toy meclisi adı altında olan ve aile başları ve bilgelerin içerisinde bulunduğu toplantılarda tartışılırdı. Toplantılar özel çadırlarda gerçekleşirdi ve ikramlar yapılırdı. Hakan’a karşı bir karar çıkarsa Hakan bunu kabul veya reddetme seçeneğine sahipti. Kurultay da denen bu meclisin devlet içerisinde alınan kararlar açısından önemli yetkileri vardı. Bunlardan bazıları yeni Hakan’ı belirleme, törelerde değişiklik yapma, barış ve savaş kararlarını alma ve devletin ekonomi ve siyasetinde söz sahibi olabilme olarak sıralanabilir. Kağan’ın karısına Hatun denirdi ve kadınlar arasında Hatun’a saygı duyulur, sözü dinlenirdi. Dede Korkut’un bazı hikayelerinde Hatun’un peşine boyun kadınlarını takıp ormana gittiğinden ve boyun kadınlarının onun sözünü dinlediğinden bahsedilmektedir.

Kut Anlayışının Türk Devletlerine Etkileri

Kut anlayışı Türk devletlerini nasıl etkilemiştir? sorusunu yanıtlayalım. Aynı dönem içinde var olmuş Türk devletleri kut anlayışından dolayı birbirleriyle mücadele etmişlerdir. Türklere önderlik etmek kutsal bir meseledir. Çünkü Türklerin liderleri yaratıcı tarafından belirlenir ve bu konumda bulunmak önemlidir. Bu yüzden Türk devletleri birbirleriyle mücadele halindedirler.

Bu bölüm daha ayrıntılı hazırlanmaktadır&#;

Türklerde İkili yönetim veya Çifte Krallık

Çifte krallık yönetimi, eski Türk devletlerinde oldukça yaygın olarak kullanılan bir yönetim biçimidir. Çifte krallık sistemine göre devlet Kağan tarafından doğu ve batı olmak üzere iki parçaya bölünür ve doğu tarafı Kağan alırken batı tarafını ise Kağan’ın ailesine mensup başka bir kişi alır. Batıyı yöneten hanedan mensubuna bazı kaynaklarda yabgu da denir. Ülke bu bölünmeye rağmen tektir ve ortak kararlar alınır. Doğu&#;da, Kağan’ın yönetiminde bulunan taraf merkez kabul edilir ve ülkenin genel gidişatı buradan sağlanırdı. Bazen ise Kağan hem doğuya hem de batıya yabgular koyar ve kendi yönetimini doğu ve batının merkezinde tutar. Bu sayede merkez tarafından yönlendirilen boylar merkezde toplanırlar ve Kağan’ın yönetimdeki gücü de sarsılmamış olur. Genelde doğu tarafın üstün kabul edilip Kağan’ın oraya yerleştirilmesinin sebebi Güneş’in doğduğu yer olan doğunun batıya üstün kabul edilmesidir.

Bu yönetim modelinde amaçlanan hem devleti ikiye bölerek onun yönetimini kolaylaştırmak, hem de hanedandan birisini daha yönetimde görevlendirerek hanedan içerisinde çıkması muhtemel olan çatışmaları engellemektir. Yabgu kontrolu altında bulunan batı, genelde özerk bir devlet gibi çalışır ve içişlerinde serbest kalırken dış işlerinde ise Doğu’daki Kağan’a bağlıdır. Ülkedeki ikili yönetim sadece politik açıdan değil, askeri açıdan da farklılıklar oluşturmaktaydı. Tüm devletin içerisinde olduğu savaşlarda ordular kendi bölgelerine göre sağ ve sol kanatlara yerleştirilirdi. Politik açıdan bölgeler içişlerinde bağımsız olmalarına karşın, devletin genelini ilgilendiren durumlarda töre gereği toplantılar doğudaki merkezde düzenlenir ve Kağan’la görüşülürdü. Bu durumlara savaş, kıtlık, isyan vb. gibi örnekler verilebilir.

Bu konuyla ilgili olarak İslamiyet Öncesi Türklerde Devlet Yönetimi başlıklı yazımızı da inceleyebilirsiniz.